Οι διατροφικές αλλαγές οδήγησαν στην εμφάνιση του σύγχρονου ανθρώπου στη Μέση Ανατολή 400.000 χρόνια πριν, λένε οι ερευνητές του Πανεπιστημίου του Τελ Αβίβ. Όπως γνωρίζουμε, οι ελέφαντες ήταν μέρος της διατροφής του Homo erectus. Η σημασία όμως αυτής της συγκεκριμένης διατροφικής πηγής σε σχέση με την επιβίωση του Homo erectus και την εξέλιξη του σύγχρονου ανθρώπου δεν είχε ποτέ γίνει κατανοητή, μέχρι τώρα.

Όταν οι ερευνητές του Πανεπιστημίου του Τελ Αβίβ Δρ Ran Barkai, Miki Ben-Dor και Avi Gopher του Τμήματος Αρχαιολογίας και Μελετών της Εγγύς Ανατολής μελέτησαν τις εργασίες που περιγράφουν τα οστά ζώων που σχετίζονται με τον Homo erectus στη θέση του Αχελαίου πολιτισμού Gesher Benot Ya’aqov του Ισραήλ, ανακάλυψαν ότι τα οστά ελεφάντων αποτελούσαν μόνο το 2-3% του συνόλου. Ο αριθμός, όμως, είναι παραπλανητικός, λένε. Ενώ το ζώο βάρους 6 τόνων εκπροσωπούνταν μόνο σε ένα μικρό ποσοστό των οστών της θέσης, στην πραγματικότητα κάλυπτε το 60% των διατροφικών πηγών.

Ο ελέφαντας, που παρέχει μεγάλη ποσότητα τροφής και είναι εύκολο θήραμα, εξαφανίστηκε από τη Μέση Ανατολή 400.000 χρόνια πριν – ένα γεγονός που θα πρέπει να προκάλεσε μεγάλο άγχος στον Homo erectus ως προς την εύρεση τροφής. Σε συνεργασία με τον καθηγητή Israel Hershkovitz του Τμήματος Ιατρικής του Πανεπιστημίου του Τελ Αβίβ, οι ερευνητές συνέδεσαν αυτή την πληροφορία για τη διατροφή του Homo erectus με άλλα πολιτισμικά ή ανατομικά στοιχεία και συμπέραναν ότι τα νέα ανθρωποειδή, κατάλοιπα των οποίων βρέθηκαν πρόσφατα στο Σπήλαιο Qesem στο Ισραήλ –που θα πρέπει να ήταν περισσότερο ευρηματικοί και αποτελεσματικοί ως προς την ικανοποίηση των διατροφικών τους αναγκών, καθώς κυνηγούσαν μικρότερα και γοργότερα θηράματα- κατέκτησαν το χώρο της Μέσης Ανατολής και σταδιακά αντικατέστησαν τον Homo erectus.

Τα συμπεράσματα των επιστημόνων δημοσιεύθηκαν στην επιθεώρηση PLoS One. Σύμφωνα με αυτά, η εξαφάνιση των ελεφάντων 400.000 χρόνια πριν ήταν η αιτία για την εμφάνιση των πρώτων σύγχρονων ανθρώπων στη Μέση Ανατολή. Στην Αφρική, ο Homo sapiens εμφανίστηκε πολύ αργότερα από την εξαφάνιση των ελεφάντων – μόλις 200.000 χρόνια πριν.

Σε σχέση με άλλα πρωτεύοντα θηλαστικά, η ικανότητα των ανθρώπων να αντλούν ενέργεια από φυτικές ίνες και να μετατρέπουν τις πρωτεΐνες σε ενέργεια είναι περιορισμένη. Έτσι, ελλείψει φωτιάς για το μαγείρεμα της τροφής, η διατροφή του Homo erectus θα περιλάμβανε μικρές ποσότητες φυτών και πρωτεϊνών και θα χρειαζόταν να συμπληρωθεί από ζωικά λίπη. Γι’ αυτόν το λόγο, οι ελέφαντες θα ήταν το πιο περιζήτητο θήραμα – πιο αργό από άλλα και αρκετά μεγάλο ώστε να θρέψει ομάδες ολόκληρες ανθρώπων, το μεγάλο ζώο είχε την ιδανική αναλογία λιπών-πρωτεϊνών, η οποία παρέμενε σταθερή ανεξαρτήτως εποχής. Με λίγα λόγια, σύμφωνα με τον Ben-Dor, ήταν το ιδανικό γεύμα για τον Homo erectus.

