Όσο απομακρυνόμαστε από το πολυσύχναστο κέντρο της Νέας Μάκρης αναζητώντας το Αρχαιολογικό Μουσείο Μαραθώνα, το στέγαστρο στο Τσέπι με το πρωτοελλαδικό νεκροταφείο, το ιερό των Αιγυπτίων θεών στην παραλία δίπλα στο εκκλησάκι της Αγίας Κυριακής, τόσο μπερδευόμαστε και μπαίνουμε σε μια διαφορετική πραγματικότητα.

Η φύση έχει αρχίσει ήδη να ερωτοτροπεί με την άνοιξη και η λεωφόρος Μαραθώνος, άδεια συμπτωματικά από αυτοκίνητα εκείνο το μεσημέρι, παραδίδεται στα ποδήλατα που οδηγούν Πακιστανοί, Ινδοί και Αιγύπτιοι εργάτες στα χωράφια της περιοχής. Χαμογελαστοί πάντα, απολαμβάνουν ντυμένοι με τις παραδοσιακές λευκές φορεσιές τους, δυο δυο συνήθως, την άπλα της λεωφόρου. Τα μαγαζιά με τα δικά τους φαγητά και τρόφιμα που προβάλλουν όλο και πιο συχνά στην περιοχή δείχνουν την οικειότητα του χρόνου, όπως τα σπασμένα ελληνικά, μαζί και το ινδικό φαγάδικο που υπόσχεται… ντελίβερι.

Σε μια στροφή αριστερά, ανάμεσα στα περιβόλια και τα φυτώρια, βρίσκουμε τον δρόμο για το μουσείο. Ο πρώτος σταθμός, το στέγαστρο στο Τσέπι που κόστισε στους Ολυμπιακούς του 2004 περίπου 3,3 εκατ. ευρώ, απογοητεύει. Οι τάφοι διακρίνονται από την τζαμαρία, αλλά φυσικά ο χώρος είναι κλειστός. Σε μια κακή διαδρομή περίπου δύο χιλιομέτρων που μας οδηγεί κοντά στο όρος Αγριλίκι και το ρέμα Βρανά, φτάνουμε στο μουσείο και το δεύτερο στέγαστρο —ανοιχτό ευτυχώς— που βρίσκεται δίπλα του.

Το ισόγειο στο υπερυψωμένο κτίριο με τις πέντε αίθουσες και το αίθριο όπου εκτίθενται ευρήματα από ανασκαφές στην περιοχή, από τη Νεολιθική έως την ύστερη Ρωμαϊκή περίοδο, είναι μια ευχάριστη και οικονομική πρόταση για μια κοντινή εξόρμηση αυτές τις ημέρες. Αφού πληρώσετε 3 ευρώ εισιτήριο ή 2 μειωμένο, η μόνιμη έκθεση που παρουσιάζει την ιστορία της περιοχής από τους προϊστορικούς χρόνους θα σας αποζημιώσει. Νεολιθική κεραμική από το Σπήλαιο του Πανός, πρωτοκυκλαδική από το νεκροταφείο στο Τσέπι, κεραμική γεωμετρικών και κλασικών χρόνων, τμήματα από το Τρόπαιο της Μάχης του Μαραθώνα σε περίοπτη θέση, επιτύμβια ανάγλυφα, αναθηματικές επιγραφές.

Συνήθως γονείς φτάνουν ώς εδώ έτοιμοι για όλα, αποφασισμένοι να ξεκολλήσουν τα παιδιά τους από τη βιομηχανία των ηλεκτρονικών, δίνοντάς τους λίγα μαθήματα Ιστορίας. Σύμμαχός τους τα τεκμήρια από τις ανασκαφές, εκεί που διαδραματίστηκε η νικηφόρα σύγκρουση των Ελλήνων με τους Πέρσες, και το βιβλίο του Δημοτικού. Το σχόλιο που ακούγεται συχνότερα είναι για την εξυπνάδα του Μιλτιάδη, ο οποίος στη μάχη του Μαραθώνα αιφνιδίασε τους Πέρσες, ενισχύοντας περισσότερο τα δύο άκρα της αθηναϊκής παράταξης.

