Ζωντανά μουσεία, οι φάροι της Ελλάδας είναι κυρίως πέτρινοι και προσελκύουν τον επισκέπτη. Ευτυχώς που υπάρχει και η Υπηρεσία Φάρων του Πολεμικού Ναυτικού, που μαζί με το ΑΠΘ, ενδιαφέρονται και προσπαθούν να αποκαταστήσουν και να διασώσουν αυτά τα μνημεία.

Τον Ιούνιο του 2013 στη χώρα μας προγραμματίστηκε να γίνει το παγκόσμιο συνέδριο φάρων, την ώρα που μόλις 58 από τους 141 φάρους συντηρούνται τακτικά από την Υπηρεσία Φάρων, ενώ οι υπόλοιποι είναι σε πολύ κακή κατάσταση. «Κάθε φάρος είναι ένα μικρό μουσείο του εαυτού του», λένε τα στελέχη της Υπηρεσίας Φάρων.

Το 2007 είχε ξεκινήσει μια σημαντική προσπάθεια για να αποκατασταθούν αυτά τα πέτρινα κτίσματα, που είναι κατασκευασμένα από τα μέσα του 19ου αιώνα μέχρι τις αρχές του 20ού και είναι όλα μνημεία. Ωστόσο, η Πολιτεία ποτέ δεν είχε τη διάθεση να ενστερνιστεί το όραμα των ανθρώπων του Πολεμικού Ναυτικού, των τοπικών κοινωνιών και των αρμόδιων επιστημόνων. Αυτό αποδεικνύει η απροθυμία με την οποία οι υπηρεσίες του υπουργείου Πολιτισμού προχωρούν σε χαρακτηρισμούς των φάρων ως διατηρητέων. Πολυετείς καθυστερήσεις και… αναχώματα είχαν ως αποτέλεσμα μέχρι σήμερα να είναι χαρακτηρισμένοι ως διατηρητέοι μόλις 33 πέτρινοι φάροι, ενώ εκκρεμούν αποφάσεις χαρακτηρισμού για πολλούς άλλους επί διετία…

Αποκατάσταση

Η αρχή της αξιολόγησης των ελληνικών φάρων ως μνημείων έγινε το 2007. Τότε μέσω του προγράμματος EC Pharos, το ΑΠΘ και συγκεκριμένα το Εργαστήριο Δομικών Υλικών της Πολυτεχνικής Σχολής, με επικεφαλής την καθηγήτρια Ιωάννα Παπαγιάννη-Παπαδοπούλου, μελέτησαν τους ελληνικούς φάρους και πρότειναν τα υλικά και τις μεθόδους αποκατάστασής τους, διότι τα μνημεία χάνονταν, εξαιτίας των φθορών, το ένα μετά το άλλο και μόνον επισκέψιμα δεν ήταν.

Στο πλαίσιο του συγκεκριμένου προγράμματος (συμμετείχαν Αγγλία, Ιταλία, Νορβηγία, Κύπρος) αποκαταστάθηκε πιλοτικά ο φάρος του Αγγελοχωρίου Θεσσαλονίκης, που παραμένει από τα καλύτερα δείγματα και είναι προσβάσιμος για τους πολίτες, ένα στολίδι για την περιοχή. Από τότε, η Υπηρεσία Φάρων προσπάθησε να προωθήσει τις αποκαταστάσεις με χρηματοδότηση από το ΕΣΠΑ, ώστε να σωθούν όλοι οι ελληνικοί φάροι. Το… δρόμο του Αγγελοχωρίου ακολούθησε και ο φάρος στην Κασσάνδρα.

Όπως τόνισαν τα στελέχη της υπηρεσίας στον «Αγγελιοφόρο», παρά τις δυσκολίες και τα εμπόδια, παρά την οικονομική κρίση, σήμερα είναι υπό αποκατάσταση πέντε φάροι σε όλη τη χώρα (Τρίκερι, Κόγχη Σαλαμίνας, Άγιος Ηλίας Αμοργού, Κοκκινόπουλο Ψαρών, Μονεμβασιά). Αυτές οι αποκαταστάσεις περιμένουν την έγκριση των κονδυλίων από το ΕΣΠΑ. Την τελευταία τετραετία, η Υπηρεσία Φάρων κατόρθωσε να αποκαταστήσει, χάρη στην αυταπάρνηση των στελεχών της, συνολικά 14 φάρους (οχτώ με ίδιους πόρους, τρεις με κονδύλια της τοπικής αυτοδιοίκησης και του ΕΣΠΑ και τρεις με δωρεές του Ιδρύματος «Αικατερίνης Λασκαρίδη»).

Μνημεία

Οι φάροι είναι νεότερα μνημεία, που χάνονται εξαιτίας της αδιαφορίας των υπόλοιπων φορέων της ελληνικής Πολιτείας. Συνολικό σχέδιο αποκατάστασης και αξιοποίησής τους δεν υπήρξε ποτέ. Άλλωστε, είναι χαρακτηριστικό ότι ενώ η Υπηρεσία Φάρων κατέθεσε πρόταση το 2007, για αποκατάσταση 50 φάρων μέσω του ΕΣΠΑ, στην πορεία συρρίκνωσαν την πρόταση κάνοντας λόγο για αποκατάσταση 46, μετά 12 και στο τέλος χρηματοδοτήθηκε η αποκατάσταση μόλις πέντε, όπως προαναφέρθηκε.

Οι αρμόδιοι της Υπηρεσίας Φάρων κάνουν έκκληση για να βρεθούν οι απαιτούμενοι πόροι ώστε να μη χαθούν αυτά τα μοναδικά μνημεία της πατρίδας μας. Σήμερα, σε πολλούς από αυτούς τους φάρους δεν υπάρχει καν πρόσβαση. «Δε θέλουμε να αλλοιωθεί το τοπίο. Θέλουμε να διατηρηθεί κάθε φάρος και να βελτιωθεί η δυνατότητα πρόσβασης, διατηρώντας παράλληλα και τα χαρακτηριστικά του άμεσου περιβάλλοντός του. Η χρηστικότητα των φάρων παραμένει, αλλά εξασθενεί. Δεν μπορούμε όμως να αφήνουμε στην τύχη τους τόσο αξιόλογα μνημεία», δήλωσαν στον «Αγγελιοφόρο».