Νέα στοιχεία για την ιστορία της έπαυλης του Ηρώδη Αττικού στη Λουκού Κυνουρίας (1ος-4ος αι. μ.Χ.), αλλά και την αρχιτεκτονική της Ρωμαϊκής Ελλάδας γενικότερα προκύπτουν από τη μελέτη ενός αριθμού περγαμηνών κιονοκράνων (εικ. 1), τα οποία ήρθαν στο φως κατά τις συνεχείς έρευνες στην περιοχή από τους Θεόδωρο και Γιώργο Σπυρόπουλο.
Σύμφωνα με τον δρα Γ. Σπυρόπουλο, ο οποίος μίλησε στην  αρχαιολογίαonline, τα κιονόκρανα είναι εξαιρετικής ποιότητας και βρέθηκαν στο εσωτερικό τάφρου. Είναι διακοσμημένα με φύλλα ακάνθου στο κάτω μέρος και φύλλα λωτού στο επάνω. Οι χαρακτηριστικές αυτές λεπτομέρειες τα κατατάσσουν στον πιο επιμελημένο τύπο των περγαμηνών κιονοκράνων – ένας δεύτερος τύπος χαρακτηρίζεται από απλές ραβδώσεις αντί φύλλων λωτού. Η παρουσία του τύπου στην έπαυλη καθιστά το μνημείο ως το μοναδικό του είδους του στην Ελλάδα όπου χρησιμοποιήθηκαν συνολικά τρεις τύποι κιονοκράνων, σε τρεις διαφορετικές χρονικές περιόδους: σύνθετα (1ος αι.), Κορινθιακά (Αδριάνειας περιόδου) και Περγαμηνά (3ος αι. κ. εξ.).
Στυλιστικά, τα κιονόκρανα της έπαυλης παρουσιάζουν εξαιρετική ομοιότητα με αντίστοιχα στη Σμύρνη της Μ. Ασίας ,αλλά κυρίως με εκείνα που χρησιμοποιήθηκαν στο Forum της Leptis Magna, στη Β. Αφρική, κατά την εποχή των Σεβήρων (3ος αι.). Μάλιστα, φαίνεται ότι ο ίδιος ο αυτοκράτορας Σεπτίμιος Σεβήρος είχε ιδιαίτερη σύνδεση με το μνημείο: η παρουσία του εκεί είναι γνωστή επιγραφικά, ενώ ένα πορτραίτο του -στον εικονογραφικό τύπο Leptis Magna – εντοπίστηκε επίσης κατά τις έρευνες (εικ. 2).
Η έπαυλη αποτελούσε κτήμα της οικογένειας των Αττικών – ο Αττικός κατασκεύασε το πρώτο κτίσμα ενώ ο γιός του Ηρώδης επεξέτεινε την έπαυλη φιλοδοξώντας να την καταστήσει εφάμιλλη αυτοκρατορικών έργων στη Ρώμη (π.χ. την έπαυλη του Αδριανού στο Tivoli) αλλά και πολιτισμικών ιδρυμάτων της ελληνικής Ανατολής. Βαρβαρικές επιδρομές και σεισμοί κατά τον 3ο αι. επέφεραν καταστροφές. Υλικές μαρτυρίες του 3ου αι. και εκτενή έργα του 4ου αι. (π.χ. ψηφιδωτά) μαρτυρούν ότι η έπαυλη είχε επισκευαστεί και πριν και μετά τις επιδρομές και συνέχισε να χρησιμοποιείται. Τα κιονόκρανα του 3ου αι. λοιπόν, επιβεβαιώνουν κατά τον Γ. Σπυρόπουλο ότι επισκευές έλαβαν χώρα και την εποχή των Σεβήρων, ίσως υπό την εποπτεία του ίδιου του αυτοκράτορα, καθώς η έπαυλη φαίνεται ότι ήταν πλέον κτήμα της αυτοκρατορικής οικογένειας.

Ζέτα Ξεκαλάκη