Εντυπωσιάζουν

Το ιωνικό κιονόκρανο του τροπαίου που στήθηκε στον χώρο της μεγάλης μάχης του Μαραθώνα εντυπωσιάζει τα παιδιά όταν μαθαίνουν ότι έχουν μπροστά τους το πρωτότυπο. Αλλά και η πληροφορία ότι ο Τύμβος των Μαραθωνομάχων που θα δουν αργότερα σε άλλο σημείο της διαδρομή τους σκεπάζει τα οστά 192 Αθηναίων που έπεσαν στη μάχη.

Τα θηλυκά της παρέας έχουν μείνει λίγο πιο πίσω, θαυμάζοντας το ύψος των αγαλμάτων της Ίσιδας και του Όσιρι από το μοναδικό στην Αττική αιγυπτιακό ιερό της Μπρεξίζας το οποίο χρονολογείται από τον 2ο αι. μ.Χ. Από εκεί είναι και τα λυχνάρια-γίγαντες που βρήκε στην ανασκαφή η αρχαιολόγος Ιφιγένεια Δεκουλάκου, μήκους σαράντα εκατοστών από τη λαβή ώς το φιτίλι και 12 εκατ. ύψος.

Κάποιοι που θέλουν να ζήσουν μια λάιτ εκδοχή των περιπετειών του Ιντιάνα Τζόουνς αποφασίζουν να αναζητήσουν στη Νέα Μάκρη το ιερό των Αιγυπτίων Θεών. «Είναι κλειστό» προειδοποιούν οι δύο φύλακες, αλλά δεν προετοιμάζουν κανένα μας ότι πρέπει να έχει και πυξίδα. «Δίπλα στην πρώην αμερικάνικη βάση από την πλευρά της παραλίας», συμβουλεύουν οι ντόπιοι που συναντάμε, αλλά ακόμη και αν έχεις επισκεφθεί στο παρελθόν την περιοχή, ψάχνεις με κόπο το Μικρό Έλος όπου βρέθηκε το βαλανείο και ύστερα το ιερό με τα εντυπωσιακά ευρήματα.

Έπειτα από ένα κυνηγητό με τις παραπλανητικές ταμπέλες στην έτσι κι αλλιώς άναρχα δομημένη περιοχή, φτάνεις στον πεζόδρομο με τους φοίνικες και εκεί στο τέλος του η κλειστή πόρτα και τα αγριόχορτα προβάλλουν αποθαρρυντικά. Ούτε το αντίγραφο της γιγαντιαίας Ίσιδας που κρατά τα μικρά τριανταφυλλάκια -λένε πως είχαν μαγική δύναμη- φαίνεται ούτε τίποτα. Τα ερείπια είχαν επισημάνει παλιοί περιηγητές, αλλά η ανασκαφή του 2001 αποκάλυψε τμήμα του ιερού στο οποίο ανήκε και το γνωστό βαλανείο που ανασκάφηκε το 1974.

Τι δουλειά έχουν όλα αυτά στη Νέα Μάκρη; «Δεν είναι θέμα περιοχής αλλά λατρείας», είχε απαντήσει χρόνια πριν η ανασκαφέας Ιφιγένεια Δεκουλάκου, όταν τη ρωτήσαμε για τα ευρήματα της Μπρεξίζας που από το 2004 οι πολιτικοί υπόσχονταν ότι θα γίνει επισκέψιμος χώρος. Οι εμπορικές σχέσεις με την Αίγυπτο είναι που έφεραν τους Έλληνες κοντά στη θρησκεία των Αιγυπτίων. Σε αυτήν την ανασκαφή αποκαλύφθηκε κτιριακό συγκρότημα, μαρμάρινα αγάλματα και σφίγγες, λυχνάρια κ.ά. Η σκουριασμένη πόρτα με το λουκέτο και την υπόσχεση για το έργο που δεν ολοκληρώθηκε διακόπτει τα τερτίπια της φαντασίας με πρωταγωνίστρια την Ίσιδα.

Η βόλτα ακόμη και με απώλειες (κλειστοί χώροι) είναι όμορφη σε μια περιοχή που άρχισαν τα πρώτα ανοιξιάτικα μπάνια. Θα ήταν λάθος, ωστόσο, να φύγουμε χωρίς εφόδια. Τα τεράστια φυτώρια του Μαραθώνα και οι καλλιέργειες με τους αυτοσχέδιους πάγκους στην είσοδο είναι δόλωμα για όλους. Πάντα είναι πρόθυμος ένας Ισμάτ, ένας Ναγκίμπ για να σας φέρει κολοκυθάκια με ανθούς, φρέσκες ντομάτες και ζαρζαβατικά.

