Το μαγευτικό ταξίδι του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου (ΕΑΜ) στην Ιαπωνία, μέσω της συμμετοχής του στην έκθεση «Ο Χρυσός στο Μύθο» («The Golden Legend)», που ξεκίνησε τον Οκτώβριο του 2015 στο Τόκιο, συνεχίζεται στην πόλη Ναγκόια, και συγκεκριμένα στο Aichi Prefectural Museum of Art, όπου και θα ολοκληρωθεί μέσα στο 2016.
Η έκθεση πραγματεύεται τη διακίνηση του χρυσού στην αρχαιότητα και επικεντρώνεται στον μύθο του Χρυσόμαλλου Δέρατος και της αρπαγής του από τον Ιάσονα και τους Αργοναύτες, μύθο που εκφράζει την πρώιμη αναζήτηση του χρυσού στην περιοχή της Μαύρης Θάλασσας.
Πώς υποδέχθηκε την έκθεση το ιαπωνικό κοινό και σε ποιον ανήκει η πρωτοβουλία για τη διοργάνωσή της; Θα υπάρξει, άραγε, συνέχεια στη συνεργασία του ΕΑΜ με τα μουσεία που φιλοξένησαν την έκθεση; Και σε ποιο επίπεδο; Σε αυτά και άλλα ερωτήματά μας, απάντησε η διευθύντρια του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου, δρ Μαρία Λαγογιάννη.
Ο Χρυσός στο Μύθο
«Στην αχλή του μύθου, εκεί που η χαμένη πραγματικότητα συμπλέκεται και μειγνύεται στη μνήμη με πράγματα φαντασιακά, βυθίζεται ο πυρήνας του “χρυσόμαλλου δέρατος”» γράφουν ο καθηγητής Νικόλαος Χρ. Σταμπολίδης και η δρ Μαρία Λαγογιάννη, στο εισαγωγικό κείμενο του καταλόγου που συνοδεύει την έκθεση.
«Η εξήγηση του πυρήνα μιας νεολιθικής πραγματικότητας στο μυαλό και στα μάτια των ανθρώπων υστερότερων εποχών βασίστηκε στο δημιουργικό κομμάτι της φαντασίας. Έτσι, καλείται ο αρχαιολόγος του σήμερα να προσπαθήσει να ανασύρει τα παραπετάσματα του χρόνου και να τα ανοίξει όσο διάπλατα μπορεί για να καταλάβει τι συνέβαινε στις πρώτες χιλιετίες του νεολιθικού ελλαδικού, αιγαιακού και ευξείνιου χώρου, στην 8η ή 7η χιλιετία π.Χ. Τότε, που όπως αποδεικνύουν σήμερα επιστήμες όπως η γεωλογία, η αρχαιολογία, ή επιστήμες του παλαιοπεριβάλλοντος καθώς και οι ανθρωπολογικές, φαίνεται πως δημιουργήθηκε το χάσμα ανάμεσα στις δύο ηπείρους που σήμερα ονομάζουμε Ευρώπη και Ασία, στο Βόσπορο στο Βορρά και στον Ελλήσποντο στο νότο, ένα ρήγμα που γέμισε με θάλασσα, χωρίζοντας τις δύο ηπείρους στο σημείο αυτό αλλά συνάμα ενώνοντας τον Εύξεινο Πόντο με το Αιγαίο Πέλαγος, χαρίζοντας έτσι τη δυνατότητα μιας θαλάσσιας επικοινωνίας ανάμεσα στις μεταλλοφόρες χώρες του Πόντου και μάλιστα αυτές του χρυσού της μυθικής Κολχίδας» γράφουν οι δύο αρχαιολόγοι.
«Η δυσκολία του νέου αγνώστου θαλάσσιου δρόμου με τα νερά και τα ρεύματα από τη μια και η επιθυμία προσέγγισης και προμήθειας του πολύτιμου μετάλλου, όπως ο χρυσός, που η αξία του δεν έγκειται μόνο στην οικονομική του παράμετρο αλλά αντανακλά και την πρωταρχική, δηλαδή τη μαγική του ιδιότητα καθώς δεν φθείρεται αλλά λάμπει αιώνια χωρίς διορθώσεις, δημιούργησαν ανάμεσα στους Έλληνες της 2ης χιλιετίας π.Χ. τον παγιωμένο μύθο του πλοίου της Αργούς με τον Ιάσονα από την Ιωλκό της Θεσσαλίας, που αναζητούσε το δρόμο για το χρυσόμαλλο δέρας» επισημαίνουν.
