Roberto Petriaggi, Barbara Davidde, Archeologia Sott’Acqua. Teoria e pratica, “Archeologia Maritima Mediterranea Papers 2”, Fabrizio Serra Editore, Pisa 2007.
ISBN 978-88-6227-019-9
Τιμή: 48€
Ιταλικά

Η έρευνα για την ενάλια αρχαιολογία, τη ναυπηγική και το θαλάσσιο εμπόριο αναπτύσσεται με γρήγορους ρυθμούς τα τελευταία χρόνια. Ο κλάδος αυτός της Αρχαιολογίας είναι ιδιαίτερα ανεπτυγμένος στην Ιταλία και τη Γαλλία: για παράδειγμα, η ιταλική ένωση ASSONET, Archeologia Subacquea e alla Speleologia Subacquea, το γαλλικό πρόγραμμα ANSER, Anciennes Routes Maritimes Méditerranéennes στο πλαίσιο του οποίου διοργανώνονται σεμινάρια, ενώ μια εικόνα της έρευνας θα προσφέρει το προσεχές συνέδριο για τις μεσογειακές ακτές Αrchéologie des rivages méditerranéens: 50 ans de recherche, στην Άρλ της Ν. Γαλλίας τον Οκτώβριο 2009. Στην Ελλάδα διεξάγονται συστηματικές ενάλιες έρευνες από διάφορους φορείς: την Εφορεία Εναλίων Αρχαιοτήτων – για παράδειγμα, το πρόγραμμα αποτύπωσης των αρχαίων λιμενικών έργων στη Μυτιλήνη, δρ Θ. Θεοδούλου, από τα Πανεπιστήμια – οι έρευνες στα λιμάνια της Άνδρου από την καθηγήτρια Λ. Παλαιοκρασσά, της Κύθνου από τον καθηγητή Α. Μαζαράκη-Αινιάν, και από την Αρχαιολογική Εταιρεία – στα λιμάνια του Ραμνούντος, από τους καθηγητές D. Blackman και Δ. Δερμιτζάκη.

Το βιβλίο Archeologia Sott’Acqua. Teoria e pratica παρουσιάζει συνοπτικά τη θεωρία και τις μεθόδους της ενάλιας αρχαιολογίας. Το πρώτο κεφάλαιο εκθέτει την ιστορία του κλάδου, από τις πρώτες ανακαλύψεις και εξερευνήσεις ναυαγίων έως σήμερα, και τις μεθόδους του, από τις καταδύσεις με σωλήνες και σκάφανδρα έως τον εξοπλισμό ενός σύγχρονου αυτόνομου δύτη.

Στο δεύτερο κεφάλαιο εξετάζεται η υποβρύχια αρχαιολογία στη Μεσόγειο από το 1980 έως σήμερα: οι αρχαιολογικοί χώροι, κυρίως της Ιταλίας αλλά και της Γαλλίας, της Ισπανίας, της Ελλάδας, της Κροατίας, του Ισραήλ, της Τουρκίας, της Αιγύπτου και της βόρειας Αφρικής, μαζί με τα πορίσματα των τελευταίων ανασκαφικών ερευνών σε βυθισμένα λιμάνια και ναυάγια, τους φορείς που διεξάγουν τις έρευνες καθώς και τη νομοθεσία που προστατεύει την ενάλια πολιτισμική κληρονομιά.

Το τρίτο κεφάλαιο προσεγγίζει τη διαμόρφωση των παράκτιων και υποθαλάσσιων χώρων και τη γεωμορφολογική εξέλιξη τους (λίμνες, ποτάμια, έλη, λιμνοθάλασσες, θάλασσες). Παρουσιάζει σημαντικούς ενάλιους αρχαιολογικούς χώρους, με τα ευρήματα και τα αρχιτεκτονικά κατάλοιπα. Πρόκειται για αρχαιολογικούς χώρους σε λίμνες, σε ποτάμια (κυρίως ναυάγια) και στη θαλάσσα, όπως οι παράκτιες εγκαταστάσεις, τα αρχαία πλοία με τα φορτία τους, κυρίως κεραμική (π.χ. αμφορείς, για τη μεταφορά των προϊόντων σε υγρή μορφή).

Το τέταρτο κεφάλαιο παρουσιάζει τα λιμάνια και τις παράκτιες λιμενικές εγκαταστάσεις κατά περιοχές: τις λιμενικές εγκαταστάσεις κατά την προϊστορική εποχή, αιγυπτιακά, φοινικικά ελληνικά, ετρουσκικά και ρωμαϊκά λιμάνια, καθώς και έναν άλλο τύπο εγκαταστάσεων, τις ιχθυοδεξαμενές που έχουν εντοπιστεί στην Cosa της Ιταλίας, στη Χερσόνησο της Κρήτης, και στις Κεγχρεές Κορινθίας.

Το πέμπτο κεφάλαιο είναι αφιερωμένο στα πλοία, τη ναυπηγική, τη ναυσιπλοΐα και το θαλάσσιο εμπόριο στην αρχαιότητα. Εξετάζει την τυπολογία των αρχαίων πλοίων, τα θέματα κατασκευής τους, όπως τα ξύλα που χρησιμοποιούνταν, τον εξοπλισμό τους (πανιά, σχοινιά, κ.λπ.), το φόρτο των εμπορικών πλοίων, τα ειδικά φορτία και τις ποσότητες που μετέφεραν (π.χ. πέτρες από τα λατομεία), το εμπόριο των ειδών πολυτελείας, όπως για παράδειγμα του μαρμάρου κατά τη ρωμαϊκή περίοδο.

Στο έκτο κεφάλαιο αναλύονται οι μέθοδοι της αρχαιολογικής ενάλιας έρευνας για τον εντοπισμό αρχαιολογικού χώρου ή ναυαγίου και της γεωλογικής και ωκεανολογικής έρευνας του βυθού. Παρουσιάζονται συνοπτικά οι μέθοδοι χαρτογράφησης των παρακτίων περιοχών και του πελάγους με χρήση GPS (Global Positioning System) καθώς και οι μέθοδοι χαρτογράφησης και αποτύπωσης των ευρημάτων και των υπόλοιπων αρχαιολογικών καταλοίπων.

Το έβδομο και τελευταίο κεφάλαιο ασχολείται με την επιστημονική έρευνα, την οργάνωση της ανασκαφικής έρευνας, την ασφάλεια στην ανασκαφή, θέματα προστασίας των ενάλιων αρχαιολογικών χώρων και συντήρησης των αρχιτεκτονικών καταλοίπων και των ναυαγίων που θα παραμείνουν στον βυθό.

Με σημαντική βιβλιογραφία 18 σελίδων και με πολλές φωτογραφίες και σχέδια μέσα στο κείμενο, το βιβλίο αυτό αποτελεί μια ολοκληρωμένη εισαγωγή στην ενάλια αρχαιολογία καθώς και ένα χρήσιμο εγχειρίδιο που προσεγγίζει τα σημαντικότερα θέματα του κλάδου.

Catherine Bouras