Δύο νέα αρχαιολογικά ευρήματα, διάσπαρτη κεραμική στη θαλάσσια περιοχή του αλιευτικού καταφυγίου του Αγίου Στεφάνου στο Μανταμάδο και έναν αρχαίο τοίχο στην περιοχή Κέδρος του κόλπου της Γέρας, έφεραν στο φως διερευνητικές υποβρύχιες αυτοψίες που πραγματοποίησε στη Λέσβο μέσα στον Αύγουστο κλιμάκιο της Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων (ΕΕΑ). Τα στελέχη της Εφορείας βρέθηκαν στο νησί από τις 7 έως τις 22 Αυγούστου, θέλοντας να διερευνήσουν το εάν υπάρχουν αρχαία σε περιοχές όπου λειτουργούν αλιευτικά καταφύγια ή που πρόκειται να γίνουν άλλα δημόσια και ιδιωτικά έργα. Μαζί με τα ευρήματα, η έρευνά τους ανέδειξε και μια σειρά καταστροφών σε σημαντικούς υποθαλάσσιους αρχαιολογικούς χώρους της Μυτιλήνης, που θα πρέπει να αντιμετωπιστούν με ειδικές μελέτες.
Συνολικά 14 σημεία της Λέσβου, πολλά από τα οποία είναι θέσεις αλιευτικών καταφυγίων, και άλλα που αφορούν λιμάνια, εγκαταστάσεις της ΔΕΗ Μυτιλήνης, του Ναυτικού Ομίλου της πόλης, αλλά και ξενοδοχειακών επιχειρήσεων του νησιού, εξέτασαν κατά τις δύο εβδομάδες παραμονής τους στο νησί οι τρεις καταδυόμενοι υπάλληλοι της Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων και συγκεκριμένα ο πολιτικός μηχανικός Αθανάσιος Στεργίου, η αρχιτέκτονας μηχανικός Αικατερίνη Ταγωνίδου και ο δύτης Βασίλειος Γλέζος.
Έρευνες που απέδωσαν
Σκοπός των θαλάσσιων ερευνών ήταν κυρίως η έρευνα για πιθανή ύπαρξη αρχαίων σε περιοχές όπου είχαν κατασκευαστεί αυθαίρετα αλιευτικά καταφύγια, προβλήτες και μόλοι, με στόχο τη νομιμοποίηση ή τη μη νομιμοποίησή τους ώστε να καταστεί δυνατή η προώθηση μελετών για ένταξή τους στο πρόγραμμα ΕΣΠΑ μέχρι το 2013. Το κλιμάκιο πραγματοποίησε υποθαλάσσια έρευνα στα αλιευτικά καταφύγια Νεάπολης, Αγίου Γεωργίου, Λουτρών, Κέδρου και στο Πυργί του κόλπου της Γέρας, Αγίου Στεφάνου, Τρούπας και Πεδής του Μανταμάδου, Βασιλικών, Σκάλας Νυφίδας και Σκάλας Πολιχνίτου.
Οι έρευνες στα αλιευτικά καταφύγια Αγίου Στεφάνου και Κέδρου έφεραν στο φως δύο νέα για την Εφορεία Εναλίων ευρήματα. Συγκεκριμένα, στη θαλάσσια περιοχή του αλιευτικού καταφυγίου του Αγίου Στεφάνου εντοπίστηκε διάσπαρτη κεραμική, ενώ στην περιοχή Κέδρος βρέθηκε αρχαίος τοίχος, που προς το παρόν δεν έχει ταυτιστεί εθελοντικά.
Όπως εξήγησε στο «Εμπρός Net» ο κ. Στεργίου, αυτό που απαιτείται τώρα είναι να εκτιμηθούν τα ευρήματα από αρχαιολόγους της ΕΕΑ, κάτι που περιλαμβάνει κι άλλες καταδύσεις. Έως τότε, ωστόσο, απαγορεύτηκαν οι όποιες εργασίες στα αλιευτικά καταφύγια, μέχρι να δοθεί η άδεια και να γίνει σχετική μελέτη από την υπηρεσία.
