Σηκώνουν τα μανίκια τους, παίρνουν τα εργαλεία τους –φτυάρια, πινέλα και ό,τι χρειάζεται ένας αρχαιολόγος– και ρίχνονται με τα μούτρα στις… ανασκαφές, για να φέρουν στο φως ευρήματα από το παρελθόν, που «ζωντανεύουν» την ιστορία του τόπου τους, της Θράκης.
Μαθητές και μαθήτριες νηπιαγωγείων και δημοτικών σχολείων γίνονται αρχαιολόγοι στο πλαίσιο του βιωματικού εκπαιδευτικού προγράμματος «Οι Μικροί Αρχαιολόγοι της Θράκης», το οποίο υλοποιείται από το 2011 σε συνεργασία με το Ίδρυμα Θρακικής Τέχνης και Παράδοσης, στην Ξάνθη.
«Ψυχή» του προγράμματος η Νατάσα Μιχαηλίδου (αρχαιολόγος-μουσειολόγος- ξεναγός, ΜΑ, με άδεια ξεναγήσεων από το υπουργείο Τουρισμού) που σχεδίασε το πρόγραμμα, εντάσσοντας σε αυτό την προσωπική της εμπειρία στις βιωματικές πολιτιστικές δράσεις με παιδιά, την επιστημονική μουσειοπαιδαγωγική θεωρία και πρακτική ως προς την προσέγγιση της αρχαιολογίας με την υποχρεωτική εκπαίδευση, ενώ χρησιμοποίησε και το λαϊκότροπο παραμύθι ως μέσο για την προβολή των μνημείων και των αρχαιολογικών χώρων.
«Τα παραμύθια (που γράφτηκαν αποκλειστικά για το πρόγραμμα και στα οποία συμμετέχουν ενεργά τα παιδιά παίρνοντας ρόλους ηρώων) καθώς και όλες οι υπόλοιπες δραστηριότητες των μικρών αρχαιολόγων βοηθούν τους μαθητές να έρθουν ευχάριστα και με έμμεσο τρόπο πιο κοντά στην πολιτιστική μας κληρονομιά», εξηγεί στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η κα Μιχαηλίδου.
Η ανταπόκριση των παιδιών σε αυτό το ξεχωριστό πρόγραμμα αποτυπώνεται με τον πιο «εύγλωττο» τρόπο, αφού, από την έναρξή του μέχρι σήμερα, περισσότεροι από 700 μαθητές συμμετείχαν στην «ανασκαφή» που γινόταν ως τώρα στον Πολιτιστικό Χώρο της Καπναποθήκης «Π» του Ιδρύματος Θρακικής Τέχνης και Παράδοσης.
Η ιδιότυπη ανασκαφή προ(σ)καλούσε τους μικρούς αρχαιολόγους να ψάξουν μέσα σε πλαστικές λεκάνες με άμμο και να ανακαλύψουν τα ευρήματα (όπως πέτρες), που παραπέμπουν σε αρχαιολογικούς χώρους και μνημεία της περιοχής τους.
Τα παιδιά έρχονται σε επαφή με τη διαδικασία της ανασκαφής. Στην αρχή γίνεται μια συζήτηση γενικά για την αρχαιολογία, μετά κάνουν ένα θεατρικό παιχνίδι για τη στρωματογραφία (με τη βοήθεια υφασμάτων), μαθαίνουν για τη διαδοχική επικάλυψη των διάφορων κατασκευών του ανθρώπου και στη συνέχεια ξεκινούν τις δικές τους ανασκαφές. Κάθε παιδί έχει το δικό του ρόλο: άλλος φωτογραφίζει, άλλος κοσκινίζει, άλλος έχει το φτυάρι…
Στο τέλος της κάθε επίσκεψης του σχολείου, ανάλογα με την τάξη και την ιστορία που διδάσκεται σε αυτήν, γίνεται αφήγηση παραμυθιού. Τα παιδιά, από το νηπιαγωγείο μέχρι και τη Γ’ Δημοτικού, μαθαίνουν για το μύθο του Ορφέα και της Ευρυδίκης, οι μαθητές της Δ’ Δημοτικού ακούνε το παραμύθι «Το κορίτσι και η μαγική φλογέρα», που σχετίζεται με τα αρχαία Άβδηρα, οι μαθητές της Ε’ Δημοτικού το παραμύθι «Το αγόρι και η λίμνη» που σχετίζεται με τη Βυζαντινή Αναστασιούπολη και οι μαθητές της ΣΤ’ το παραμύθι «Ο γεωργός και τα αρωματικά καπνά», που σχετίζεται με τις Καπναποθήκες, «ένα σημαντικό τμήμα της νεότερης ιστορίας της Ξάνθης», όπως σημείωσε η κα Μιχαηλίδου.
Παραμυθο-ξεναγήσεις και Κυνήγι Θησαυρού!