Μικρές άρκτοι, πεντέλιθα, πλαγγόνες στο μουσείο που ανοίγει την καρδιά

Εφόσον οι αντοχές είναι γερές, επόμενος προορισμός είναι το Αρχαιολογικό Μουσείο της Βραυρώνας. Κόβοντας δρόμο από τη Ραφήνα και διασχίζοντας κεντρικά τη Λούτσα —Αρτέμιδα για τους ντόπιους— φτάνουμε στη Βραυρώνα. Διαγράφουμε τις εικόνες όσων συναντήσαμε σε αυτή τη διαδρομή πνιγμένη από ταμπέλες και μεγαθήρια κακογουστιάς και μηδενίζουμε το κοντέρ των εντυπώσεων από τη στιγμή που θα φτάνουμε στο μουσείο.

Κι εδώ το ίδιο ωράριο λειτουργίας, 8.30 το πρωί με 3 το μεσημέρι, και εισιτήριο 3 και 2 ευρώ το μειωμένο. Με τη διαφορά ότι αυτό το μουσείο έχει μια αισιοδοξία: την αθωότητα των παιδιών. Όσες φορές κι αν έρθεις, ανοίγει η καρδιά σου αντικρίζοντας τα κορίτσια που άφησαν πίσω τους τις προθήκες.

Τοποθετημένες σε χαμηλό βάθρο που καταργεί τις αποστάσεις με τους επισκέπτες, οι μικρές άρκτοι (τα κορίτσια που έφευγαν από τις μητέρες τους για να υπηρετήσουν την Άρτεμη μέχρι να φτάσουν σε ηλικία γάμου), μοιάζουν να βαδίζουν σε πομπή προς το χάλκινο άγαλμα της θεάς που φυλάσσεται σε ειδική προθήκη. Με καλοχτενισμένες κοτσίδες, φορώντας πτυχωτούς χιτώνες, άλλες κρατώντας ζωάκια στα χέρια τους, σε κάνουν να θέλεις να τις αγγίξεις. Τα παιχνίδια τους: πεντέλιθα (πεντόβολα), αστραγαλισμός (ζάρια), πλαγγόνες (κούκλες) είναι μάθημα για τα σημερινά παιδιά της αφθονίας. Τα δρώμενα του ιερού της Βραυρωνίας Αρτέμιδος αποκαλύπτονται σε αυτήν την έκθεση μαζί με τις πλευρές του χαρακτήρα της θεάς. Από τα εντυπωσιακότερα εκθέματα είναι το σφυρήλατο άγαλμά της, ο βωμός του 400 π.Χ. που απεικονίζει την υποδοχή του Διονύσου ως φιλοξενούμενου θεού στο ιερό της Αρτέμιδος αλλά και το Ανάγλυφο των Θεών με τους πρωταγωνιστές του: τον Δία, τη Λητώ, τον Απόλλωνα και την Άρτεμη σε κίνηση.

Ώρα για φαγητό

Φτάνοντας λίγη ώρα μετά στον αρχαιολογικό χώρο διαπιστώνεις ότι είναι κι αυτός κλειστός. «Έργα ανάπλασης και συντήρησης» είναι η απάντηση. Επόμενη βόλτα ίσως σε κανένα χρόνο. Στο μεταξύ είναι ώρα φαγητού. Ο κοντινός «Ξυπόλητος», μια ψαροταβέρνα που θυμίζει παράγκα σε βράχο και θέα όλη τη θάλασσα στη Λούτσα είναι καλή επιλογή. Ειδικά αν δεν τρώνε όλοι οι εκδρομείς του Σαββατοκύριακου.

Μια ακόμη είναι η «Καλή καρδιά του Νικόλα» στη Ραφήνα. Και για καφέ το δημοτικό κολυμβητήριο στα σύνορα των δύο περιοχών. Στον καιρό της κρίσης είναι ευκαιρία να ξαναθυμηθούμε τους κοντινούς προορισμούς, τα ξεχασμένα μουσεία που βρίσκονται εκτός αθηναϊκού κέντρου, τις βόλτες στη θάλασσα γιατί όχι και το πικ νικ.