Υδραυλικός τηλέγραφος, η πρώτη συσκευή τηλεπικοινωνίας παγκοσμίως. Ήταν μια μέθοδος που χρησιμοποιήθηκε από τους αρχαίους Έλληνες για την ταχεία αποστολή προσυμφωνημένων μηνυμάτων σε μεγάλες αποστάσεις. Αστρολάβος, το GPS της αρχαιότητας. Ύσπληξ, ο πρώτος αθλητικός μηχανισμός της ιστορίας. Πρόκειται για τον μηχανισμό εκκίνησης που χρησιμοποιούσαν οι αρχαίοι Έλληνες στους Ολυμπιακούς και άλλους αθλητικούς αγώνες, προκειμένου να αποφεύγεται η πρόωρη εκκίνηση των αθλητών. Είναι και τα τρία τεχνολογικά επιτεύγματα των αρχαίων Ελλήνων, την εξέλιξη της σκέψης των οποίων σε αυτό το πεδίο αναδεικνύει η έκθεση «ΙΔΕΑ – Αρχαία Ελληνική Επιστήμη και Τεχνολογία», που θα είναι επισκέψιμη έως και τον Ιούνιο του 2017 στο Κέντρο Διάδοσης Επιστημών και Μουσείο Τεχνολογίας (NOESIS).
Η έκθεση –η είσοδος στην οποία θα είναι ελεύθερη για τον πρώτο μήνα της λειτουργίας της– είναι δωρεά του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος και ο χρόνος προετοιμασίας της ήταν 2,5 χρόνια.
«Η έκθεση προβάλλει μια πτυχή του αρχαιοελληνικού πολιτισμού που ερευνήθηκε πολύ λιγότερο από τη φιλοσοφία, την τέχνη και τις άλλες πτυχές του» δήλωσε στον ραδιοφωνικό σταθμό του ΑΠΕ-ΜΠΕ «Πρακτορείο FM 104,9» o διευθυντής του NOESIS – Κέντρου Διάδοσης Επιστημών και Μουσείου Τεχνολογίας, Θανάσης Κοντονικολάου, και πρόσθεσε: «Στόχος και επιδίωξη της έκθεσης είναι να ακουστούν διεθνώς τα ονόματα των αρχαίων Ελλήνων εφευρετών, που δεν είναι τόσο γνωστά όσο τα ονόματα των αρχαίων Ελλήνων φιλοσόφων και να αναγνωριστούν στο παγκόσμιο κάδρο της ιστορίας και της αξιολογήσεως. Ο Κτησίβιος, ο Αρχιμήδης, ο Πτολεμαίος μαζί με τους Κινέζους και τους Αιγύπτιους επιστήμονες είναι πρωτοπόροι και έχουν συμβάλει σε πολλά τεχνολογικά εφευρήματα εκείνης της εποχής που έχουν να κάνουν με την αστρονομία, με την άντληση, με τον τρόπο εξόρυξης νερού, τα δομικά στοιχεία κατασκευής οικισμών και την περίφημη ελληνική αρχιτεκτονική, η οποία έχει αντιγραφεί και αποτελεί ακόμα και σήμερα την αρχή της αρχιτεκτονικής».
19 θεματικές ενότητες, 27 οπτικοακουστικές παραγωγές
Η έκθεση διαρθρώνεται σε 19 θεματικές ενότητες, μέσα από τις οποίες προβάλλεται η πρόοδος της αρχαίας ελληνικής επιστήμης και τεχνολογίας σε διάφορα επιστημονικά πεδία: μαθηματικά-γεωμετρία, υδραυλική, αρχιτεκτονική, οικοδομική, γλυπτική, κεραμική, τεχνολογία, τηλεπικοινωνίες, φυσική, βιολογία, ιατρική, μεταλλευτική, μηχανολογία, ναυτική τεχνολογία, μετρητική, αστρονομία, χαρτογραφία, αθλητισμό, μουσική, θέατρο. Πληθώρα ερμηνευτικών εργαλείων, που περιλαμβάνουν 27 μικρές οπτικοακουστικές παραγωγές, ένα 12λεπτο ντοκιμαντέρ, διαδραστικές εφαρμογές και 23 εκθέματα-μακέτες δίνουν τη δυνατότητα στους επισκέπτες με εύληπτο και ψυχαγωγικό τρόπο να μάθουν για τεχνολογικά επιτεύγματα 2.000-3.000 χρόνων και για επιστημονικούς τομείς που έδωσαν λύσεις σε καθημερινά προβλήματα και ανάγκες των ανθρώπων, από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Ένα από τα εκθέματα είναι αντίγραφο του Μηχανισμού των Αντικυθήρων που έχει χαρακτηριστεί από τους επιστήμονες ως ο πρώτος υπολογιστής της αρχαιότητας.
«Παρουσιάζονται και τρεις διαδραστικές εφαρμογές. Μέσα από οθόνες αφής και έξυπνα παιχνίδια, κουίζ και ερωτηματολόγια τα παιδιά και η νέα γενιά κυρίως θα έχουν τη δυνατότητα να λαμβάνουν σημαντικές πληροφορίες που αφορούν την εξέλιξη των τεχνολογικών εφευρημάτων και πόσο τα εφευρήματα αυτά του 6ου αι. π.Χ. έως τον 2ο αι. μ.Χ. έχουν συμβάλει, έχουν παίξει καθοριστικό ρόλο ακόμη και στην τεχνολογία του σήμερα» σημείωσε ο κ. Κοντονικολάου.
