Την έκθεση «Η τέχνη της φιλοξενίας. Ζωγραφισμένοι δίσκοι του 19ου αιώνα από την Ελλάδα και την Τουρκία», που σχεδιάστηκε για να παρουσιαστεί και στην Κωνσταντινούπολη, παρουσιάζει το Μουσείο Μπενάκη. Η έκθεση περιλαμβάνει μια ομάδα συναρπαστικών και πολυδιάστατων αντικείμενων του 19ου αιώνα, προερχομένων από το χώρο της διακόσμησης και των εφαρμοσμένων τεχνών: διακοσμημένους δίσκους που παρήχθησαν κατά τη διάρκεια της τελευταίας αναλαμπής της τεχνικής japanning στην Ευρώπη, μιας τεχνικής που μιμείται τη δημοφιλέστατη στην Άπω Ανατολή τεχνική της λάκας. Πρόκειται για αντικείμενα ιδιαίτερα αγαπητά στους συλλέκτες, τα οποία εμπλουτίζουν σήμερα πολλές ιδιωτικές και μουσειακές συλλογές στην Ελλάδα και την Τουρκία.
Βασικό μέρος του τελετουργικού της καθημερινής ζωής στην Οθωμανική Αυτοκρατορία και το νεοσύστατο ελληνικό βασίλειο –στο σερβίρισμα του καφέ ή των γλυκών του κουταλιού ή ακόμη και στα σύνθετα τελετουργικά που συνόδευαν την παράθεση των γευμάτων–, τα αντικείμενα αυτά, αδημοσίευτα και ανεπαρκώς μελετημένα, αποτελούν τεκμήρια της σύνθετης κοινωνικής και πολιτιστικής ιστορίας της εποχής τους.
Η έκθεση πραγματεύεται αυτά τα φευγαλέα έργα ως θραύσματα του υλικού πολιτισμού μιας περασμένης εποχής και τοποθετεί τους δίσκους μέσα στο ευρύτερο κοινωνικό και πολιτιστικό πλαίσιο και στο καλλιτεχνικό και ιστορικό περιβάλλον καρποί των οποίων υπήρξαν, συχνά κοιτάζοντας πέρα από τα ίδια τα αντικείμενα, προς μια περίοδο συναρπαστική. Μια εποχή κατά την οποία η Οθωμανική Αυτοκρατορία, αυτό το χωνευτήρι πολιτισμών, αγωνιζόταν να ισορροπήσει μεταξύ παράδοσης και νεωτερικότητας· μια εποχή που είδε τη γένεση του εθνικισμού στα Βαλκάνια· που σημαδεύτηκε από βαθιές κοινωνικοπολιτικές αλλαγές· που είδε τη γέννηση των διασημοτήτων, την έκρηξη της εκβιομηχάνισης και την παρακμή του χειροποίητου, πριν από τη λαίλαπα της μαζικής παραγωγής· και όλα αυτά είναι ευδιάκριτα στην εικονογραφία των δίσκων και στις τεχνικές κατασκευής τους.
Η έκθεση επιχειρεί μια διεπιστημονική ανάγνωση των οικείων αυτών αντικειμένων, μια ανάγνωση που εξετάζει την εικονογραφία και τη λειτουργική τους διάσταση, τις τεχνικές κατασκευής και τους τόπους παραγωγής αλλά και τις εμπορικές διαδρομές που έφεραν τα περιζήτητα αυτά αντικείμενα στην Ανατολή και τα εισήγαγαν στην καθημερινότητα ενός νέου αγοραστικού κοινού. Καταγράφει ταυτόχρονα τις σύγχρονές τους μαρτυρίες, φιλολογικές και εικονογραφικές, και τις ιστορίες που τα ίδια τα αντικείμενα αφηγούνται. Το αποτέλεσμα είναι ένα καλειδοσκόπιο χρωμάτων, γεύσεων και εννοιών, σε μια λεπτή ισορροπία μεταξύ Ανατολής και Δύσης, μεταξύ λειτουργικότητας και διακοσμητικού χαρακτήρα.
