Ένα από τα δεκαέξι κομμένα χέρια που βρέθηκαν στην Άβαρη (Τελ ελ-Ντάμπα).

Ειδήσεις: Ανασκαφή

Κομμένα χέρια αποκαλύπτουν οι αρχαιολόγοι στην Άβαρη

Πρώτη υλική ένδειξη ενός μακάβριου αρχαίου αιγυπτιακού πολεμικού εθίμου που πιστοποιείται σε κείμενα και παραστάσεις

από Archaeology Newsroom - Τρίτη, 14 Αυγούστου 2012

Μια μακάβρια αποκάλυψη έκανε ομάδα αρχαιολόγων που ανασκάπτουν ένα ανάκτορο στην αρχαία πόλη της Άβαρης στην Αίγυπτο.

Οι αρχαιολόγοι ανέσκαψαν τα οστά 16 ανθρώπινων χεριών θαμμένων σε τέσσερις λάκκους. Δύο από τους λάκκους, που εντοπίστηκαν μπροστά από χώρο που θεωρείται ότι αποτελούσε μια αίθουσα του θρόνου, περιέχουν από ένα χέρι ο καθένας. Δύο άλλοι λάκκοι, που κατασκευάστηκαν σε λίγο μεταγενέστερη εποχή σε εξωτερικό σημείο του παλατιού, περιείχαν τα 14 εναπομείναντα χέρια.

Όλα αποτελούν δεξιά χέρια (παλάμες), ενώ δεν υπάρχει κανένα αριστερό. «Τα περισσότερα από τα χέρια είναι σχετικά μεγάλα και μερικά είναι πολύ μεγάλα», είπα στο δίκτυο Live Science  ο επικεφαλής της ανασκαφής, αρχαιολόγος Μάνφρεντ Μπίτακ (Manfred Bietak).

Τα ευρήματα, που ήρθαν στο φως στο Δέλτα του Νείλου, ΒΑ του Καΐρου, χρονολογείται πριν από 3.600 χρόνια, σε μια εποχή που οι Υκσώς, ένας λαός που πιστεύεται ότι προερχόταν από τη Β. Χαναάν, έλεγχε τμήμα της Αιγύπτου, με πρωτεύουσα την Άβαρη, μια περιοχή γνωστή σήμερα ως Τελ ελ-Ντάμπα. Την εποχή που θάφτηκαν τα χέρια το ανάκτορο ήταν σε χρήση από έναν από τον ηγεμόνα των Υκσώς, τον φαραώ Χαγιάν (Khyan).

To δεξί χέρι

«Τα χέρια φαίνεται ότι αποτελούν την πρώτη υλική ένδειξη μιας πρακτικής που απαντάται σε αρχαία αιγυπτιακά κείμενα και αναπαραστάσεις, όπου ένας στρατιώτης παρουσίαζε το κομμένο δεξί χέρι ενός εχθρού με αντάλλαγμα χρυσό», εξηγεί ο Μπίτακ στο τελευταίο τεύχος του περιοδικού Egyptian Archaeology.

«H ένδειξή μας είναι η αρχαιότερη αλλά και η μοναδική υλική ένδειξη. Κάθε λάκκος αντιπροσωπεύει μια τελετουργία».

Το κόψιμο του δεξιού χεριού, ειδικά, όχι μόνο διευκόλυνε το μέτρημα των θυμάτων αλλά και θα εξυπηρετούσε το συμβολικό σκοπό του να αφαιρούν τη δύναμη του εχθρού. «Του στερείς για πάντα τη δύναμή του», λέει ο Μπίτακ.

Δεν είναι όμως γνωστό ποιανού τα χέρια ήταν: θα μπορούσαν να ανήκουν σε Αιγυπτίους ή σε λαούς με τους οποίους πολεμούσαν οι Υκσώς στην Ανατολή.

Ο “Χρυσός της Ανδρείας”

Ο ακρωτηριασμός του δεξιού χεριού του εχθρού αποτελούσε πρακτική τόσο των Υκσώς όσο και των Αιγυπτίων. Μια αναφορά παρουσιάζεται στην ταφική αυτοβιογραφία του Αχμόζε, γιου του Ιμπάνα, ενός Αιγύπτιου που πολέμησε σε εκστρατεία ενάντια στους  Υκσώς. Καταγεγραμμένο ογδόντα περίπου χρόνια μετά την ταφή των δεκαέξι χεριών στην Άβαρη, η επιγραφή αναφέρει κάπου:

«Μετά πολέμησα χέρι με χέρι. Έφερα πίσω ένα χέρι. Αναφέρθηκε στον βασιλικό αγγελιοφόρο» (απόδοση από αγγλική μτφ. του J.H. Breasted, Ancient Records of Egypt II, 1905, ιερογλυφ. κείμενο βλ.  K. Sethe, Urkunden der 18. Dynastie, Band I, 1914, §1 κ.εξ.). Για τη δράση του, στον Αχμόζε απονεμήθηκε ο “Χρυσός της Ανδρείας”. Αργότερα, σε εκστρατεία εναντίων των Νουβίων, στο Νότο, ο Αχμόζε πήρε τρία χέρια και του δόθηκε «διπλάσιος χρυσός» σύμφωνα με το αυτοβιογραφικό κείμενο.

Οι επιστήμονες δεν είναι σίγουροι για το ποιος άρχισε το μακάβριο έθιμο. Καμία αναφορά της πρακτικής δεν είχε βρεθεί στην πιθανή πατρίδα των Υκσώς, τη Β. Χαναάν,οπότε θα πρέπει να ήταν μια αιγυπτιακή πρακτική που υιοθέτησαν, ή να  προήλθε από αλλού.

Ο Μπίτακ επισημαίνει ότι, αν και το εύρημα είναι η αρχαιότερη απόδειξη της πρακτικής, η κακομεταχείριση των αιχμαλώτων στην αρχαία Αίγυπτο δεν είναι κάτι το καινούριο. Η Παλέτα του Νάρμερ, που χρονολογείται την εποχή της ενοποίησης της Αιγύπτου πριν από 5.000 χρόνια, δείχνει αποκεφαλισμένους αιχμαλώτους και έναν φαραώ έτοιμο να κομματιάσει το κεφάλι ενός γονατισμένου άνδρα.

Η αρχαιολογική αποστολή στην Τελ ελ-Ντάμπα είναι ένα πρόγραμμα συνεργασίας του Αυστριακού Αρχαιολογικού Ινστιτούτου (παράρτημα Καΐρου) και της Αυστριακής  Ακαδημίας Επιστημών.