Το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης και η Νομισματική Συλλογή της Alpha Bank συνεργάζονται για πρώτη φορά και διοργανώνουν από κοινού μία μεγάλη έκθεση με τίτλο «ΧΡΗΜΑ. Σύμβολα απτά στην αρχαία Ελλάδα», από τις 2 Νοεμβρίου 2017 έως τις 15 Απριλίου 2018.
Η έκθεση παρουσιάζει μία διαφορετική όψη του νομίσματος, το οποίο έκανε την εμφάνισή του στα τέλη του 7ου αιώνα π.Χ. Το νόμισμα αποτελεί, πρωτίστως, το βασικό μέσον συναλλαγής των ανθρώπων, με το οποίο καλύπτουν τις καθημερινές τους ανάγκες, πραγματοποιούν τις πληρωμές και εκπληρώνουν τις υποχρεώσεις τους. Στην αρχαιότητα, το νόμισμα είχε και μία άλλη χρήση, μία χρήση που σχετίζεται με την εικονογραφία του: ήταν ένα μέσον συμβολισμού, ένα μέσον που ο καθένας μπορούσε να κρατήσει στα χέρια του, ένα σύμβολο απτό.
Τα νομίσματα, τα οποία πρωταγωνιστούν στην έκθεση, είναι και τα ίδια σύμβολα απτά, σύμβολα τα οποία πιάνει κανείς στα χέρια του, τα «διαβάζει», τα αντιλαμβάνεται και γι’ αυτό απεικονίζουν παραστάσεις που προσφέρουν σημαντικές πληροφορίες οι οποίες συνδέονται με την εκδότρια αρχή. Εύκολα στη μεταφορά και τη διακίνησή τους, τα νομίσματα μεταδίδουν πληροφορίες στα πέρατα του αρχαίου κόσμου.
Η έκθεση διαρθρώνεται σε οκτώ θεματικές ενότητες, στις οποίες παρουσιάζονται 85 νομίσματα από τη Συλλογή της Alpha Bank μαζί με 159 αντικείμενα (πήλινα αγγεία και ειδώλια, μαρμάρινα και χάλκινα αγαλμάτια, ανάγλυφα, χρυσά κοσμήματα, μετρητικά σκεύη, νομίσματα από κλειστά σύνολα και επιγραφές) που προέρχονται από 32 Αρχαιολογικά Μουσεία και Συλλογές της Ελλάδος, της Ιταλίας, της Γαλλίας και του Ηνωμένου Βασιλείου, και των οποίων η εικονογραφία συνδέεται άμεσα με το περιεχόμενο κάθε θεματικής ενότητας.
Οι θεματικές ενότητες
«Χρήμα και συναλλαγές»: Το νόμισμα αποτελεί το βασικό μέσο συναλλαγής του ανθρώπου. Τα αρχαία μάλιστα νομίσματα είναι γνωστά –μέσα από επιγραφικές και φιλολογικές μαρτυρίες– με ονομασίες που πηγάζουν άλλοτε από τους εικονογραφικούς τύπους και άλλοτε από την ίδια την εκδότρια αρχή.
«Χρήμα και εμπόριο»: Η πλειονότητα των προϊόντων και αγαθών που εικονίζονται στα νομίσματα αφορά σε βασικούς τομείς της πρωτογενούς οικονομίας μιας πόλης, ενός κράτους και της επικράτειάς του, όπως η γεωργία, η κτηνοτροφία και η αλιεία. Τα δημητριακά, η ελιά, το αμπέλι, το σύκο, το σέλινο, το σίλφιον, τα βοοειδή, τα άλογα, ο τόνος, το χταπόδι, η σουπιά, το χτένι, ο κάβουρας, ακόμη και ο κροκόδειλος, γίνονται νομισματικά σύμβολα που προβάλλουν και διαφημίζουν ένα τοπικό εμπορεύσιμο προϊόν, το οποίο αποτελεί πηγή πλούτου για την εκδότρια αρχή.
