Πλήθος κόσμου ανταποκρίθηκε στο κάλεσμα της Εφορείας Αρχαιοτήτων Φθιώτιδας και Ευρυτανίας και συνέρρευσε στο Κάστρο και το Αρχαιολογικό Μουσείο Λαμίας το απόγευμα της Δευτέρας 18 Μαΐου 2015, προκειμένου να παρακολουθήσει τις εργασίες επιστημονικής ημερίδας αλλά και να παρευρεθεί στα εγκαίνια περιοδικής έκθεσης αρχαιολογικών ευρημάτων με τίτλο «Καθ’ οδόν. Αρχαιότητες και Δημόσια Έργα στη Φθιώτιδα 2004-2014».
Τις εργασίες της ημερίδας στην κατάμεστη αίθουσα του Συνεδριακού Κέντρου του Κάστρου άνοιξε με την ομιλία της η προϊσταμένη της Εφορείας, Μαρία-Φωτεινή Παπακωνσταντίνου, η οποία αναφέρθηκε στον τρόπο με τον οποίο η ανάπτυξη και η πρόοδος, μέσω της κατασκευής έργων κοινής ωφέλειας και υποδομών, μπορεί να συμβαδίσει με τη χρηστή διαχείριση των πολιτιστικών πόρων και την ανάδειξη της πολιτιστικής μας κληρονομιάς στο πλαίσιο της βιώσιμης ανάπτυξης.
«Στη Φθιώτιδα εκτελέστηκε και συνεχίζει να εκτελείται μια σειρά έργων, που έχουν ως αποτέλεσμα τον εμπλουτισμό του αρχαιολογικού της χάρτη με νέους χώρους, των προθηκών των μουσείων και των συλλογών της Εφορείας Αρχαιοτήτων Φθιώτιδας και Ευρυτανίας με νέα αρχαιολογικά ευρήματα και του προσωπικού της με μια πλούσια εμπειρία από την αντιμετώπιση πολύπλοκων αρχαιολογικών, τεχνικών και διεπιστημονικών ζητημάτων» τόνισε η κα Παπακωνσταντίνου. «Κορυφαίο επίτευγμα της όλης προσπάθειας αποτελεί η διατήρηση των σημαντικότερων από τα μνημεία που ήρθαν στο φως ορατών (Ασκληπιείο Δαφνούντος στον Άγιο Κωνσταντίνο, βιοτεχνική μονάδα παραγωγής οίνου στον Αχινό), με στόχο την ανάδειξή τους και την απόδοσή τους ως επισκέψιμων στο κοινό» πρόσθεσε, κάνοντας επίσης και μια συνοπτική παρουσίαση ενός από τα σημαντικότερα ευρήματα, του Ασκληπιείου του Δαφνούντος.
Φθιώτιδα: τα αποτελέσματα των ανασκαφών της τελευταίας δεκαετίας
Η ημερίδα συνεχίστηκε με εισηγήσεις των αρχαιολόγων της Εφορείας και ανασκαφέων Ευθυμίας Καράντζαλη, Φιλίτσας Τιλελή, Κωνσταντίνας Ψαρογιάννη, Αγαθής Μπαρτσώκα, Αθανασίας Τσόκα, Χρήστου Μπουτσίδη, Ελένης Φρούσσου και Αριστέας Παπασταθοπούλου, σχετικά με τις ανασκαφές που πραγματοποιήθηκαν με αφορμή την κατασκευή των αυτοκινητόδρομων ΠΑΘΕ και Ε65, της Νέας Σιδηροδρομικής Γραμμής και των έργων Αποχέτευσης Στυλίδας και Ύδρευσης-Αποχέτευσης Λαμίας.