Όταν οι ελέφαντες άρχισαν να εκλείπουν, ο Homo erectus αναγκάστηκε να κυνηγήσει πιο μικρά και ευκίνητα ζώα. Άρα είχε ανάγκη από περισσότερη ενέργεια, όμως λαμβάνοντας μικρότερη ποσότητα φυτικών ινών και πρωτεϊνών, η πηγή ενέργειας που του απέμενε ήταν τα λίπη. Έπρεπε να σχεδιάζει καλύτερα τον τρόπο που κυνηγούσε, λέει ο Ben-Dor, και σημειώνει ότι αυτή η αλλαγή φαίνεται στην εμφάνιση των σύγχρονων ανθρώπων, που έχουν μικρότερο σωματικό βάρος και μεγαλύτερο εγκέφαλο από τον Homo erectus.

Προκειμένου να επιβεβαιώσουν τις θέσεις τους, οι ερευνητές συνέκριναν τα αρχαιολογικά τεκμήρια δύο θέσεων στο Ισραήλ: αυτής στο Gesher B’not Yaakov, τα ευρήματα της οποίας χρονολογούνται 800.000 πριν και συνδέονται με τον Homo erectus. Και εκείνης του Σπηλαίου Qesem, 400.000-200.000 χρόνια πριν από σήμερα. Στην πρώτη έχουν βρεθεί οστά ελεφάντων, ενώ στη δεύτερη, όπου δεν υπήρχαν, οι ερευνητές βρήκαν ίχνη ανθρωποειδών πιο εξελιγμένων από τον Homo erectus, με ξίφη και πιο εκλεπτυσμένους τρόπους συμπεριφοράς όπως το μοίρασμα της τροφής, αλλά και τη χρήση της φωτιάς.

Ο σύγχρονος άνθρωπος εμφανίστηκε στην Αφρική 200.000 πριν, λέει ο Δρ Barkai, και η κρατούσα άποψη λέει πως αυτή ήταν η πρώτη του εμφάνιση. Από αρχαιολογικές έρευνες, γνωρίζουμε ότι οι ελέφαντες εξαφανίστηκαν στην Αφρική παράλληλα με τον Αχελαίο πολιτισμό και την εμφάνιση του σύγχρονου ανθρώπου εκεί. Παρόλο που υπάρχουν ελέφαντες στην Αφρική σήμερα, ελάχιστα είδη επιβίωσαν και ίχνη του ζώου σε αρχαιολογικές θέσεις έχουν βρεθεί μέχρι και 200.000 χρόνια πριν, όχι αργότερα. Η ομοιότητες αυτών των συνθηκών με εκείνες στη Μέση Ανατολή 400.000 χρόνια πριν δεν είναι τυχαίες, ισχυρίζονται οι ερευνητές. Τα συμπεράσματά τους σχετικά με τους ελέφαντες και τις διατροφικές συνήθειες του Homo erectus όχι μόνο απαντούν σε ερωτήματα της εξέλιξης του σύγχρονου ανθρώπου, αλλά και αμφισβητούν τα όσα οι επιστήμονες γνωρίζουν για τη «γενέτειρα» του σύγχρονου ανθρώπου.

Τα ευρήματα του Σπηλαίου Qesem που χρονολογούνται έως και 400.000 χρόνια πριν αποδεικνύουν την παρουσία ενός καινούργιου ανθρώπινου τύπου, με νέα συμπεριφορά. Έτσι, έχουν τεθεί οι βάσεις για μια διαφορετική προσέγγιση και κατανόηση της ιστορίας του ανθρώπου, λέει ο καθηγητής Gopher.