Επιπροσθέτως, στα νομίσματα μπορεί να προβάλλονται η ναυτιλία και το ποντοπόρο εμπόριο με τις απεικονίσεις πλοίων, αλλά και η μεταλλουργία και οι τέχνες με τις παραστάσεις του Ηφαίστου, του θεού σιδηρουργού και των έργων του, που υπαινίσσονται τη γνώση της επεξεργασίας των μετάλλων.
«Χρήμα και τέχνη»: Στα νομίσματα εικονίζονται και δημιουργήματα του υλικού πολιτισμού –όπως έργα πλαστικής και αρχιτεκτονικής– πολλά από τα οποία δεν θα είχαν πραγματοποιηθεί χωρίς το νόμισμα. Τα έργα αυτά προβάλλουν εικόνες από τη λατρεία, την ιδεολογία, τα επιτεύγματα και την ιστορία κάθε εκδότριας αρχής.
«Χρήμα και ιστορία»: Τα νομίσματα αποτελούσαν ένα πολύ πρόσφορο μέσον για τη διάδοση μηνυμάτων και ειδήσεων από την πλευρά της εκδότριας αρχής. Ένας από τους τρόπους που επέλεξαν οι αρχές για να διαδώσουν το πολιτικό τους μήνυμα και να προβάλουν την ταυτότητα που επιθυμούσαν ήταν και η αναφορά σε συγκεκριμένα ιστορικά γεγονότα ή πρόσωπα.
«Χρήμα και διακίνηση ιδεών»: Τα αρχαία νομίσματα ορισμένες φορές λειτουργούν ως μέσον για τη διακίνηση ιδεών, όπου ορισμένες αφηρημένες έννοιες –όπως η αφθονία, η τύχη και η νίκη– αποδίδονται συμβολικά ή προσωποποιούνται, ενώ κάποιες άλλες –όπως ο πλούτος και η ισχύς– δηλώνονται ακόμη και από την επιλογή του μετάλλου των νομισματικών εκδόσεων της εκάστοτε αρχής.
«Χρήμα και προπαγάνδα»: Από τις παραστάσεις που αποτυπώνονται στη μικρή μεταλλική επιφάνεια διαπιστώνεται ότι το νόμισμα χρησιμοποιήθηκε και ως οπτικό επικοινωνιακό μέσον, ώστε η εκάστοτε εκδίδουσα αρχή να διαδίδει πολιτικά μηνύματα σε ευρύτατες ομάδες πληθυσμού, αποσκοπώντας σε μία ήπια ή ακραιφνή προπαγάνδα που υπηρετούσε στόχους προσωπικούς, πολιτικούς, δυναστικούς και στρατιωτικούς.
«Χρήμα και κοινωνία»: Το χρήμα είναι ένα μέσον που διευκολύνει τις συναλλαγές ενός οίκου (του ατόμου) και κατ’ επέκταση ενός κράτους (του συνόλου). Οι άνθρωποι χρησιμοποιούν τα νομίσματα στις συναλλαγές στην αγορά, αλλά και σε άλλες δραστηριότητές τους: άλλοτε ως «δωροδοκία» προς τους θεούς σε αντάλλαγμα μίας αγαθής τύχης (αποθέτης ιερού στην Άμφισσα), και άλλοτε ως μέσον για την ικανοποίηση των αισθήσεών τους (ταβέρνα στη Δήλο).
«Χρήμα και Τράπεζες»: Μία έκθεση για το ΧΡΗΜΑ η οποία αρχίζει με τις Συναλλαγές, κλείνει με τις Τράπεζες, παρουσιάζοντας την τραπεζική δραστηριότητα της αρχαιότητας, η οποία συμβαδίζει με την όλο και πιο εκτεταμένη χρήση νομισμάτων στην οικονομία και προκύπτει από αυτήν.
Tην έκθεση συνοδεύει επιστημονικός κατάλογος, στην ελληνική και αγγλική γλώσσα, με λήμματα όλων των εκθεμάτων και πλούσιο φωτογραφικό υλικό.
