Λουτρικό συγκρότημα και δεξαμενή ρωμαϊκής εποχής ήρθαν στο φως στη διάρκεια σωστικών ανασκαφών που πραγματοποιήθηκαν σε οικόπεδο το οποίο βρίσκεται εντός του αρχαιολογικού χώρου της Δημητριάδας. Οι σωστικές ανασκαφές των τελευταίων ετών στον βόρειο τομέα της Δημητριάδας έφεραν, συγκεκριμένα, στο φως ένα πυκνοδομημένο τμήμα του πολεοδομικού ιστού της ρωμαϊκής εποχής της πόλης, το οποίο περιλαμβάνει λουτρικές εγκαταστάσεις, εργαστηριακούς χώρους, καθώς και τμήματα οικιών.

Τα πολύ σημαντικά ερευνητικά δεδομένα που έχουν προκύψει συνοψίζονται στην αποκάλυψη χώρου βιοτεχνικής δραστηριότητας, ο οποίος αποτελούσε, κατά πάσα πιθανότητα, εργαστηριακή εγκατάσταση, που θα μπορούσε να συσχετισθεί με την επεξεργασία γυαλιού. Την παραπάνω άποψη ενισχύει η ύπαρξη λιθόκτιστων και πήλινων υδαταγωγών, καθώς η χρήση του νερού ήταν επιβεβλημένη για την επεξεργασία του γυαλιού.

Στη διάρκεια των εργασιών του πρόσφατου Συνεδρίου για το Αρχαιολογικό Έργο Θεσσαλίας-Στερεάς Ελλάδας, η αρχαιολόγος της ΙΓ′ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων κ. Πέγκυ Τριανταφυλλοπούλου παρουσίασε τα σημαντικά αρχαιολογικά δεδομένα των τελευταίων ετών, όπου κατέχει εξέχουσα θέση λουτρικό συγκρότημα του 3ου μ.Χ. αιώνα.

Το εν λόγω λουτρικό συγκρότημα ανακαλύφθηκε βόρεια της προαναφερθείσας εργαστηριακής εγκατάστασης, ενώ αξίζει να σημειωθεί ότι παρά τις μικρές του διαστάσεις, διέθετε όλους τους αναγκαίους χώρους. Αναλυτικότερα, διέθετε αποδυτήριο για την εναπόθεση των ρούχων και αίθουσες για το ψυχρό, το χλιαρό και το θερμό λουτρό.

Οι τελευταίες θερμαίνονταν με το συνηθισμένο στα ρωμαϊκά λουτρά υποδαπέδιο σύστημα των υποκαύστων, με κυκλικούς στυλίσκους και με εντοίχιο σύστημα θέρμανσης, το οποίο απαρτίζονταν από πήλινες πλάκες με κωνικές αποφύσεις, σύμφωνα με τα δεδομένα που ίσχυαν κατά τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο, δηλαδή κατά την ρωμαϊκή εποχή.

«Η αποσπασματική αποκάλυψη του λουτρικού συγκροτήματος δεν επιτρέπει την τυπολογική του κατάταξη ή την εξαγωγή συμπερασμάτων από τη σύγκριση των επιμέρους γνωρισμάτων του, αλλά μας δίνει σημαντικές πληροφορίες για την οικιστική εξέλιξη και οργάνωση της αρχαίας Δημητριάδας, κατά τη ρωμαϊκή περίοδο» αναφέρει η αρμόδια αρχαιολόγος της ΙΓ′ ΕΠΚΑ, Πέγκυ Τριανταφυλλοπούλου. Νότια του λουτρικού συγκροτήματος διέρχεται οδός, με πιθανή ύπαρξη στοάς (ΝΔ-ΒΑ).

Tμήματα πήλινων υδαταγωγών που έχουν εντοπιστεί κατά μήκος της οδού εξασφάλιζαν, προφανώς, την παροχή νερού στο λουτρό, ενώ στον κεντρικό αποχετευτικό αγωγό κατέληγαν τα χρησιμοποιημένα ύδατα του λουτρού. Στον κεντρικό αποχετευτικό αγωγό καταλήγουν επίσης δύο κτιστοί αποχετευτικοί αγωγοί με κατεύθυνση ΝΔ-ΒΑ σε αποσπασματική κατάσταση διατήρησης. Τμήματα μεγάλου συγκροτήματος δημόσιων θερμών έχουν εντοπιστεί, εξάλλου, σε γειτονικά οικόπεδα, ενώ τμήματα υποκαύστων που έχουν αποκαλυφθεί σε διάφορα σημεία της πόλης, ίσως ανήκουν σε μικρότερα ιδιωτικά λουτρά.

Σημαντικές ιστορικές μαρτυρίες

Τα πρόσφατα ανασκαφικά δεδομένα επιβεβαιώνουν τις ιστορικές μαρτυρίες ότι με το τέλος της μακεδονικής κυριαρχίας η Δημητριάδα αναδιοργανώνεται, συνέχισε όμως να είναι ένα σημαντικό κέντρο και κατά τη ρωμαϊκή περίοδο, κυρίως στους αυτοκρατορικούς χρόνους. Στο βόρειο τμήμα της πόλης υπήρχε ένα ακμαιότατο εμπορικό λιμάνι με πολυτελείς κατοικίες, λουτρά, καταστήματα και χώρους βιοτεχνικής δραστηριότητας.