Το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο στην Ιαπωνία
«Το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο ανταποκρινόμενο στην πρόταση του Εθνικού Μουσείου Δυτικής Τέχνης του Τόκιο (National Museum of Western Art, Tokyo) για συμμετοχή στην έκθεση “The Golden Legend”, έφθασε στην Ιαπωνία, παρουσιάζοντας εξαιρετικές αρχαιότητες όχι μόνο στο Τόκιο, αλλά και στην πόλη Σεντάι (the Miyagi Museum of Art), στο βορρά της χώρας, καθώς και τη Ναγκόια (Aichi Prefectural Museum of Art) στη νότια Ιαπωνία» διευκρινίζει η δρ Μαρία Λαγογιάννη σχετικά με το ποιος είχε την πρωτοβουλία για τη διοργάνωση της έκθεσης.
Στην έκθεση παρουσιάζονται 147 αρχαιότητες του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου, που χρονολογούνται από τη 2η χιλιετία π.Χ. έως την Ύστερη Αρχαιότητα – λατρευτικά, περίαπτα, αθύρματα, κοσμήματα κ.α. Με ποια κριτήρια έγινε η επιλογή τους;
«Η επιλογή των έργων έχει ως στόχο να προβάλει, με ελκυστικό και κατανοητό τρόπο, στο ιαπωνικό κοινό την αθάνατη λαμπρότητα και σαγήνη των έργων της τέχνης του χρυσού, εμβαθύνοντας στη σημασία που είχε ο χρυσός και οι δημιουργίες του για τις κοινωνίες των προϊστορικών και ιστορικών χρόνων στην Ελλάδα, με ταυτόχρονη ανάδειξη της υπερβατικής και μυθολογικής διάστασής του», τονίζει η δρ Λαγογιάννη. «Γι’ αυτόν ακριβώς το λόγο, η πληθώρα των χρυσών αντικειμένων πλαισιώνεται από γλυπτά και πήλινα αγγεία με παραστάσεις που συμπληρώνουν και τεκμηριώνουν την ιστορικότητα της “αφήγησης” του χρυσού» συμπλήρωσε.
Όσο για την απήχηση της έκθεσης στο ιαπωνικό κοινό, η δρ Λαγογιάννη ανέφερε ότι «είναι μεγάλη και οι εντυπώσεις, όπως αυτές έχουν καταγραφεί, εξαιρετικές». Σημαντικό είναι επίσης το ότι χρυσά έργα της ελληνικής αρχαιότητας προβάλλονται σε μεγάλες αφίσες της έκθεσης που έχουν αναρτηθεί σε δημόσιους χώρους.
Ακόμα πιο σημαντικό είναι ότι έχουν δημιουργηθεί πια οι προοπτικές για περαιτέρω μακροπρόθεσμη συνεργασία με πολιτιστικούς φορείς και μουσεία της Ιαπωνίας. Το επόμενο βήμα, όπως μας αποκάλυψε η δρ Λαγογιάννη, θα γίνει με την έκθεση «Ταξίδι στη Γη των Αθανάτων – 4.000 Χρόνια Ελληνικών Θησαυρών» («A Journey to the Land of the Immortals – 4.000 Years of Greek Treasures») που θα εγκαινιαστεί το καλοκαίρι του 2016 στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο του Τόκιο. Στην έκθεση αυτή, που θα παραμείνει για έναν περίπου χρόνο στην Ιαπωνία, το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο συμμετέχει με 140 αρχαιότητες.
Το φθινόπωρο του 2016 το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο θα φιλοξενήσει, σε προσωρινό δανεισμό από το National Museum of Western Art, του Τόκιο, γλυπτό του Rodin (το Φιλί). Παράλληλα ξεκινάει άμεσα επιστημονική και ερευνητική συνεργασία με το ίδιο μουσείο, με τη συμμετοχή Ιαπώνων αρχαιολόγων στο έργο του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου.