Οι περισσότεροι από εμάς φαντάζονται ότι οι μονομάχοι των ρωμαϊκών χρόνων ήταν λεπτοί και μυώδεις — σαν τον Ράσελ Κρόου στην πασίγνωστη ταινία «Ο μονομάχος». Πρόσφατα, όμως, μελέτες που έγιναν σε σκελετούς μονομάχων απέδειξαν ότι η εικόνα που έχουμε γι’ αυτούς είναι εσφαλμένη. Αποκαλύφθηκε ότι οι μονομάχοι ακολουθούσαν μια δίαιτα που τους προσέθετε λίπος, καθώς ένα παχύ στρώμα λίπους λειτουργούσε σαν μια πρόσθετη ασπίδα.

Ομαδικός τάφος μονομάχων

Αυτή η εντυπωσιακή ανακάλυψη έγινε από μια ομάδα Αυστριακών αρχαιολόγων. Στην Έφεσο της Μικράς Ασίας ανακάλυψαν έναν τάφο βάθους τριών μέτρων, στον οποίο υπήρχαν συνολικά 2.000 οστά και 50.000 θραύσματα οστών, τα οποία, όπως αποδείχτηκε, ήταν τα λείψανα περίπου 70 μονομάχων της ρωμαϊκής περιόδου. Οι ηλικίες τους ήταν από 20 έως 30 χρόνων. Το ύψος τους ήταν κατά μέσο όρο 168 εκατοστά — δεν ήταν ψηλοί για τα σημερινά πρότυπα, αλλά για την εποχή τους είχαν κανονικό ύψος.

Η ανακάλυψη του πρώτου τάφου μονομάχων στον κόσμο ήταν κάτι που οι ερευνητές περίμεναν εδώ και χρόνια. Τώρα είχαν, επιτέλους, τη δυνατότητα να συλλέξουν πολύτιμα στοιχεία για το πώς ζούσαν, πώς αγωνίζονταν και, φυσικά, πώς πέθαιναν οι μονομάχοι.

Οι μονομάχοι ήταν χορτοφάγοι

Πριν από την ανακάλυψη του τάφου των μονομάχων, ο περισσότερος κόσμος φανταζόταν ότι οι μονομάχοι έτρωγαν τροφές πλούσιες σε πρωτεΐνες, για παράδειγμα μεγάλες ποσότητες κρέατος, προκειμένου να αυξήσουν τη μυϊκή τους μάζα. Αλλά από την ανάλυση των οστών, που έδειξε μεγάλες συγκεντρώσεις ασβεστίου, στροντίου και ψευδαργύρου, προέκυψε μια άλλη εικόνα: οι σκληροτράχηλοι αυτοί μαχητές, που αψηφούσαν το θάνατο, ήταν χορτοφάγοι! Oι άνθρωποι που τρώνε περισσότερα λαχανικά παρά κρέας αποθηκεύουν μεγαλύτερες ποσότητες στροντίου στο σκελετό τους. Η περιεκτικότητα των οστών των μονομάχων σε στρόντιο ήταν διπλάσια απ’ ό,τι των οστών των συγχρόνων τους, επομένως το πράγμα ήταν φανερό: οι μονομάχοι έτρωγαν κυρίως δημητριακά, όσπρια και αποξηραμένα φρούτα, δηλαδή, ακολουθούσαν μια δίαιτα χορτοφαγική, αλλά και με άφθονες ποσότητες υδατανθράκων, οι οποίοι τους πάχαιναν. Αυτός, εξάλλου, ήταν ο στόχος τους. Ενα παχύ στρώμα λίπους στο σώμα λειτουργούσε σαν φυσική ασπίδα κατά των επιθέσεων με τρίαινα και ξίφος στην αρένα. Εκτός αυτού, τα παραπανίσια κιλά εξασφάλιζαν κι ένα πιο εντυπωσιακό θέαμα. Όταν οι μονομάχοι τραυματίζονταν στο υποδόριο στρώμα του λίπους, δεν πονούσαν τόσο πολύ, και μπορούσαν να συνεχίσουν τον αγώνα, με το αίμα να τρέχει και το πλήθος να παραληρεί.

