Εκδήλωση με θέμα «Η αρχαία ακρόπολη των Κουκουναριών Πάρoυ – Προτάσεις για τον Τουρισμό Πολιτιστικής Ψυχαγωγίας της Πάρου» διοργανώνει ο Δήμος Πάρου σε συνεργασία με το ΔΣ του Ερευνητικού Κέντρου Ιστορικών και Αρχαιολογικών Σπουδών «Ανασκαφές Πάρου», την Ελληνική Εταιρεία και το Ίδρυμα Α.Γ. Λεβέντη την Τετάρτη 22 Ιουλίου 2015 και ώρα 20.30 (Αίθουσα «Αρχίλοχος», Πάρος).
Στην εκδήλωση θα μιλήσουν ο Επίτιμος Έφορος Αρχαιοτήτων, Δημήτρης Σκιλάρντι, ο Ζαννής Πιττακίδης και ο Πέτρος Μαρκουίζος (Altera Pars, architects @ associates) και ο αρχαιολόγος και σύμβουλος διαχείρισης πολιτιστικής κληρονομιάς, Στέλιος Λεκάκης.
Οι Κουκουναριές αποτελούν ακρόπολη μοναδικής αρχαιολογικής και ιστορικής σημασίας, που διασώζει πολύπλοκο παλίμψηστο επαλλήλων φάσεων κατοίκησης από την Τελική Νεολιθική Εποχή (5η χιλ. π.Χ.), μέχρι την εποχή του Αρχιλόχου (7ος αι. π.Χ). Οι ανασκαφές διενεργήθηκαν υπό την αιγίδα της Αρχαιολογικής Εταιρείας το 1976-1993. Η σπουδαιότητα της θέσης έγκειται στην ανακάλυψη στοιχείων που αποκαλύπτουν άγνωστες πτυχές από την πρώιμη ιστορία των Κυκλάδων και στη διατήρηση κτηρίων που σχετίζονται με την εξέλιξη των κοινωνικών-πολιτειακών θεσμών, από την πρωτογεωμετρική περίοδο (10ος αι. π.Χ.) μέχρι τη φάση γένεσης της Πόλης (τέλη 8ου αι. π.Χ.). Από άποψη ιστορικής σπουδαιότητας και πλούτου ευρημάτων, η ακρόπολη συγκαταλέγεται ανάμεσα στις γνωστές περιπτώσεις του Λευκαντίου της Εύβοιας και του Εμποριού της Χίου.
Κατά τη μυκηναϊκή περίοδο οι Κουκουναριές αποτέλεσαν έδρα Μυκηναίων φυγάδων που κατέφυγαν στην Πάρο, μετά την πτώση των Ελλαδικών ανακτόρων (γύρω στο 1200 π.Χ.). Οι Μυκηναίοι οχύρωσαν τον λόφο και ανήγειραν στην κορυφή του μεγάλο ηγεμονικό συγκρότημα. Το οικοδόμημα καταστράφηκε περί το 1150 π.Χ., στη διάρκεια εκτεταμένης πυρκαγιάς. Στους υπόγειους χώρους βρέθηκαν χιλιάδες αγγείων, όπλα και εργαλεία από ορείχαλκο, αντικείμενα από μόλυβδο και πολυτελή αντικείμενα από στεατίτη, λίθο, πηλό και μάρμαρο. Στο εσωτερικό του εκτεταμένου υπογείου επιπέδου αποκαλύφθηκαν πολλοί σκελετοί ενηλίκων ατόμων, σκελετοί ζώων (αιγοπρόβατα, χοίροι, βοοειδή), γεγονός που φανερώνει πως, εν όψει επερχομένου κινδύνου, οι κάτοικοι οχυρώθηκαν στο εσωτερικό, όπου και βρήκαν τραγικό θάνατο. Η καταστροφή του ηγεμονικού συγκροτήματος τοποθετείται περί το 1150 π.Χ. Την καταστροφή ακολούθησαν επάλληλες φάσεις που καλύπτουν τη διαδοχή από την ΥΕ ΙΙΙΓ μέχρι την έναρξη της Εποχής του Σιδήρου. Περί το 900 π.Χ. δημιουργήθηκε πρωτογεωμετρικός οικισμός, στον οποίο κεντρική θέση είχε αψιδωτό μέγαρο. Τον οικισμό διαδέχτηκε ο γεωμετρικός οικισμός του 8ου αι. π.Χ. Τέλος, περί το 700 π. Χ. αναδύθηκε ο αρχαϊκός οικισμός της ακρόπολης, στον οποίο ο ναός της Αθηνάς καταλάμβανε κεντρική θέση. Ωστόσο, ενώ ο αρχαϊκός οικισμός ερημώθηκε περί το 650 π.Χ. (δηλαδή στην εποχή του Αρχιλόχου), ο ναός δεν έπαψε να χρησιμοποιείται μέχρι το 200 π.Χ. περίπου.
