Το ημιτελές γλυπτό του Μικελάντζελο, η «Πιετά Ροντανίνι», το οποίο ο καλλιτέχνης ξεκίνησε να φιλοτεχνεί γύρω στο 1552 μέχρι το θάνατό του, το 1564, θα μεταφερθεί προσωρινά στην Carcere di San Vittore, μία φυλακή του Μιλάνο.

Η μετακίνηση του γλυπτού, που έχει λάβει την έγκριση των διοικητικών αρχών της πόλης και του Stefano Boeri, Πολιτιστικού Επιτρόπου του Μιλάνο, αποφασίστηκε καθώς η μόνιμη στέγη του έργου, το Castello Sforzesco, θα υποστεί εργασίες συντήρησης τις οποίες χρειάζεται επειγόντως. Παρά τις έντονες αντιδράσεις –κυρίως εκ μέρους των Ιστορικών Τέχνης– το γλυπτό πρόκειται να τοποθετηθεί στη φυλακή την άνοιξη.

Η Πιετά Ροντανίνι στεγαζόταν σε μόνιμη έκθεση του κάστρου από το 1854, σε ειδικά διαμορφωμένο χώρο που πλέον θεωρείται ακατάλληλος για ένα έργο αυτού του διαμετρήματος. Το γλυπτό προσελκύει μόνο 350.000 επισκέπτες το χρόνο (…) ενώ η αίθουσα όπου βρίσκεται δεν έχει πρόσβαση για ΑμΕΑ.

Η Fondazione Cariplo που στηρίζει έργα πολιτιστικής κληρονομιάς θα παρέχει 20 εκατ. ευρώ για την ανακαίνιση του κάστρου (δηλαδή το 80% του ποσού που θα χρειαστεί συνολικά), εκ των οποίων τα 3 εκατ. ευρώ προορίζονται για τη μεταφορά του γλυπτού στην προσωρινή του κατοικία, εντός του σωφρονιστικού ιδρύματος.

Οι φυλακές Carcere di San Vittore είναι κτίριο του 19ου αιώνα, ακτινοειδούς σχήματος με ένα κεντρικό πανοπτικόν. Το γλυπτό θα τοποθετηθεί στο κέντρο του πανοπτικού και θα είναι ορατό από όλες τις πτέρυγες της φυλακής. Το Istituto Centrale per il Restauro της Ρώμης έχει αναλάβει τη μεταφορά, τη συντήρηση και τα θέματα ασφαλείας του έργου. Ο Boeri δήλωσε στον ιταλικό Τύπο ότι το κοινό θα μπορεί επίσης να επισκέπτεται το έργο στο νέο του «περιβάλλον».

Οι υποστηρικτές του εγχειρήματος πιστεύουν ότι η Πιετά Ροντανίνι, ένα έργο στο οποίο ο καλλιτέχνης πραγματεύεται τα θέματα του πόνου και της συγχώρεσης, θα έχει θετικό αντίκτυπο στις ψυχές των τροφίμων, πολλοί από τους οποίους δεν έχουν έρθει ποτέ σε επαφή με έργα τέχνης. Παρότι το εγχείρημα έχει τύχει μιας γενικής αποδοχής, ορισμένοι ιστορικοί Τέχνης είναι κατά του σχεδίου αυτού. Ο Vittorio Sgarbi, ένας από τους πλέον διακεκριμένους ιστορικούς Τέχνης της Ιταλίας, έγραψε πρόσφατα ένα μακροσκελές άρθρο στην εφημερίδα Il Giornale, επιχειρηματολογώντας ότι τα αριστουργήματα θα έπρεπε να παραμένουν στην εκάστοτε μόνιμη στέγη τους. «Κανείς δεν μετακινεί τον Δαβίδ του Μικελάντζελο από την Galleria dell’Accademia στη Φλωρεντία. Κανείς δεν μετακινεί την Παρθένο και το Θείο Βρέφος του ιδίου από την Μπρυζ». Ένα από τα επιχειρήματα που χρησιμοποίησε ήταν και το ότι ακόμη λιγότεροι άνθρωποι θα επισκέπτονται το γλυπτό εάν μεταφερθεί στη φυλακή.

Το εγχείρημα έχει προκαλέσει το θαυμασμό ξένων σωφρονιστικών ιδρυμάτων και οργανισμών που ειδικεύονται στο να παρέχουν σε εγκληματίες/παραβάτες πρόσβαση στις τέχνες. Ο Ed Santman, συντονιστής καλλιτεχνικής εκπαίδευσης στα ολλανδικά σωφρονιστικά ιδρύματα, επισημαίνει τις προτάσεις του Συμβουλίου της Ευρώπης, οι οποίες υιοθετήθηκαν το 1989 από την Επιτροπή Υπουργών: «Σημαντικός ρόλος θα πρέπει να αποδίδεται στις δημιουργικές και πολιτιστικές δραστηριότητες καθώς αυτές έχουν μια ιδιαίτερη δυναμική και δίνουν στους τροφίμους τη δυνατότητα να καλλιεργηθούν και να εκφραστούν».

Επανένταξη

Ο Andrew Neilson, διευθυντής των εκστρατειών στη Howard League for Penal Reform, με έδρα το Λονδίνο, το αρχαιότερο ίδρυμα σωφρονιστικών μεταρρυθμίσεων στη Μ. Βρετανία, λέει: «Είναι ευπρόσδεκτο να βλέπουμε ένα δείγμα υψηλής τέχνης να μεταφέρεται σε μια φυλακή. Υπάρχει μακρά παράδοση καλλιτεχνικών εγχειρημάτων που βοηθούν στην πορεία μακροχρόνιων ποινών κάθειρξης, καθώς οι τρόφιμοι εκτίουν την ποινή τους».

Ο Tim Robertson, διευθύνων σύμβουλος σε αντίστοιχο ίδρυμα με έδρα το Λονδίνο, δήλωσε: «Αυτή είναι και η ουσία της τέχνης, και η πιο χρήσιμη εφαρμογή της τέχνης θα έπρεπε να είναι για τους ανθρώπους που πέφτουν έξω από τα όρια της κοινωνίας». Ο Robertson άλλωστε υπενθύμισε ότι ο ίδιος ο Μικελάντζελο ήταν επιρρεπής σε συγκρούσεις με το νόμο, και πως η ιδιότητά του αυτή ως «παρία» συνάδει κατά κάποιον τρόπο με την κατάσταση των τροφίμων.

Μέχρι στιγμής δεν έχουν υπάρξει ανακοινώσεις σχετικά με κάποιο καλλιτεχνικό πρόγραμμα που θα πλαισιώσει την παρουσία του γλυπτού στη φυλακή. Η Rachel Forster, που διδάσκει τέχνη στο HMP Wakefield, πιστεύει ότι δεν αρκεί «απλά να εκθέσει κανείς το έργο εκεί και ύστερα να καθίσει να περιμένει πως κάτι θα συμβεί».

Όταν ολοκληρωθεί η ανακαίνιση του Castello Sforzesco, το γλυπτό του Μικελάντζελο θα τοποθετηθεί σε έναν ειδικά διαμορφωμένο χώρο, στο παλαιό ισπανικό νοσοκομείο εντός του κτιρίου.