Χρειάστηκαν τρεις φορές προκειμένου ο ιστορικός κινηματογράφος «Άστρον», επί της Λεωφόρου Κηφισίας στους Αμπελόκηπους, να πείσει το Κεντρικό Συμβούλιο Νεωτέρων Μνημείων για την αξία της διατήρησής του. Μετά τη διπλή αρνητική γνωμοδότηση του 2011, ο κινηματογράφος «Άστρον» κηρύχθηκε τελικά διατηρητέο μνημείο στη συνεδρίαση του Συμβουλίου την Πέμπτη 14 Φεβρουαρίου 2013, οπότε η περίπτωσή του ξανασυζητήθηκε.

Το θέμα επανήλθε στο Κεντρικό Συμβούλιο Νεωτέρων Μνημείων, καθώς παρήλθε το διάστημα του ενός έτους που ορίζει ο νόμος χωρίς να υπογραφεί η γνωμοδότηση του Συμβουλίου από τον τότε υπουργό Πολιτισμού και άρα χωρίς να εκδοθεί η σχετική υπουργική απόφαση. Γι’ αυτό, το θέμα έπρεπε να επανεξεταστεί.

Η περίπτωση του «Άστρον», έργου του 1956 του αρχιτέκτονα Σόλωνα Κυδωνιάτη και του σκηνογράφου Μάριου Αγγελόπουλου, είχε συζητηθεί τον Ιούλιο του 2011, οπότε και τα μέλη Συμβουλίου μοιράστηκαν στα δύο και η αρνητική γνωμοδότηση προέκυψε από τη διπλή ψήφο του προέδρου.

Ακολούθησε επανεξέταση του θέματος τον Σεπτέμβριο του ίδιου έτους, έπειτα από αυτοψία. Κατά τη δεύτερη συνεδρίαση η πλειοψηφία των μελών τάχθηκε και πάλι κατά της κήρυξης του κινηματογράφου ως διατηρητέου μνημείου με το σκεπτικό ότι δεν συγκεντρώνει τα απαραίτητα αρχιτεκτονικά και ιστορικά στοιχεία και δεν αποτελεί τοπόσημο της περιοχής.

Σύμφωνα με την τότε απόφαση, πρόκειται για ανενεργό κινηματογράφο, που σήμερα βρίσκεται σε άθλια κατάσταση, καθώς δεν λειτουργεί από το 2008 και έχουν αφαιρεθεί καθίσματα και μηχανήματα, ενώ έχει υποστεί και μεγάλες εσωτερικές αλλοιώσεις.

Η αρνητική γνωμοδότηση δημιούργησε αντιδράσεις από βουλευτές της ΔΗΜΑΡ και του ΣΥΡΙΖΑ, φορείς, όπως ο δήμος Αθηναίων, το Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου, η Ταινιοθήκη της Ελλάδας, το Σωματείο Ελλήνων Ηθοποιών, το Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας και το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, και πολίτες. Μάλιστα, από το 2011 έως σήμερα συγκεντρώθηκαν περίπου 3.000 υπογραφές πολιτών (σε καρτ ποστάλ που στάλθηκαν στον τότε υπουργό Πολιτισμού και σε μπλογκ που δημιουργήθηκε για το σκοπό αυτό) για τη διάσωση του κινηματογράφου.

Κατά τη συνεδρίαση της 14ης Φεβρουαρίου τα μέλη του Συμβουλίου γνωμοδότησαν με οκτώ ψήφους υπέρ (έναντι τριών κατά) της κήρυξης του κινηματογράφου. Σύμφωνα με τη γνωμοδότηση, το κτίριο αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα κινηματογράφου που σχεδιάστηκε τη δεκαετία του ’50 για να λειτουργήσει αποκλειστικά ως κινηματογράφος με τη συνεργασία αρχιτέκτονα για το εξωτερικό κέλυφος και το χώρο της εισόδου και σκηνογράφου για τον εσωτερικό χώρο. Επίσης, λειτούργησε για πολλά χρόνια συνιστώντας αναγνωρίσιμο τοπόσημο για την πολιτιστική κληρονομιά της ευρύτερης περιοχής.

Ένας από τους κύριους υπέρμαχους της διατήρησης του «Άστρον» κατά τη συνεδρίαση ήταν ο καθηγητής Αρχιτεκτονικής του Εθνικού Μετσόβειου Πολυτεχνείου, Παναγιώτης Τουρνικιώτης, ο οποίος με τις παρατηρήσεις που διατύπωσε φαίνεται ότι έπεισε την πλειοψηφία των μελών του Συμβουλίου.