Πρόταση καθιέρωσης Αξόνων Πολιτιστικού Τουρισμού στη βόρεια Πάρο
Με τη στήριξη του Ιδρύματος Α.Γ. Λεβέντη και τη συνεργασία της Ελληνικής Εταιρείας εκπονήθηκε από το φορέα «Ανασκαφές Πάρου» μελέτη για την αρχαιολογική ανάδειξη της ακρόπολης, η οποία υποβλήθηκε το 2014 στην Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων, προκειμένου να εγκριθεί από το ΚΑΣ. Η μελέτη αποβλέπει στην ένταξη της πρότασης σε χρηματοδοτικό πρόγραμμα ΕΣΠΑ. Προτείνεται εκ παραλλήλου η ανάπτυξη και εφαρμογή καινοτόμου πιλοτικού προγράμματος για την τουριστική αναβάθμιση της Πάρου, με την καθιέρωση του τουρισμού πολιτιστικής ψυχαγωγίας. Η μέθοδος προβλέπει τη δημιουργία ιστοσελίδας του Δήμου με το δίκτυο Αξόνων Τουρισμού και Περιήγησης της περιοχής, από όπου θα μπορεί ο ενδιαφερόμενος να ανασύρει πληροφορίες για τα προσφερόμενα προγράμματα ξενάγησης, με βάση τα μνημεία, επιλέγοντας τη χρονική περίοδο και τη χρονική διάρκεια της επίσκεψης.
Η ενεργοποίηση του προγράμματος επιβάλλει τη στενή συνεργασία του Δήμου με την τοπική Εφορεία Αρχαιοτήτων. Υπογραμμίζεται ότι η καθιέρωση του συστήματος θα απαιτήσει τη σύσταση ειδικού Γραφείου Πολιτιστικού Τουρισμού το οποίο, λειτουργώντας υπό την αιγίδα του Δήμου, θα φροντίζει για το περιεχόμενο της ιστοσελίδας και την άψογη εκτέλεση του προγράμματος, θα ενεργεί για την προσέλκυση τουριστών, θα συντονίζει τη σχέση τουριστών και ξεναγών και τέλος, σε συνεργασία και υπό τη φροντίδα της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας, θα συμβάλλει στην καλή διατήρηση των επισκέψιμων χώρων.
Στο πλαίσιο αυτό, προτείνεται η ένταξη των Κουκουναριών στον Πρώτο Άξονα Τουρισμού και Περιήγησης, που θα περιτρέχει τους αρχαιολογικούς χώρους της βόρειας Πάρου. Εκ παραλλήλου, προτείνεται η δημιουργία στη Νάουσα Πάρου κτηρίου υποδοχής επισκεπτών, σε συνδυασμό με κυλικείο, βιβλιοπωλείο, γραφείο ξεναγών και μικρού μουσείου που θα προβάλει τα μοναδικά ευρήματα από τις Κουκουναριές (τα οποία παραμένουν αναξιοποίητα, σε αποθήκες, από το 1992). Στο δίκτυο διαδρομών πολιτιστικής περιήγησης της Πάρου, προτείνεται η καθιέρωση δύο ακόμα περιηγητικών αξόνων. ΟΔευτέρος Άξονας Τουρισμού και Περιήγησης θα έχει ως επίκεντρο την αρχαία πόλη, τους αρχαιολογικούς χώρους και το μουσείο της Πάρου (που επιβάλλεται να τύχει ανανέωσης). Επίσης, ο ίδιος Αξονας θα συνδέει την πόλη της Πάρου με τα αρχαία λατομεία Μαραθίου, τις Λεύκες και το λόφο του Αντικέφαλου στην ανατολική Πάρο. Ο Τρίτος Άξονας Τουρισμού και Περιήγησης προτείνεται να συνδέει την πόλη της Πάρου με την Αντίπαρο και το Δεσποτικό.
Στόχος είναι η ενεργοποίηση προγράμματος αξόνων τουριστικής περιήγησης –όπως του προτεινόμενου για την Πάρο– με εστίαση στον τουρισμό πολιτιστικής ψυχαγωγίας, στο πλαίσιο εποικοδομητικής συνεργασίας των Δήμων της χώρας με τις τοπικές Εφορείες Αρχαιοτήτων, να οδηγήσει στην αναβάθμιση του τουρισμού της χώρας, στην αέναη συντήρηση των αρχαιολογικών χώρων, στην επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου, στη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας και στην οικονομική ενίσχυση της τοπικής οικονομίας.