H Ευρωπαϊκή Επιτροπή και η Europa Nostra ανακοίνωσαν σήμερα τους νικητές των Βραβείων της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την Πολιτιστική Κληρονομιά για το 2017 / Βραβεία Europa Nostra – τη μεγαλύτερη ευρωπαϊκή βράβευση στο χώρο της πολιτιστικής κληρονομιάς. Οι 29 βραβευθέντες από 18 χώρες επιλέχθηκαν για το υποδειγματικό τους έργο στους τομείς της αποκατάστασης, της έρευνας, της μακροχρόνιας προσφοράς στον πολιτισμό καθώς και της εκπαίδευσης, της κατάρτισης και της ευαισθητοποίησης. Στους νικητές συμπεριλαμβάνονται 2 εξαιρετικά έργα από την Ελλάδα: η αποκατάσταση της Αρχαίας Πόλης της Καρθαίας στην Κέα και του Προμαχώνα του Παλατιού του Μεγάλου Μαγίστρου στη Ρόδο. Ανεξάρτητη επιτροπή εμπειρογνωμόνων έκρινε 202 συνολικά υποψηφιότητες, που υποβλήθηκαν από φορείς αλλά και ιδιώτες, από 39 ευρωπαϊκές χώρες, και επέλεξε τους νικητές.
«Συγχαίρω όλους τους νικητές. Τα επιτεύγματά τους αποδεικνύουν για άλλη μια φορά τη βαθιά δέσμευση πολλών Ευρωπαίων για τη διάσωση και τη σωτηρία της πολιτιστικής τους κληρονομιάς. Τα έργα τους αναδεικνύουν τον σημαντικό ρόλο της πολιτιστικής κληρονομιάς στις ζωές και στην κοινωνία μας. Ιδιαίτερα σήμερα που η Ευρώπη αντιμετωπίζει πολλές και μεγάλες κοινωνικές προκλήσεις, ο πολιτισμός έχει ρόλο ζωτικής σημασίας, να μας βοηθήσει να ευαισθητοποιήσουμε την κοινή μας ιστορία και τις κοινές μας αξίες και να ενθαρρύνουμε την ανεκτικότητα, την αμοιβαία κατανόηση και την κοινωνική ενσωμάτωση. Το Ευρωπαϊκό Έτος Πολιτιστικής Κληρονομιάς, το 2018, θα αποτελέσει μια ιδανική ευκαιρία να επικεντρωθούμε σε εκείνα που μας ενώνουν ως Ευρωπαίους – την κοινή μας ιστορία, τον κοινό μας πολιτισμό και την κοινή μας κληρονομιά. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα συνεχίσει να υποστηρίζει το Βραβείο αυτό και άλλες δράσεις πολιτιστικής κληρονομιάς μέσω του προγράμματος Creative Europe», ανέφερε ο Tibor Navracsics, Ευρωπαίος Επίτροπος για την Εκπαίδευση, τον Πολιτισμό, τη Νεολαία και τον Αθλητισμό.
«Συγχαίρω θερμά τους φετινούς νικητές αλλά και όλους όσοι κατέστησαν δυνατά αυτά τα εξαιρετικά έργα, με το αξιοθαύμαστο ταλέντο τους, την ιδιαίτερη αφοσίωση και τη μεγάλη γενναιοδωρία τους. Συμπεριλαμβάνονται τώρα σε μια επίλεκτη ομάδα 450 περίπου βραβείων που έχουν απονεμηθεί από την Europa Nostra και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή τα τελευταία 15 χρόνια. Όλοι οι νικητές μας αποδεικνύουν ότι η πολιτιστική κληρονομιά αποτελεί εργαλείο-κλειδί για τη βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη, την κοινωνική συνοχή και μια Ευρώπη χωρίς αποκλεισμούς. Οι ηγέτες της ΕΕ θα πρέπει να αδράξουν την ιστορική ευκαιρία του Ευρωπαϊκού Έτους Πολιτιστικής Κληρονομιάς 2018 και να αναγνωρίσουν τα πολλαπλά οφέλη της πολιτιστικής κληρονομιάς και τη θεμελιώδη αξία της στην προσέγγιση χωρών, κοινοτήτων και πολιτισμών στην Ευρώπη και πέρα από αυτήν», δήλωσε ο Plácido Domingo, διακεκριμένος τενόρος και Πρόεδρος της Europa Nostra.