«Η εφαρμογή της μελέτης του αρχιτέκτονα Σόλωνα Κυδωνιάτη δεν συμφωνεί απόλυτα με τα σχέδια που έχει κάνει και βρίσκονται στο Μουσείο Μπενάκη. Ωστόσο, αντιλαμβάνεται κανείς ότι πρόκειται για την ίδια αρχιτεκτονική δομή, αλλά πιο απλοποιημένη στην όψη. Δεν παύει να θεωρείται ένα από τα καλύτερα έργα του. Στο εσωτερικό θα μπορούσε κανείς να διακρίνει μικρές φθορές και διαφοροποιήσεις που προήλθαν από την απεγκατάσταση, αλλά όλη η εσωτερική δομή διατηρεί πλήρως τα οικοδομικά χαρακτηριστικά», εξήγησε ο κ. Τουρνικιώτης, προσθέτοντας: «Το γεγονός ότι ο κινηματογράφος είναι ανενεργός δεν θα πρέπει να μας απασχολήσει γιατί δεν είναι ανενεργός λόγω της κρίσης αλλά γιατί οι ενδιαφερόμενοι καταβάλλοντας υψηλό τίμημα κατάφεραν την παύση της μίσθωσης, για να προχωρήσουν στην εμπορική εκμετάλλευσή του».

«Αν και την περασμένη φορά ψήφισα αρνητικά, σήμερα τίθεμαι υπέρ της κήρυξής του και για τον πρόσθετο λόγο ότι φάνηκε πολύ γρήγορα η στάση των πολιτών της Αθήνας υπέρ της διατήρησης του κινηματογράφου», υπογράμμισε η προϊσταμένη της Γενικής Διεύθυνσης Αρχαιοτήτων και Πολιτιστικής Κληρονομιάς του υπουργείου, Μαρία Ανδρεαδάκη-Βλαζάκη. Παράσταση στη συνεδρίαση πραγματοποίησε η πρόεδρος της Αστικής Μη Κερδοσκοπικής Εταιρείας «Monumenta», Ειρήνη Γρατσία, η οποία τόνισε ότι το «Άστρον» συγκεντρώνει τα τρία απαραίτητα χαρακτηριστικά προκειμένου να κηρυχθεί μνημείο: έχει ενδιαφέρουσα αρχιτεκτονική, είναι έργο σημαντικού αρχιτέκτονα και αποτελεί τοπόσημο για την περιοχή. Μάλιστα, επισήμανε, η «Monumenta» θα προχωρήσει και στη δημιουργία ντοκιμαντέρ με μνήμες κατοίκων για τη λειτουργία του κινηματογράφου.

Την αντίθεσή τους στο χαρακτηρισμό του κινηματογράφου εξέφρασαν οι εκπρόσωποι της ιδιοκτήτριας εταιρείας (είναι ιδιοκτησία του Συνεγγυητικού Κεφαλαίου Εξασφάλισης Επενδυτικών Υπηρεσιών), ο δικηγόρος, Νικόλαος Τσουτσάνης και ο αρχιτέκτονας, Αργύρης Δημητριάδης, τονίζοντας ότι το κτίριο δεν πληροί τις προϋποθέσεις του νόμου για την κήρυξή του, ενώ εάν χαρακτηριστεί, η ιδιοκτήτρια εταιρεία δεν θα μπορέσει να το λειτουργήσει.

Αποχαρακτηρισμός του κινηματογράφου «Αττικόν»

Αντίθετη εξέλιξη είχε η περίπτωση του θερινού κινηματογράφου «Αττικόν» στην οδό Κυψέλης 90, στην Αθήνα, που είχε χαρακτηριστεί το 1995 ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο και ιστορικός τόπος, ενώ κατά τη χτεσινή συνεδρίαση αποφασίστηκε ο αποχαρακτηρισμός του. Το θέμα εξετάστηκε από το Συμβούλιο έπειτα από αίτηση θεραπείας των ιδιοκτητών του με το σκεπτικό ότι δεν αντιμετωπίστηκε όπως έπρεπε το θέμα της επί μακρόν παύσης λειτουργίας του κινηματογράφου που λειτούργησε μόνο κατά την περίοδο 1970-1989, καθώς και ότι η σημερινή κατάσταση του ακινήτου δεν παρουσιάζει κανένα αρχιτεκτονικό ή μορφολογικό ενδιαφέρον, αντίθετα κινδυνεύει να καταστεί σημείο μόλυνσης για την περιοχή. Τελικά η πλειοψηφία γνωμοδότησε υπέρ της ανάκλησης της προηγούμενης απόφασης. Μειοψήφησε μόνο ο αντιπρόεδρος του Συμβουλίου και ασκών χτες χρέη προέδρου του Συμβουλίου, Νικόλαος Μαυρίκας, με το σκεπτικό ότι δεν νοείται αίτηση θεραπείας έπειτα από 18 χρόνια.