Λυγαριά και Στύρφακα Λαμίας
Για τα νέα αρχαιολογικά ευρήματα στη Λυγαριά και στα Στύρφακα Λαμίας μίλησε η αρχαιολόγος Ευθυμία Καράντζαλη. Όπως ανέφερε: «Η ανασκαφική έρευνα που διενεργήθηκε στη θέση “Παλαιοχώρια”, νοτιοδυτικά της Λυγαριάς Λαμίας, έφερε στο φως προϊστορικά οικιστικά κατάλοιπα της Ύστερης Εποχής του Χαλκού (16ος αι. π.Χ. και 14ος-13ος αι. π.Χ.), οικοδομικά λείψανα αρχαίας πόλης κλασικών-ελληνιστικών χρόνων (4ος-1ος αι. π.Χ.) και κατάλοιπα ρωμαϊκών-υστερορωμαϊκών οικιών (1ος-4ος αι. μ.Χ.)». Όσον αφορά τα αρχαιολογικά ευρήματα στη θέση «Παλαιοχώρι» στα Στύρφακα, επεσήμανε ότι «ανήκουν σε μια σημαντική αρχαία εγκατάσταση, η οποία βρίσκεται σε ένα από τα χαρακτηριστικά οδικά περάσματα της Όθρυος. Τα ευρήματα (ειδώλια, μετάλλινα και πήλινα αναθήματα) του ανατολικού κτηρίου καταδεικνύουν την ύπαρξη ιερού της Δήμητρας και “πάρεδρων” θεοτήτων όπως της Κόρης Περσεφόνης, με παράλληλη λατρεία Πλούτωνα και Αφροδίτης (4ος-1ος αι. π.Χ.)» προσθέτοντας πως: «Η εύρεση νομισμάτων που ανήκουν σε διάφορες αρχαίες πόλεις καταδεικνύει έναν πολυσύχναστο χώρο».
Αχινός
Στα αρχαιολογικά ευρήματα στην περιοχή βόρεια του Αχινού (αρχ. Εχίνος), δύο ταφικά σύνολα και κατάλοιπα επτά εγκαταστάσεων αγροτικού τύπου, αναφέρθηκε στην εισήγησή της η αρχαιολόγος Φιλίτσα Τιλελή. Σύμφωνα με την κα Τιλελή: «Η πλειονότητα των τάφων εμπίπτει χρονολογικά στους κλασικούς-ελληνιστικούς χρόνους, ενώ ένας μικρός αριθμός τους τοποθετεί την αρχική χρήση του χώρου των νεκροταφείων στη Γεωμετρική εποχή. Μοναδικοί για την περιοχή είναι οι δύο ταφικοί κύκλοι της ύστερης Γεωμετρικής περιόδου. Από τις αγροτικές εγκαταστάσεις της ύστερης αρχαιότητας ξεχωρίζουν μεγάλο πολύχωρο κτήριο με αψίδα στα βόρεια και βιοτεχνική εγκατάσταση παραγωγής οίνου, η οποία σώζει ζεύγος κτιστών ληνών-υποληνίων».
Στα νεότερα στοιχεία που προέκυψαν για τον μεσαιωνικό Εχίνο, αναφέρθηκε η αρχαιολόγος Αγαθή Μπαρτσώκα. Σύμφωνα με την κα Μπαρτσώκα: «Η ανεύρεση δύο εγκαταστάσεων αγροτο-κτηνοτροφικού χαρακτήρα, περιορισμένης έκτασης, με διάρκεια ζωής από τη μεσοβυζαντινή έως και τη μεταβυζαντινή περίοδο και η ανάδειξη της θέσης που κατέχουν στο ευρύτερο ιστορικό πλαίσιο και τη μνημειακή τοπογραφία της θεσσαλικής πόλης του βυζαντινού Εχίνου, αποκτά ιδιαίτερη σημασία, καθώς παρέχονται σημαντικές πληροφορίες για τον μεσαιωνικό Εχίνο. Πρόκειται για δύο ορθογώνια σε κάτοψη οικοδομήματα μικρών διαστάσεων από αργολιθοδομή, κεράμους και αρχαίο οικοδομικό υλικό. Εκτεταμένα στρώματα καταστροφής στο εσωτερικό των κτιρίων προέρχονται από την ανωδομή τους. Η φυσική καταστροφή του χώρου από ροή χειμάρρου τεκμηριώνεται από τις εκτεταμένες ιζηματογενείς αποθέσεις και την ελαφρά μετατόπιση ή κατάρρευση ορισμένων τοίχων».