Τη φετινή χρονιά, οι «μικροί αρχαιολόγοι της Θράκης» ανανεώνονται και παίρνουν μέρος σε νέες δραστηριότητες. Σε αυτό το πλαίσιο, περιλαμβάνονται παραμυθο-ξεναγήσεις και Κυνήγι Θησαυρού, δραστηριότητες που σίγουρα θα προσελκύσουν το ενδιαφέρον των μικρών μαθητών.
Το Κυνήγι Θησαυρού στην Καπναποθήκη «Π» συνοδεύεται και με αφήγηση παραμυθιού – «Ο γεωργός και τα αρωματικά καπνά» . Τα παιδιά –εξήγησε η κα Μιχαηλίδου– θα έχουν την ευκαιρία να ακούσουν το παραμύθι και μέσα απ’ αυτό θα εισάγονται στη σημασία του καπνού για την Ξάνθη.
Το Κυνήγι Θησαυρού θα αναφέρεται στην εμπορική επεξεργασία και εκμετάλλευση του καπνού. Τα παιδιά θα έχουν τη δυνατότητα να παρατηρήσουν το κτίριο [η Καπναποθήκη «Π» χτίστηκε από το Οθωμανικό Μονοπώλιο (Regie) και χρονολογείται από τα τέλη του 19ου αιώνα], να βρουν τα στοιχεία και να προχωρήσουν μέχρι τη λύση του… μυστηρίου. Σ’ αυτή τη διαδρομή θα «συναντούν» την ιστορία του κτιρίου, του τόπου τους και των καπνών της Ξάνθης που ήταν ονομαστά ήδη από τις αρχές του 18ου αιώνα και διοχετεύονταν κυρίως στην αγορά της Κωνσταντινούπολης και στο εσωτερικό του Οθωμανικού κράτους.
Με το παραμύθι «Ο αγωγιάτης και η κόρη του χανιτζή» (απευθύνεται σε παιδιά νηπιαγωγείου και Γ’- ΣΤ’ Δημοτικού), τα παιδιά θα λάβουν μέρος στην παραμυθο-ξενάγηση και σε ομαδικά παιχνίδια στο χάνι Αβέρωφ, «ξετυλίγοντας» το κουβάρι της ιστορίας της Ξάνθης. Η εκπαιδευτική αυτή ξενάγηση αφορά ένα σημαντικό κομμάτι της τοπικής ιστορίας: ένα από τα 53 χάνια που υπήρχαν στα τέλη του 19ου και τις αρχές του 20ού αιώνα, το Χάνι Αβέρωφ, που κτίστηκε το 1880 από τους Ηπειρώτες αδελφούς Λάλα-Ζήση. Σχετική κτητορική επιγραφή σώζεται στην είσοδο του χανιού (επί της οδού Μ. Καραολή). Το χάνι αποτελεί ένα κλασικό παράδειγμα του «ηπειρωτικού τύπου», καθώς είναι ένα χάνι με κεντρική αυλή, όροφο με τα δωμάτια και καταστήματα στο ισόγειο, που είναι στραμμένα προς τον δρόμο.
Στις νέες δράσεις εντάσσεται και η παραμυθο-ξενάγηση στον αρχαιολογικό χώρο και το μουσείο των Αβδήρων που προσφέρεται για μαθητές από Α’ έως και ΣΤ’ Δημοτικού. Κατά τη διάρκεια της ξενάγησης τα παιδιά μέσω παιχνιδιών εστιάζουν το ενδιαφέρον τους σε διαφορετικές κάθε φορά ενότητες της ζωής και της ιστορίας των αρχαίων Αβδήρων. Περιεργάζονται τον αρχαιολογικό χώρο ή ευρήματα στο μουσείο και προσπαθούν να τα ερμηνεύσουν με βάση τις δικές τους εμπειρίες και τη λογική. Το παραμύθι, αλλά και τα παιχνίδια, αρχαία και σύγχρονα, αποτελούν το μέσο σύνδεσης παρελθόντος και παρόντος.
Το κόστος συμμετοχής για κάθε παιδί είναι 2 ευρώ, ενώ στις δράσεις μπορούν να συμμετέχουν και σχολεία δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης μετά από συνεννόηση.
«Οι μικροί αρχαιολόγοι της Θράκης» υλοποιούνται με την υποστήριξη της νεοσύστατης Ακαδημίας Ποίησης και Παραμυθιού (έχει έδρα στην Αθήνα).
Ποια είναι η καλύτερη ανταμοιβή για την κα Μιχαηλίδου; «Η πρόθυμη συμμετοχή των παιδιών στο πρόγραμμα και τις διάφορες δράσεις του, η ενεργοποίηση της σκέψης τους και της ομαδικής δράσης τους αλλά κυρίως τα μάτια τους, όταν τους αφηγούμαι τα παραμύθια των μικρών αρχαιολόγων, είναι για μένα η καλύτερη ανταμοιβή», απαντά η ίδια.
- Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ (Ε. Σοφιανού).