Οι 100 και πλέον δίσκοι που περιλαμβάνονται στην έκθεση παρουσιάζουν το σύνολο των εικονογραφικών θεμάτων που κατά καιρούς χρησιμοποιήθηκαν για τη διακόσμησή τους: πορτρέτα διασημοτήτων της εποχής ή γυναικείων εξιδανικευμένων μορφών, αστικά τοπία, νεκρές φύσεις με λουλούδια και φρούτα και ονειρικές σκηνές που περιβάλλονται από περίτεχνα διακοσμητικά πλαίσια. Η έκθεση συμπληρώνεται με ισάριθμα διακοσμητικά και χρηστικά αντικείμενα –ταμπακοθήκες, πορσελάνινα πιάτα και φλιτζάνια, ναργιλέδες και γυάλινα σκεύη beykoz, μεταξύ άλλων– που στόχο έχουν να ζωντανέψουν την εποχή και να φωτίσουν τη χρήση τους.
Την έκθεση συνοδεύει ενημερωτικό φυλλάδιο, το υλικό του οποίου προέρχεται από την ομότιτλη εικονογραφημένη έκδοση που κυκλοφορεί ο εκδοτικός οίκος Μέλισσα σε συνεργασία με τις επιμελήτριες· μια έκδοση στην αγγλική γλώσσα που σχεδιάστηκε για να συνοδεύσει την έκθεση τόσο στην παρουσίασή της στην Αθήνα όσο, κυρίως, στο εξωτερικό.
Οργάνωση-επιμέλεια: Flavia Nessi-Γιαζιτζόγλου, Μυρτώ Χατζάκη. Αρχιτεκτονικός Σχεδιασμός: Τζένη Νομικού. Γραφιστικές εφαρμογές: metoo / Αλίκη Κακουλίδου, Δήμητρα Βασιλάκου.
Πότε και πού
Διάρκεια έκθεσης: 25 Σεπτεμβρίου – 17 Νοεμβρίου 2013. Μουσείο Μπενάκη, Κεντρικό κτήριο, Κουμπάρη 1 και Βασ. Σοφίας, Αθήνα.
Παράλληλες εκδηλώσεις
Στο πλαίσιο της έκθεσης θα πραγματοποιηθούν:
– Ξεναγήσεις στην έκθεση από την Ξένια Πολίτου, επιμελήτρια της Συλλογής Νεοελληνικού Πολιτισμού, στις ακόλουθες ημερομηνίες: 3, 10, 17 και 24 Οκτωβρίου (στις 18:00), και 2, 9, 16 Νοεμβρίου (στις 12:00). Η συμμετοχή στις ξεναγήσεις επιβαρύνει το εισιτήριο κατά 2€. Ο μέγιστος αριθμός συμμετοχών είναι 20 άτομα και θα τηρείται σειρά προτεραιότητας.
Πληροφορίες και κρατήσεις: τηλ. 210 367 1015 (Δευτέρα-Πέμπτη, 10:00-14:00) και τηλ. 210 367 1057 (Παρασκευή-Κυριακή, 10:00-14:00).
– Ειδική γαστρονομική βραδιά αφιερωμένη στην κουζίνα της Πόλης στο εστιατόριο του Κεντρικού Κτηρίου (Κουμπάρη 1), την Πέμπτη 10 Οκτωβρίου 2013. Τιμή ανά άτομο: 28€. Ώρα προσέλευσης 20:30.
Πληροφορίες και κρατήσεις: Μουσείο Μπενάκη, τηλ. 210 367 1000, εσωτ. 3 (Τετάρτη, Παρασκευή: 9:00-16:30, Πέμπτη, Σάββατο: 9:00-23:00 και Κυριακή: 9:00-14:30).