Επιμελητές της έκθεσης είναι ο Καθηγητής Nίκος Σταμπολίδης (Διευθυντής Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης), ο Γιώργος Τασούλας (Αρχαιολόγος MPhil., Επιμελητής Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης) και η δρ Δήμητρα Τσαγκάρη (Επιμελήτρια Νομισματικής Συλλογής Alpha Bank).
Ιδέα-Συντονισμός: Νίκος Σταμπολίδης, Δήμητρα Τσαγκάρη.
Συμμετέχοντα Μουσεία και Συλλογές
Αθήνα: Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο,Επιγραφικό και Νομισματικό Μουσείο, Ιδιωτική Συλλογή, Μουσείο Ακρόπολης, Μουσείο Αρχαίας Αγοράς, Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, Μουσείο Μπενάκη, Μουσείο Παύλου και Αλεξάνδρας Κανελλοπούλου, Νομισματική Συλλογή Alpha Bank.
Από την υπόλοιπη Ελλάδα: Αρχαιολογικό Μουσείο Άμφισσας, Αρχαιολογικό Μουσείο Αρχαίας Κορίνθου, Αρχαιολογικό Μουσείο Δελφών, Αρχαιολογικό Μουσείο Δήλου, Αρχαιολογικό Μουσείο Ερέτριας, Αρχαιολογικό Μουσείο Θάσου, Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης, Αρχαιολογικό Μουσείο Θήβας, Αρχαιολογικό Μουσείο Μυκόνου, Αρχαιολογικό Μουσείο Νισύρου, Αρχαιολογικό Μουσείο Ολυμπίας, Αρχαιολογικό Μουσείο Πάρου, Αρχαιολογικό Μουσείο Πειραιά, Αρχαιολογικό Μουσείο Πέλλας, Αρχαιολογικό Μουσείο Ρεθύμνου, Αρχαιολογικό Μουσείο Χαλκίδας, Διαχρονικό Μουσείο Λάρισας, Μουσείο Αρχαίας Ελεύθερνας, Ολυμπία – Μουσείο της Ιστορίας των Ολυμπιακών Αγώνων της Αρχαιότητας, Ρόδος – Παλάτι Μεγάλου Μαγίστρου.
Από το εξωτερικό: Μουσείο Λούβρου (Παρίσι), Βρετανικό Μουσείο (Λονδίνο), Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Νάπολης, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Τάραντα.
Εκπαιδευτικά προγράμματα
Στο πλαίσιο της έκθεσης, σχεδιάστηκαν από το Τμήμα Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων του Μουσείου, δύο νέα εκπαιδευτικά προγράμματα, «Μύθοι και σύμβολα στα αρχαία νομίσματα» για μαθητές της Γ’ Δημοτικού και «Νομίσματα και σύμβολα της καθημερινής ζωής στην αρχαία Ελλάδα», για μαθητές της Δ’ Δημοτικού και της Α’ Γυμνασίου.
Τα εκπαιδευτικά προγράμματα και οι ξεναγήσεις για μαθητές της Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης πραγματοποιούνται καθημερινά. Πληροφορίες – κρατήσεις: 210 723 9438 (13.00-16.00).
Υπεύθυνες Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων: Μαρίνα Πλατή, Ελένη Μάρκου.
Πληροφορίες
Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, Νεοφύτου Δούκα 4, Αθήνα.
Είσοδος έκθεσης: 8 €. Μειωμένο εισιτήριο για άνω των 65, φοιτητές και νέους 19-26 ετών: 5€. Για τους Φίλους του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης, είσοδος δωρεάν.
Ώρες λειτουργίας: Δευτέρα, Τετάρτη, Παρασκευή, Σάββατο: 10:00-17:00, Πέμπτη: 10:00-20:00, Kυριακή 11:00-17:00, Τρίτη: κλειστά.
Ξεναγήσεις: Δωρεάν ξεναγήσεις για το κοινό με το εισιτήριο του Μουσείου, κάθε Σάββατο και Κυριακή, στις 12:00 και στις 15:00. Διανέμονται δελτία προτεραιότητας μία ώρα πριν από την έναρξη της ξενάγησης.