Οι νικητές των Ευρωπαϊκών Βραβείων Πολιτιστικής Κληρονομιάς / Europa Nostra Awards 2017 θα βραβευτούν σε μια ιδιαίτερη εκδήλωση με οικοδεσπότες τον Ευρωπαίο Επίτροπο Navracsics και τον Maestro Plácido Domingo το βράδυ της 15ης Μαΐου στην Εκκλησία του Αγ. Μιχαήλ στο Τούρκου. Η Τελετή Απονομής αναμένεται να συγκεντρώσει περίπου 1.200 άτομα, επαγγελματίες του τομέα της πολιτιστικής κληρονομιάς, εθελοντές και υποστηρικτές απ’ όλη την Ευρώπη, καθώς και κορυφαίους εκπροσώπους ευρωπαϊκών θεσμών, της Φινλανδίας και άλλων Χωρών Μελών.
Εξάλλου, οι νικητές των βραβείων θα παρουσιάσουν τα έργα τους στη διάρκεια του Excellence Fair στις 14 Μαΐου, στο Sigyn Hall της Μουσικής Ακαδημίας Turku, ενώ θα συμμετάσχουν σε σειρά εκδηλώσεων που θα πραγματοποιηθούν στη διάρκεια του Ευρωπαϊκού Συνεδρίου Πολιτιστικής Κληρονομιάς στο Turku (European Heritage Congress in Turku, 11-15 Μαΐου). Το Συνέδριο διοργανώνεται από την Europa Nostra και θα αποτελέσει μια σημαντική πλατφόρμα δικτύωσης και συζήτησης για τις τελευταίες ευρωπαϊκές εξελίξεις στο θέμα της πολιτιστικής κληρονομιάς, με έμφαση στο Ευρωπαϊκό Έτος Πολιτιστικής Κληρονομιάς 2018.
Αιτήσεις για τα Βραβεία 2018 μπορούν να υποβληθούν από την 15η Μαΐου ως την 1η Οκτωβρίου 2017 μέσω του σχετικού website.
Το Βραβείο Κοινού
Πολίτες από όλον τον κόσμο μπορούν πλέον να ψηφίσουν μέσω διαδικτύου για το Βραβείο Κοινού και να προωθήσουν το βραβείο/τα βραβεία της χώρας τους ή άλλης ευρωπαϊκής χώρας. Όσοι ψηφίσουν έχουν την πιθανότητα να κερδίσουν ένα ταξίδι για δύο άτομα στην Φινλανδία και να παραστούν ως φιλοξενούμενοι της Europa Nostra στην Τελετή Απονομής των Βραβείων που θα πραγματοποιηθεί στην ιστορική πόλη Turku στις 15 Μαΐου. Στη διάρκεια της τελετής θα ανακοινωθούν οι 7 Νικητές των Grand Prix, καθένας από τους οποίους θα λάβει €10.000 καθώς και ο Νικητής του Βραβείου Κοινού, που θα επιλεγεί από τα φετινά έργα.
Αρχαία Πόλη της Καρθαίας στην Κέα
Το συναρπαστικό αυτό έργο, το οποίο διηύθυνε Επιστημονική Επιτροπή του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού, προσφέρει στους επισκέπτες μια ματιά στο παρελθόν με τη συντήρηση, τη μερική αποκατάσταση και την ερμηνεία των καταλοίπων της αρχαίας πόλης της Καρθαίας στην Κέα. Η Καρθαία ήταν μία σημαντική πόλη-κράτος, η οποία άνθισε στην Αρχαϊκή περίοδο και εγκαταλείφθηκε κατά την Ύστερη Αρχαιότητα.