Η καινοτομία της έκθεσης
Η καινοτομία της έκθεσης έγκειται στη σύνδεση της αρχαίας ελληνικής επιστήμης και τεχνολογίας με τον σύγχρονο κόσμο και γι’ αυτό για πρώτη φορά παρουσιάζεται στο πλαίσιό της ένα καινοτόμο πρόγραμμα εκπαιδευτικής ρομποτικής, όπου τα παιδιά θα έχουν τη δυνατότητα με σύγχρονα υλικά να κατασκευάζουν αντίγραφα των εκθεμάτων της έκθεσης.
Η δομή και η κατασκευή της έκθεσης είναι μεταφερόμενη και στόχος και επιδίωξη των διοργανωτών είναι να προβληθεί σε τεχνολογικά κέντρα και μουσεία ανά τον κόσμο.
Την παραγωγή, εκμετάλλευση και διαχείριση της έκθεσης έχει το Κέντρο Διάδοσης Επιστημών και Μουσείο Τεχνολογίας NOESIS. Υποστηρίζεται επιστημονικά από την Εταιρεία Μελέτης της Αρχαίας Ελληνικής Τεχνολογίας (ΕΜΑΕΤ).
Το NOESIS υποδέχεται τα προσφυγόπουλα
Στη διάρκεια των εγκαινίων της έκθεσης εγκαινιάστηκε και πρόγραμμα φιλοξενίας παιδιών προσφύγων στο NOESIS, το οποίο, όπως ανέφερε ο κ. Κοντονικολάου, «έχει στόχο την ένταξή τους κατά το δυνατόν πιο ομαλά στην κοινωνία και στην πολιτιστική μας αξία».
Ομάδα προσφύγων από το κέντρο φιλοξενίας της Θέρμης επισκέφθηκε την έκθεση, ξεναγήθηκε στους χώρους του Μουσείου από ξεναγούς και διερμηνείς και παρακολούθησε μία πλανηταριακή παραγωγή που τους προσφέρθηκε μεταγλωττισμένη στα αραβικά.
«Τα παιδιά ξέφυγαν από τα προβλήματα που βιώνουν, έφυγαν χαρούμενα από το ΝOESIS κι αυτό είναι το μεγάλο μας κέρδος» είπε και πρόσθεσε: «Είμαστε σε επαφή και συνεργασία με την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ και με αρκετές μη κυβερνητικές οργανώσεις, έχουμε ετοιμάσει ένα πρόγραμμα το οποίο θα προσφέρεται στα παιδιά στη γλώσσα τους και θα προσπαθήσουμε να υπάρξει η σύνδεση του δικού τους πολιτισμού και κυρίως του αραβικού πολιτισμού, με τον δικό μας αρχαίο ελληνικό πολιτισμό» υπογράμμισε.
Το πρόγραμμα επισκέψεων θα πραγματοποιείται σε εβδομαδιαία βάση.
Η πρώτη συσκευή τηλεπικοινωνιών, το αρχαίο GPS και η… Ολυμπιακή μηχανή εκκίνησης
Ο υδραυλικός τηλέγραφος ήταν όπως προαναφέρθηκε η πρώτη συσκευή τηλεπικοινωνίας παγκοσμίως και χρησιμοποιήθηκε από τους αρχαίους Έλληνες για την ταχεία αποστολή προσυμφωνημένων μηνυμάτων σε μεγάλες αποστάσεις. Πώς λειτουργούσε όμως; Σε κατάλληλα επιλεγμένα υψώματα αγγελιαφόροι χρησιμοποιούσαν δοχεία που γέμιζαν μέχρι το ίδιο σημείο με νερό. Στη βάση τους είχαν ίδιες βρύσες. Στην επιφάνεια του νερού επέπλεε φελλός στον οποίο στηριζόταν κάθετα ξύλινο ραβδί που χωριζόταν με παράλληλους κύκλους σε απόσταση περίπου έξι εκατοστών μεταξύ τους. Μεταξύ των κύκλων ήταν σημειωμένες οι πληροφορίες. Από το σταθμό πομπού υψωνόταν πυρσός που σήμαινε το ταυτόχρονο άνοιγμα στις βρύσες. Όταν το ραβδί έφτανε σε ύψος όπου το χείλος του δοχείου ευθυγραμμίζονταν με το επιθυμητό μήνυμα, κατέβαινε ο πυρσός και ο δέκτης έκλεινε τη βρύση και διάβαζε το μήνυμα. Ο υδραυλικός τηλέγραφος οδήγησε αργότερα στην εξέλιξη και στο νόμο των συγκοινωνούντων δοχείων.
Ο αστρολάβος, το GPS της αρχαιότητας, ήταν ένα αστρονομικό όργανο που απεικόνιζε την ουράνια σφαίρα. Οι αρχαίοι Έλληνες τον χρησιμοποιούσαν για τη μέτρηση του γεωγραφικού μήκους και πλάτους των παρατηρούμενων άστρων από οποιοδήποτε μέρος της γης αλλά και αντίστροφα ως εντοπιστή θέσης και για τη μέτρηση της απόστασης ηλίου-σελήνης. Με τη βοήθειά του οι αρχαίοι αντλούσαν πληροφορίες που αφορούσαν τον ζωδιακό κύκλο, τη διαδρομή των πλανητών και των άστρων, τον κύκλο του κλίματος κ.ά.
Η ύσπληξ ήταν ο πρώτος αθλητικός μηχανισμός της ιστορίας. Πρόκειται για τον μηχανισμό εκκίνησης που χρησιμοποιούσαν οι αρχαίοι Έλληνες στους Ολυμπιακούς και άλλους αθλητικούς αγώνες για να αποφεύγεται η πρόωρη εκκίνηση των αθλητών. Συγκεκριμένα ήταν ένας μηχανισμός από ξύλα και σχοινιά τεντωμένα μπροστά στους αθλητές, τα οποία έπεφταν απότομα για την εκκίνηση.
- Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ (Κατερίνα Γιαννίκη).