Αγία Τριάδα Θερμοπυλών
Το 2007, στην περιοχή των Θερμοπυλών, στην άγνωστη μέχρι τότε αρχαιολογικά θέση «Αγία Τριάδα», εντοπίστηκε και διερευνήθηκε από την ΙΔ’ ΕΠΚΑ μια αγροικία υστερορωμαϊκών χρόνων. Σύμφωνα με την αρχαιολόγο Κωνσταντίνα Ψαρογιάννη, που έκανε τη σχετική εισήγηση: «Η αγροικία ακολουθεί τον τύπο του αρχαίου ελληνικού “οίκου”, δηλαδή εκτείνεται γύρω από έναν κεντρικό αύλειο χώρο, περιμετρικά του οποίου αναπτύσσονται δωμάτια. Πρόκειται για ένα πολύχωρο κτήριο, συνολικού εμβαδού 344,85 τ.μ., ορθογώνιας κάτοψης, προσανατολισμού Β-Ν και με είσοδο στα νότια. Το κτήριο τοποθετείται γύρω από έναν κεντρικό αύλειο χώρο, ανατολικά και δυτικά του οποίου εκτείνονταν δύο επιμήκη ορθογώνια δωμάτια τα οποία πιθανώς χρησιμοποιούνταν ως αποθηκευτικοί χώροι. Δίπλα στη βόρεια πλευρά της αυλής, ένα μικρό δωμάτιο αναγνωρίστηκε ως ο κύριος χώρος όπου κατοικούσε η οικογένεια. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα των ζωοαρχαιολογικών μελετών, ο πιόσχημος χώρος στη δυτική πλευρά της αγροικίας ήταν στάβλος».
Τα νομίσματα σε συνδυασμό με την κεραμική χρονολόγησαν την εγκατάσταση στην περίοδο από τα μέσα του 3ου έως τον 4ο αι. μ.Χ. και ο εντοπισμός αυτής της αγροικίας, στην κεντρική Φθιώτιδα, θεωρείται ιδιαίτερα σημαντικός επειδή συνιστά ένα ανασκαφικό συγκρότημα των ύστερων ρωμαϊκών χρόνων, μιας περιόδου σχεδόν άγνωστης σε σχέση με την περιοχή.
Αρχαία Λαμία
Οικιστικά κατάλοιπα, ένας σημαντικός αριθμός τάφων του νοτιοδυτικού και νοτιοανατολικού νεκροταφείου και άγνωστα τμήματα της οχύρωσης της αρχαίας Λαμίας αποκαλύφθηκαν και ανασκάφηκαν κατά τα έτη 2006-2009, στο νοτιοανατολικό τμήμα της πόλης. Τα ευρήματα αυτά, όπως επεσήμαναν οι αρχαιολόγοι Ελένη Φρούσσου και Αριστέα Παπασταθοπούλου, «πρόσθεσαν αρκετά νέα στοιχεία σε αυτά τα οποία ήταν έως εκείνη τη στιγμή γνωστά για την αρχαία πόλη και έδωσαν την αφορμή για πολλές νέες παρατηρήσεις σχετικά με την τοπογραφία της, την ιστορία της και τον καθημερινό βίο σε αυτή στη διάρκεια των κλασικών, ελληνιστικών και ρωμαϊκών χρόνων».
Στυλίδα
Σωστικές ανασκαφές διενεργήθηκαν κατά τα έτη 2007-2013 και στη Στυλίδα, με σημαντικά για την έρευνα αποτελέσματα. Τα αποτελέσματά τους παρουσίασαν οι αρχαιολόγοι Αθανασία Τσόκα και Χρήστος Μπουτσίδης.
Συγκεκριμένα, στη δυτική είσοδο της πόλης εντοπίστηκε οχυρωματική εγκατάσταση με τμήμα μεταπυργίου διαστήματος και τετράπλευρο πύργο. Η οχύρωση χρονολογείται στα ελληνιστικά χρόνια και θεμελιώθηκε σε νεκροταφείο γεωμετρικών χρόνων. Εντός των ορίων του σύγχρονου οικισμού ερευνήθηκαν αποσπασματικά οικιστικά κατάλοιπα της αρχαίας πόλης των Φαλάρων και ταφές υστεροκλασικών, ελληνιστικών και ρωμαϊκών χρόνων. Τέλος, επί της οδού Κωστορίζου ερευνήθηκε κτιριακό συγκρότημα με λουτρικές εγκαταστάσεις (2ος-4ος/5ος αι.). Στο νότιο τμήμα του συγκροτήματος αναπτύσσονται οι θερμότεροι χώροι κάτω από τους οποίους διασώθηκαν τα υπόκαυστα. Σύμφωνα με τους ανασκαφείς: «Η εύρεση αμφορέων με αρωματικά έλαια συνηγορεί στην ύπαρξη αίθουσας για την επάλειψη των λουόμενων». Κατά τη διάρκεια της έρευνας διαπιστώθηκε ότι το λουτρό αποτελεί τη νοτιοανατολική πτέρυγα του κτιρίου με τα ψηφιδωτά που βρέθηκε το 2007 στη συμβολή των οδών Βενιζέλου και Κωστορίζου.