«Η αρχαιολογική έρευνα στην πόλη της Δημητριάδος δεν ήταν δυνατόν να έχει συστηματικό χαρακτήρα και ακολούθησε αναγκαστικά το ρυθμό της σύγχρονης οικοδομικής δραστηριότητας», επισημαίνει η αρχαιολόγος της ΙΓ′ Εφορείας, για να προσθέσει ότι «οι πρόσφατες σωστικές ανασκαφές έχουν δώσει νέα στοιχεία σχετικά με την οικιστική εξέλιξη της αρχαίας πόλης και τους παράγοντες που πιθανότατα την επηρέασαν».

Ο σχεδιασμός του πολεοδομικού ιστού της πόλης έγινε με το Ιπποδάμειο σύστημα, ενώ η μελετημένη διάταξη των οικιών σε οικοδομικές νησίδες διασφάλιζαν την άνετη διαβίωση και την απρόσκοπτη μετακίνηση των κατοίκων. Τα διοικητικά, θρησκευτικά και εμπορικά κέντρα καταλάμβαναν ξεχωριστούς τομείς της πόλης ανάμεσα στα οικοδομικά τετράγωνα ιδιωτικών κατοικιών.

Tα ελληνιστικά σπίτια, όπως μαρτυρούν τα ανασκαφικά δεδομένα πολλών ετών, διατηρούν την αρχιτεκτονική δομή των υστεροκλασικών σπιτιών, με την οργάνωση των χώρων εργασίας και ενδιαίτησης γύρω από την υπαίθρια αυλή. Τα οικοδομήματα είχαν λίθινη κρηπίδα και πλίνθινη ανωδομή, ενώ τα δάπεδα στην πλειοψηφία τους ήταν κατασκευασμένα από πατημένο χώμα και η στέγη καλυπτόταν με κεραμίδες λακωνικού τύπου. Στα πλουσιότερα σπίτια οι τοίχοι διακοσμούνταν με πολύχρωμα κονιάματα και τα δάπεδα συχνά ήταν στρωμένα με ψηφιδωτά από βότσαλα. Η ύδρευση των οικιών γινόταν από ιδιωτικά πηγάδια, πήλινοι σωλήνες απομάκρυναν τα όμβρια ύδατα, ενώ υπήρχε και σύστημα αποχέτευσης με κτιστούς αγωγούς.

Εντυπωσιακά ευρήματα

Στα ρωμαϊκά χρόνια, αντίστοιχα, νέες κατοικίες κατέλαβαν τη θέση παλαιότερων σε μια εποχή γενικότερης ανάκαμψης της πόλης. Τα νέα σπίτια ακολουθούσαν την παραδοσιακή, εσωστρεφή οργάνωση. Διατήρησαν σε μεγάλο βαθμό τις κατόψεις των παλαιότερων ή προσαρμόστηκαν στους άξονές τους. Με την αλλαγή των κοινωνικών και οικονομικών συνθηκών χτίστηκαν πολυτελείς κατοικίες που κοσμούνταν με περίτεχνες ψηφιδωτές συνθέσεις δαπέδου και πολύχρωμα κονιάματα σε απομίμηση ορθομαρμάρωσης. Ορισμένες μάλιστα, απέκτησαν περίστυλες αυλές, ενώ την ίδια εποχή κατασκευάστηκαν και τα πρώτα λουτρά ενταγμένα στις εγκαταστάσεις των πιο εύπορων σπιτιών.

Το οδικό δίκτυο, επίσης, προσαρμόζεται στους άξονες του προϋπάρχοντος δικτύου, ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις, παλαιότεροι δρόμοι καταπατήθηκαν με την αύξηση του εμβαδού των κατοικιών. Οι δρόμοι της περιοχής ήταν στενοί, με πλάτος γύρω στα τέσσερα μέτρα, χωμάτινοι, χωρίς πεζοδρόμια. Μεγάλοι υπόνομοι διαπερνούσαν τους δρόμους και συγκέντρωναν τα όμβρια και τα λύματα, με τη βοήθεια πλευρικών αγωγών από τις αυλές των σπιτιών και τα λουτρά. «Τα ευρήματα, κινητά και ακίνητα, μας δίνουν μια εικόνα της ζωής στη Δημητριάδα κατά τη διάρκεια των δύο οικιστικών της φάσεων. Τα κινητά ευρήματα της περιόδου ακμής της πόλης είναι περιορισμένα, σε αντίθεση με αυτά της ρωμαϊκής εποχής. Ωστόσο, ο επιφανειακός εντοπισμός του πλέγματος των ιδιωτικών οικιών αρκεί για να μας δώσει μία εικόνα της οργάνωσης αλλά και της σημαντικής έκτασης του άστεως, που οποιαδήποτε στιγμή στο μέλλον μπορεί να συμπληρωθεί μέσω της ανασκαφικής διαδικασίας», επισημαίνει η κ. Τριανταφυλλοπούλου.

Η γενική εικόνα που παρουσιάζει η αρχαία Δημητριάδα είναι εντυπωσιακή και τα νέα ευρήματα που έχουν έρθει στο φως αποδεικνύουν ότι υπάρχουν πολλά ακόμη ενδιαφέροντα στοιχεία, τα οποία συνθέτουν το προφίλ μιας πόλης κραταιάς, η οποία ανέπτυξε πολύπλευρη δράση κατά την αρχαιότητα.