Οι αγώνες ήταν καλά οργανωμένοι

Ένα άλλο συμπέρασμα από τις έρευνες που προκαλεί έκπληξη είναι ότι οι μονομαχίες ήταν πολύ πιο οργανωμένες απ’ ό,τι πιστεύαμε. Υπήρχαν τουλάχιστον 15 διαφορετικοί τύποι μονομάχων και στον κάθε τύπο αντιστοιχούσε ένας συγκεκριμένος εξοπλισμός και μια ιδιαίτερη τακτική. Επίσης, ο αγώνας ήταν έτσι οργανωμένος, ώστε ένας μονομάχος δίχως κράνος και ασπίδα, αλλά με μια θανάσιμη τρίαινα, να αγωνίζεται κατά ενός άλλου που είχε κράνος, ασπίδα και περικνημίδες, αλλά το όπλο του ήταν λιγότερο αποτελεσματικό.

Τους αποτελείωναν με σφυρί

Από την εξέταση των οστών αποκαλύπτεται ότι το τελικό, θανάσιμο χτύπημα μπορούσε να δοθεί με πολλούς και διάφορους τρόπους. Όταν ένας μονομάχος τραυματιζόταν σοβαρά, η ζωή του ήταν στα χέρια των θεατών. Οι χιλιάδες ξαναμμένοι θεατές μπορούσαν είτε να του χαρίσουν τη ζωή είτε να ζητήσουν το θάνατό του. Αν οι θεατές φώναζαν συνεχώς «jugula» (jugulo = σφάζω, κόβω το λαιμό κάποιου), αυτό σήμαινε ότι ο ηττημένος έπρεπε να πεθάνει.

Σε δέκα κρανία από τον ομαδικό τάφο της Εφέσου βρέθηκαν τετράγωνες τρύπες. Αυτό δείχνει ότι οι άντρες σκοτώθηκαν με ένα βαρύ σφυρί, το οποίο δεν ήταν χαρακτηριστικό όπλο των μονομάχων. Οι ερευνητές υποστηρίζουν ότι επρόκειτο για βαριά τραυματισμένους μονομάχους, οι οποίοι, έχοντας αγωνιστεί γενναία, δεν καταδικάζονταν σε θάνατο από το κοινό, αλλά τα τραύματά τους ήταν τέτοια που δεν υπήρχε ελπίδα να επιζήσουν. Στις περιπτώσεις αυτές, ένας βοηθός έμπαινε στην αρένα και έδινε στο μονομάχο το τελικό χτύπημα στο κεφάλι με ένα σφυρί.

Οι μονομάχοι που απέφευγαν ένα θανάσιμο χτύπημα μπορούσαν να υπολογίζουν σε μια καλή ιατρική περίθαλψη. Αυτό τουλάχιστον δείχνουν τα ευρήματα. Μεγάλο μέρος των οστών φέρει σημάδια από τραύματα που είχαν επουλωθεί ιδιαίτερα ικανοποιητικά, ενώ ένας σκελετός φέρει ίχνη χειρουργικού ακρωτηριασμού.

Η περιποίηση των τραυμάτων υποδηλώνει ότι οι μονομάχοι έχαιραν μεγάλης εκτίμησης ως αθλητές και τους παρεχόταν η καλύτερη περίθαλψη της εποχής, η οποία περιλάμβανε ακόμη και ασκήσεις αποκατάστασης. Ο λόγος γι’ αυτήν την ιδιαίτερη μεταχείριση είναι, καθώς φαίνεται, ότι οι μονομάχοι συνιστούσαν μια ιδιαίτερα δαπανηρή επένδυση — οι ιδιοκτήτες τους ενδιαφέρονταν ιδιαίτερα να διατηρούνται οι μονομάχοι τους υγιείς και αξιόμαχοι και να ζουν όσο το δυνατόν πιο πολύ.