Η θέση αποτελεί ένα από τα λίγα παραδείγματα στον Ελλαδικό χώρο καλής διατήρησης τόσο του φυσικού περιβάλλοντος, όσο και της ρυμοτομίας της πόλης. Ιστορία και φύση βρίσκονται σε πλήρη αρμονία μεταξύ τους, ενώ η ανάδειξη της μοναδικής ιστορίας της θέσης και του ιδιαίτερου οικοσυστήματός της σχεδιάστηκαν με προσοχή, ώστε να διατηρηθεί η αυθεντικότητά τους.
Τα κατάλοιπα της πόλης, τα οποία περιλαμβάνουν τόσο ναούς όσο και δημόσια κτήρια, ευρίσκονται στην νοτιοανατολική ακτή του νησιού και είναι προσβάσιμα μέσω παραδοσιακών μονοπατιών και διά θαλάσσης. Η απομόνωση της θέσης αποτέλεσε πρόκληση για τους ερευνητές και τους εργαζόμενους, γεγονός που καθιστά την προσεκτική και ισορροπημένη αναστηλωτική επέμβαση ακόμα πιο εντυπωσιακή. Αυτή η πτυχή των εργασιών επισημάνθηκε από την κριτική επιτροπή, η οποία δήλωσε: «Η εκτενής έρευνα που πραγματοποιήθηκε στη θέση εμπλούτισε την κατανόηση εκ μέρους μας του πολιτισμού που αναπτύχθηκε σε αυτήν και έκανε προσβάσιμο αυτό που, πριν από την επέμβαση, ήταν σε μεγάλο βαθμό απρόσιτο».
Η εντυπωσιακή αυτή θέση έγινε ευκολότερα προσβάσιμη με τη βελτίωση των μονοπατιών και των εγκαταστάσεων, και καθιστώντας τα αρχαία κτήρια κατανοητά από το κοινό. Για την επίτευξη αυτού του στόχου, τοποθετήθηκαν ενημερωτικές πινακίδες, ενώ ένα ξύλινο ενημερωτικό περίπτερο κατασκευάστηκε στον κοντινότερο σύγχρονο οικισμό. Η μερική αποκατάσταση των ερειπίων είχε ως αποτέλεσμα την αύξηση του ενδιαφέροντος της τοπικής κοινότητας για το παρελθόν της και τόνωσε τον τουρισμό στην περιοχή.
«Η δημιουργία αυτού του αρχαιολογικού πάρκου για μία θέση του 5ου αι. π.Χ. αποτελεί ένα εξαίρετο μάθημα για την ανακάλυψη και ανάδειξη του Κλασικού τοπίου στην Ευρώπη. Οι υπεύθυνοι του προγράμματος έχουν οξεία αντίληψη της σημασίας της θέσης και ανέκτησαν τον σύνδεσμο μεταξύ αστικού και φυσικού τοπίου, ο οποίος υπήρξε θεμελιώδης για την αρχαία κοινωνία που έζησε εδώ», τόνισαν οι κριτές.
