Σε κάθε αίθουσα του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου υπάρχουν εκθέματα που μπορεί να διαφύγουν την προσοχή του επισκέπτη, «κρυμμένα» στο πλήθος των αντικειμένων της έκθεσης. Μερικές φορές χρειάζεται να κοιτάξουμε από κοντά κάτι για να μας αποκαλυφθεί η ομορφιά, η γοητεία του, αλλά και η σημασία που είχε για την κοινωνία και τον πολιτισμό της εποχής του. Το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, θέλοντας να εμπλουτίσει την επικοινωνία με το κοινό, φέρνει στο προσκήνιο μη προβεβλημένα εκθέματα των προϊστορικών και ιστορικών χρόνων.
Στο κείμενο που ακολουθεί ο δρ Κώστας Πασχαλίδης, αρχαιολόγος στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο – Συλλογή Προϊστορικών, Αιγυπτιακών, Κυπριακών και Ανατολικών Αρχαιοτήτων, παρουσιάζει ένα σύνολο χάλκινων εργαλείων καλλωπισμού της μυκηναϊκής εποχής που συνδέεται με την «Κυρά του Κουκακίου».
Μορφές και «πορτρέτα» Μυκηναίων στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο
Με αφορμή την αναδιοργάνωση των αποθηκών της Προϊστορικής Συλλογής στα έτη 2006-2008 «αποκαλύφθηκαν» και ταυτίστηκαν πολλές νέες αρχαιότητες, των οποίων οι ενδείξεις προέλευσης είχαν χαθεί στις μέρες της γρήγορης απόκρυψής τους ενόψει της εισβολής των δυνάμεων Κατοχής στην Αθήνα του Πολέμου. Σε συρτάρι της χαλκοθήκης εντοπίστηκε μια μέρα της άνοιξης του 2006 ένα σύνολο χάλκινων εργαλείων καλλωπισμού της μυκηναϊκής εποχής, με ένα εξαιρετικά φθαρμένο χαρτάκι, που έφερε την ένδειξη «Αγλαύρου, Κουκάκιον» (εικ. 1). Έχοντας χαρτογραφημένο στο νου μας μεγάλο μέρος της ιστορίας της έρευνας, αντιληφθήκαμε ότι μας είχε μόλις αποκαλυφθεί η χαμένη ψηφίδα μιας ιστορίας. Της «Κυράς του Κουκακίου».
Κατά τη διάρκεια εκσκαφικών εργασιών για την ανέγερση οικοδομής το 1930 στην οδό Αγλαύρου στο Κουκάκι, εντοπίστηκε για πρώτη φορά στην πόλη ένας μυκηναϊκός θαλαμωτός τάφος. Κανείς αρχαιολόγος δεν κλήθηκε να ανασκάψει τα κατάλοιπα, που διασκορπίστηκαν από τους παρισταμένους και χάθηκαν οριστικά. Διασώθηκαν όμως ελάχιστα πολύτιμα κοσμήματα, που περιλάμβαναν οκτώ χρυσά άνθη (ρόδακες), χρυσές χάνδρες διαφόρων σχημάτων, ένα δαχτυλίδι και έναν πολύτιμο σφραγιδόλιθο, που παραδόθηκαν στις Αρχές, άγνωστο από ποιον. Τα κοσμήματα εντάχθηκαν πολλές δεκαετίες μετά στην έκθεση του Μουσείου και βρίσκονται σήμερα στην προθήκη 1 της αίθουσας 3, που είναι γνωστή ως «Μικρή Μυκηναϊκή» (εικ. 2).
Όμως τα χάλκινα εργαλεία καλλωπισμού της αποθήκης, δηλαδή ο σπασμένος καθρέφτης, η τριχολαβίδα, το μαχαιράκι και το ξυράφι, φαίνεται πως ολοκλήρωναν τον απαραίτητο εξοπλισμό μιας γυναίκας που θάφτηκε γύρω στο 1400 π.Χ. ως όμορφη, γιατί φαίνεται πως έζησε ως τέτοια. Κι αν είχαμε την ευκαιρία να μπούμε στον τάφο της με τον ανασκαφικό και όχι εκείνον τον ατυχή τρόπο, ίσως να αντικρίζαμε ό,τι και οι ανασκαφείς του θολωτού τάφου Δ στις Αρχάνες της Κρήτης, που αποκάλυψαν την ταφή μιας εντυπωσιακής γυναίκας με χρυσά διαδήματα στα μαλλιά, εργαλεία καλλωπισμού τριγύρω κι έναν καθρέφτη μπροστά της, να διηγείται στον αιώνα μια σπάνια ομορφιά (εικ. 3).
Βιβλιογραφία
Παντελίδου Μ., Αι Προϊστορικαί Αθήναι, Αθήνα 1975, 107-112, εικ. 48-50.
Paschalidis C., “Reflections of Eternal Beauty. The Unpublished Context of a Wealthy Female Burial from Koukaki, Athens and the Occurrence of Mirrors in Mycenaean Tombs”, στο Nosch M.-L., Laffineur R. (επιμ.), KOSMOS. Jewellery, Adornment and Textiles in the Aegean Bronze Age, Proceedings of the 13th International Aegean Conference, University of Copenhagen, Danish National Research Foundations’ Centre for Textile Research, 21-26 April 2010 (AEGAEUM 33), Liege 2012, 547-557 and pls. CXXXIX-CXLI.