Αρχαιολογικά ευρήματα από τη Φθιώτιδα: η έκθεση
Τα εγκαίνια της έκθεσης «Καθ’ οδόν. Αρχαιότητες και Δημόσια Έργα στη Φθιώτιδα 2004-2014», που παρουσιάζεται στον πρώτο όροφο του Αρχαιολογικού Μουσείου Λαμίας, έγιναν αμέσως μετά την ολοκλήρωση της ημερίδας. Η έκθεση απέσπασε πολύ θετικά σχόλια εκ μέρους των παρευρισκόμενων τόσο για τον πλούτο των ευρημάτων όσο και για τον εξαιρετικό σχεδιασμό της.
Στα εκθέματα περιλαμβάνονται κινητά ευρήματα από τον μυκηναϊκό οικισμό στη Λυγαριά, αναθήματα από το ιερό της Δήμητρας και πάρεδρων θεοτήτων στα Στύρφακα, κτερίσματα τάφων από τα νεκροταφεία γεωμετρικών χρόνων στον Άγιο Δημήτριο Καινούργιου-Καμένων Βούρλων και στον Αχινό, αλλά και κλασικών-ελληνιστικών χρόνων στη Λαμία –μεταξύ των οποίων και περίτεχνα χρυσά κοσμήματα– καθώς και κτερίσματα ομαδικού τάφου-πολυανδρίου στον Δαφνούντα. Ενημερωτικές πινακίδες με πλούσιο εποπτικό υλικό πλαισιώνουν κάθε εκθεσιακό σύνολο.
Κεντρική θέση καταλαμβάνει η ενότητα των εκθεμάτων από το Ασκληπιείο του Δαφνούντος με τα μαρμάρινα αγαλμάτια παιδιών – αφιερώματα γονέων στον Ασκληπιό σε ακριβή αναπαράσταση του τρόπου αποκάλυψής τους, ενώ εντυπωσιακή είναι η έκθεση γιγαντοφωτογραφιών με τις εξαιρετικής διατήρησης τοιχογραφίες της αστικής έπαυλης ρωμαϊκών χρόνων στην Αταλάντη και τα ψηφιδωτά ανάλογου οικοδομήματος στη Στυλίδα.
Η έκθεση υλοποιήθηκε σε όλη τη διαδρομή της από πολυπληθή ομάδα εργασίας του προσωπικού της Εφορείας Αρχαιοτήτων Φθιώτιδας και Ευρυτανίας όλων των ειδικοτήτων και θα διαρκέσει έως τις 31 Δεκεμβρίου 2015 (Τρίτη-Κυριακή, 8.00-15.00).
Οι εορταστικές εκδηλώσεις ολοκληρώθηκαν με συναυλία στον αρχαιολογικό χώρο του Κάστρου.
Εγκαίνια έκθεσης και στην Αταλάντη
Με επιτυχία πραγματοποιήθηκαν, επίσης, την Κυριακή 17 Μαΐου 2015 στο Αρχαιολογικό Μουσείο Αταλάντης τα εγκαίνια της πανευρωπαϊκής περιοδεύουσας έκθεσης «Φυτά και Πολιτισμός στην Ιστορία της Ευρώπης», η οποία αποτελεί παραγωγή του Αρχαιολογικού Μουσείου Θεσσαλονίκης. Την τελετή πλαισίωσε μουσικά η Χορωδία του Δημοτικού Ωδείου Αταλάντης, αποδίδοντας μελοποιημένους αρχαίους ελληνικούς ύμνους. Στην εκδήλωση παρέστη πλήθος επισκεπτών, οι οποίοι ξεναγήθηκαν στην περιοδεύουσα αλλά και στη μόνιμη έκθεση του μουσείου από τις αρχαιολόγους της Εφορείας.