Προμαχώνας του Παλατιού του Μεγάλου Μαγίστρου στη Ρόδο
Το φιλόδοξο αυτό έργο διήρκεσε δέκα χρόνια και επικεντρώθηκε στην αποκατάσταση και την ανάδειξη του προμαχώνα του Παλατιού του Μεγάλου Μαγίστρου στη μεσαιωνική πόλη της Ρόδου. Το σύνθετο αμυντικό συγκρότημα είχε μεγάλη ανάγκη φροντίδας όταν το έργο ξεκίνησε στις αρχές της δεκαετίας του 2000, μετά την κατάρρευση μεγάλων τμημάτων της αυθεντικής λιθοδομής της ανατολικής πυροβολαρχίας του προμαχώνα, ο οποίος είχε ανακατασκευαστεί σε μεγάλο βαθμό κατά την Ιταλική περίοδο της Ρόδου, το πρώτο μισό του 20ού αι. Δυστυχώς οι επεμβάσεις, που πραγματοποιήθηκαν τότε και συμπεριέλαβαν τη δημιουργία ενός φυτωρίου κυπαρισσιών στον πυθμένα της τάφρου καθώς και μιας νέας διάταξης πρόσβασης στην πυροβολαρχία, φαίνεται ότι επιβάρυναν τις ήδη ανεπαρκείς θεμελιώσεις και οδήγησαν σε αποδιοργάνωση τμημάτων των τειχών. Η κατασκευή περιήλθε σε κίνδυνο σοβαρής περαιτέρω κατάρρευσης, η οποία με τη σειρά της απείλησε άλλες σημαντικές μεσαιωνικές κατασκευές που αναπτύσσονται στις διαδοχικές στάθμες του παλατιού.
Οι εργασίες αποκατάστασης υλοποιήθηκαν από την Επιστημονική Επιτροπή των Μνημείων της Μεσαιωνικής Πόλης του Υπουργείου Πολιτισμού, στο πλαίσιο των σχετικών ευρωπαϊκών προγραμμάτων χρηματοδότησης, για την αντιμετώπιση της απειλής της κατάρρευσης και είχε στόχο να αναδείξει την αμυντική λειτουργία του προμαχώνα και να ενισχύσει τις επικίνδυνες κατασκευές και τοιχοποιίες. Εκτός από την ενίσχυση της κατασκευής του Προμαχώνα, το έργο είχε σαφή στόχο τη μετατροπή της περιοχής σε έναν κατάλληλο δημόσιο χώρο για πολιτιστικές και εκπαιδευτικές δραστηριότητες στο συγκρότημα του μουσειακού-συνεδριακού κέντρου του Παλατιού του Μεγάλου Μαγίστρου.
Η ολοκληρωμένη προκαταρκτική έρευνα στον Προμαχώνα έχει οδηγήσει στην αποκάλυψη σημαντικών νέων στοιχείων και στον εμπλουτισμό των γνώσεων σχετικά με διάφορες περιόδους της ιστορίας της Ρόδου. Καθοδήγησε την εκπόνηση επιστημονικών μελετών με νέα στοιχεία σχετικά με τον Κολοσσό της Ρόδου, τη βυζαντινή Ακρόπολη, την ύπαρξη της βόρειας πτέρυγας του παλατιού που είχε καταρρεύσει κατά την Οθωμανική περίοδο και τον τρόπο με τον οποίο τα διαμερίσματα του Μεγάλου Μαγίστρου επικοινωνούσαν με τον κήπο. Αυτό το χαρακτηριστικό του έργου εκτιμήθηκε ιδιαίτερα από την κριτική επιτροπή, η οποία σχολίασε ότι: «με την προσπάθεια συστηματικής αρχαιολογικής έρευνας και τεκμηρίωσης έχουν ανακτηθεί αποτελεσματικά πολλά στοιχεία που είχαν χαθεί σε αυτόν το χώρο εξέχουσας πολιτιστικής κληρονομιάς, το κομβικό σημείο της μεσαιωνικής πόλης της Ρόδου».
«Το έργο έχει αναδείξει αυτό το σημαντικό τμήμα της Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της πόλης της Ρόδου και βοήθησε να ανακτηθεί η τοπογραφία στη θέση του φρουρίου. Έχει επίσης δημιουργήσει ένα νέο χώρο δημόσιων δραστηριοτήτων, επισφραγίζοντας το καθεστώς του Παλατιού ως κέντρου εκδηλώσεων στην πόλη», ανέφερε η κριτική επιτροπή.