Αν θελήσουμε να γνωρίσουμε τα 80 χρόνια ιστορίας της Νέας Φιλαδέλφειας αρκεί να κάνουμε έναν περίπατο στους δρόμους και στις γειτονιές της. Ο πολεοδομικός ιστός και τα κτήριά της μαρτυρούν την ιστορία και την ταυτότητά της. Παρά τις αλλοιώσεις, τις επεμβάσεις, τις κατεδαφίσεις κτηρίων, την έντονη οικοδομική δραστηριότητα, το παρελθόν της εξελίσσεται μπροστά στα μάτια μας.

«Η Νέα Φιλαδέλφεια έχει την τύχη να διατηρεί τον παλιό πυρήνα της που δεν είναι άλλος από τον προσφυγικό συνοικισμό, καθώς επίσης μεμονωμένα κτίσματα με ιδιαίτερη αρχιτεκτονική και πολιτιστική βαρύτητα», επισημαίνει η αρχαιολόγος και συντονίστρια της MONUMENTA Ειρήνη Γρατσία. «Η αρχιτεκτονική κληρονομιά της Νέας Φιλαδέλφειας» είναι άλλωστε ο τίτλος ομιλίας της που θα πραγματοποιηθεί την Τρίτη 4 Νοεμβρίου 2014 και ώρα 19.00 στον Φυσιολατρικό Σύλλογο Νέας Φιλαδέλφειας «ΟΑΣΗ» (Πανόρμου 4, Νέα Φιλαδέλφεια).

«Η Νέα Φιλαδέλφεια δημιουργήθηκε στο τέλος της δεκαετίας του 1920, όταν πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία εγκαταστάθηκαν στην περιοχή και άρχισε η ανέγερση προσφυγικών κατοικιών. Ο πολεοδομικός της ιστός διατηρείται, καθώς επίσης μεγάλος αριθμός κατοικιών, αρκετές από τις οποίες έμειναν αναλλοίωτες. Η κήρυξη του προσφυγικού συνοικισμού ως παραδοσιακού και ο καθορισμός ειδικών όρων και περιορισμών δόμησης το 2001 καθώς επίσης η κήρυξη ως διατηρητέων δέκα κτηρίων από το Υπουργείο ΠΕΧΩΔΕ το 2002 ήταν καθοριστικές αποφάσεις για την προστασία του οικισμού, ο οποίος αποτελεί το ιστορικό κέντρο της Νέας Φιλαδέλφειας», αναφέρει η κα Γρατσία.

«Σύμφωνα με την απογραφή  της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας το 1971, στη Ν. Φιλαδέλφεια υπήρχαν 7 κτίρια που είχαν χτιστεί προ του 1919 και 1.109 της περιόδου 1919-45. Στη δεκαετία του 1930 ανήκουν το σχολικό κτήρο που στεγάζει το 2ο δημοτικό σχολείο και τα δύο εναπομείναντα βιομηχανικά κτήρια, της Μπριτάνια και του Τεγόπουλου. Το 2ο δημοτικό σχολείο είναι έργο του σημαντικού αρχιτέκτονα Νικόλαου Μητσάκη και αποτελεί ένα από τα 3.000 σχολικά κτήρια που κτίστηκαν σε μια δεκαετία, όταν υπουργός παιδείας ανέλαβε o Γεώργιος Παπανδρέου, επί κυβερνήσεως Ελευθερίου Βενιζέλου, και διαπίστωσε την έλλειψη σχολικών αιθουσών. Το σχολείο κτίστηκε με τις αρχές του μοντέρνου κινήματος και διακρίνεται για τις λιτές του γραμμές.

»Στην αρχιτεκτονική κληρονομιά ανήκουν οι εργατικές πολυκατοικίες που κτίστηκαν τη διετία 1958-9, λίγα χρόνια μετά τη δημιουργία του Οργανισμού Εργατικής Κατοικίας με ιδρυτικό σκοπό την παροχή στέγης σε οικονομικά ασθενέστερα  στρώματα, σε σχέδια του γνωστού αρχιτέκτονα Άρη Κωνσταντινίδη που ήταν διευθυντής της Υπηρεσίας αυτής. Τέλος είναι το σχολικό κτήριο του 1ου δημοτικού σχολείου που αντικατέστησε το ξύλινο κτήριο της δεκαετίας του 1920», αναφέρει η κα Γρατσία.

Τα κτήρια αυτά απειλούνται και χρειάζονται προστασία αλλά και ανάδειξη. Σύμφωνα με την κα Γρατσία, ο σπουδαιότερος κίνδυνος προκύπτει από την άγνοια των πολιτών για την ύπαρξη, την ιστορία και τη σημασία τους.

Το επόμενο βήμα

Τι μπορεί να γίνει όμως; «Το πρώτο βήμα είναι η καταγραφή της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς, η έρευνα και η μελέτη της ιστορίας της. Χωρίς αυτά δεν μπορεί κανείς να προχωρήσει στις όποιες αξιολογήσεις, επεμβάσεις, αλλαγές χρήσης, δεν μπορεί να διαχειριστεί την αρχιτεκτονική κληρονομιά. Το παράδειγμα του Δήμου Βόλου που έχει δημιουργήσει το Δημοτικό Κέντρο Ιστορίας και Τεκμηρίωσης είναι ένα πρότυπο για την τεκμηρίωση της ιστορίας μιας πόλης», τονίζει η κα Γρατσία.

Σύμφωνα με την ίδια τα επόμενα βήματα πρέπει να περιλαμβάνουν την ενημέρωση των πολιτών για την αρχιτεκτονική και βέβαια την ιστορία του τόπου τους και την ενεργοποίησή τους στην προστασία της, καθώς και έργα αποκατάστασης και επανάχρησης παλιών κτηρίων. Η δημιουργία πολιτιστικών διαδρομών που θα συνδυαστούν με τις ποδηλατικές διαδρομές που έχει ξεκινήσει ο Δήμος, η έκδοση οδηγού για το ιστορικό κέντρο και τα μεμονωμένα μνημεία αλλά και εκπαιδευτικών εντύπων, και η υλοποίηση σχετικών εκπαιδευτικών προγραμμάτων μπορούν επίσης να λειτουργήσουν θετικά.