Καταστροφές στα λιμενικά έργα
Πέρα από τα αλιευτικά καταφύγια, η έρευνα της ΕΕΑ αφορούσε και σε περιοχές ενδιαφέροντος της ΔΕΗ για πόντιση καλωδίων και κατασκευή αγωγών, όπως και σε περιοχές για τοποθέτηση πλωτών εξεδρών από ξενοδοχειακές μονάδες, ενώ έγιναν και αυτοψίες για νομιμοποίηση ή μη κτισμάτων εντός αιγιαλού και παραλίας. Το κλιμάκιο ερεύνησε επιπλέον σε μεγάλη έκταση τις θαλάσσιες περιοχές όπου ήταν ήδη κατασκευασμένα λιμενικά έργα.
Συγκεκριμένα, έγιναν καταδύσεις στην περιοχή του Πλωμαρίου για το λιμάνι του οικισμού, στην περιοχή της Μήθυμνας ώστε να γίνει έλεγχος των καταστροφών που σημειώθηκαν από τις θεομηνίες του χειμώνα στο αρχαίο λιμάνι κι εντός της αρχαιολογικής ζώνης, καθώς και στην υπάρχουσα προβλήτα φορτοεκφόρτωσης εμπορευμάτων ενός παλιού εργοστασίου και μιας υφιστάμενης ξενοδοχειακής μονάδας. Τέλος, στη Νυφίδα, όπου η ΔΕΗ θέλει να ποντίσει ένα καλώδιο.
Οι καταδύσεις στη Μυτιλήνη αφορούσαν επιπλέον στην περιοχή της Κρατήγου για τη θέση πόντισης του αγωγού βιολογικού καθαρισμού της νότιας Μυτιλήνης, καθώς και την περιοχή του εργοστασίου τής ΔΕΗ για την κατασκευή νέου αγωγού, το παλιό λιμάνι στου Καλαμάρη και το βόρειο λιμάνι της Επάνω Σκάλας, που βρίσκονται εντός κηρυγμένης αρχαιολογικής περιοχής και έχουν υποστεί καταστροφές λόγω θεομηνίας.
Έγινε, τέλος, χερσαία αυτοψία στον αιγιαλό και την παραλία όπου βρίσκεται ο Ναυτικός Όμιλος Μυτιλήνης, ώστε να νομιμοποιηθούν οι κτηριακές του εγκαταστάσεις, που βρίσκονται εντός κηρυγμένου αρχαιολογικού χώρου.
Σύμφωνα με την ΕΕΑ, στα λιμενικά έργα εντοπίστηκαν καταστροφές, που θα πρέπει να αντιμετωπιστούν με ειδικές μελέτες.
Σε «αναμονή» τα Πηγαδάκια
Αξίζει να σημειωθεί ότι κλιμάκιο της Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων, που ευχαριστεί το Δήμο Λέσβου για τη συνεργασία και τη βοήθειά του, είχε να έρθει στη Λέσβο σχεδόν ένα χρόνο.
Οι τελευταίες έρευνες που είχε πραγματοποιήσει στο νησί, ήταν στην περιοχή «Πηγαδάκια», όπου εδώ και χρόνια έχουν εντοπιστεί ενάλια κτίσματα και όπου πέρυσι έγινε αποτύπωση μιας κτηριακής ενότητας που αποτελείται από τρία δωμάτια, σε κάποια από τα οποία διασώζονται δάπεδα με κεραμική πλακόστρωση, αλλά και άλλος ένας χώρος, με δάπεδο από ασβεστοκονίαμα. Προς το παρόν οι έρευνες στη συγκεκριμένη περιοχή έχουν σταματήσει, ενώ στόχος της μελλοντικής έρευνας που εξαρτάται από τη χρηματοδότηση που θα υπάρξει, είναι το να προσδιοριστεί το εάν τα θεμέλια αυτά αποτελούν την προέκταση του αρχαίου παράλιου οικισμού του Κάτω Τρίτους, που χρονολογείται από τον 3ο αι. π.Χ. έως τον 3ο αι. μ.Χ. Μέχρι τότε, έχει δοθεί άδεια στο εκεί αλιευτικό καταφύγιο να επεκταθεί προς την αντίθετη πλευρά.
Η ΕΕΑ πρόκειται να συνεχίσει τις επισκέψεις της στα γειτονικά νησιά της Λήμνου, του Άι-Στράτη, της Χίου και της Ικαρίας.
- Εμπρός Net, Βαγγελιώ Χρηστίδου, http://www.emprosnet.gr/article/36836-ta-ploysia-alieytika-katafygia (30/08/2012)