Ο συντηρητής ζωγραφικών έργων του Ashmolean βάζει τις "τελευταίες πινελιές" στην αποκατάσταση του νεκρικού προσωπείου μιας γυναίκας, που χρονολογείται το 55-70 μ.Χ.

Ειδήσεις: Αιγυπτιολογία

Τα πρόσωπα των 6745

Αιγυπτιακά νεκρικά προσωπεία: Από τις αποθήκες στις νέες αίθουσες του Ashmolean

από Archaeology Newsroom - Πέμπτη, 20 Οκτωβρίου 2011

Τρία θαυμάσια αποκατεστημένα νεκρικά προσωπεία ευκατάστατων νεαρών ανθρώπων που 2.000 χρόνια πριν ήταν πιθανότατα μέλη μιας μυστηριώδους ομάδας με το όνομα «οι 6475» πρόκειται να εκτεθούν στη νέα στέγη μιας από τις σημαντικότερες αιγυπτιακές συλλογές στον κόσμο.

Τα τρία πρόσωπα –μια αινιγματική, γοητευτική νεαρή γυναίκα και δύο ευειδείς άνδρες– θα συμπεριληφθούν στη μόνιμη έκθεση του οξφορδιανού Ashmolean Museum τον επόμενο μήνα, στο πλαίσιο της δεύτερης φάσης της ανακαίνισής του.

Το αιγυπτιακό πρόγραμμα των 5 εκατ. λιρών επιτρέπει στο μουσείο να εκθέσει εντυπωσιακά αντικείμενα τα οποία επί χρόνια φυλάσσονταν στις αποθήκες του και να διπλασιάσει έτσι τον αριθμό των αιγυπτιακών εκθεμάτων του (μούμιες και ταφικά κιβώτια).

Επί τόπου συντήρηση με μπεν μαρί…

Το αρχαιότερο νεκρικό προσωπείο είναι αυτό μιας νεαρής γυναίκας του 55-70 μ.Χ. Βρέθηκε από τον Flinders Petrie -«πατέρα» της αιγυπτιολογίας στη Μ. Βρετανία- στις ρωμαϊκές νεκροπόλεις της Χαουάρα στο Φαγιούμ, νοτιοδυτικά του Καΐρου το 1911.

Ο Petrie χρειάστηκε να προβεί σε επί τόπου συντήρηση, δηλαδή να θερμάνει κερί παραφίνης σε διπλό βραστήρα και να το περιχύσει πάνω από τα προσωπεία που βρήκε.

Η μέθοδος αυτή προκαλεί ελαφρά ρίγη στον Mark Norman, διευθυντή του τμήματος συντήρησης στο Μουσείο. «Μπορεί να συμφωνούμε ή να μη συμφωνούμε με αυτό που έκανε, πάντως δούλεψε», λέει. «Εάν δεν το είχε κάνει, σήμερα δεν θα είχαμε τα αντικείμενα αυτά. (…) Μπορεί να καταδικάζουμε αυτά που έκαναν οι προκάτοχοί μας, αλλά σε 20 χρόνια ίσως βρεθεί κάποιος που να πει “Μα τι κάνουν αυτοί οι ανόητοι στο Ashmolean με το τάδε ή το δείνα αντικείμενο!”».

Χλωμή επιδερμίδα, άρα υψηλή κοινωνική τάξη

Το γεγονός ότι η γυναίκα στο νεκρικό προσωπείο δείχνει τόσο φρέσκια και φωτεινή είναι αποτέλεσμα της δουλειάς του συντηρητή ζωγραφικών έργων του μουσείου Jevon Thistlewood, ο οποίος δούλεψε και πάνω στα πορτρέτα των δύο ανδρών, τα οποία χρονολογούνται περίπου 100 χρόνια αργότερα.

Οι λεπτομέρειες στο πορτρέτο της γυναίκας, που έζησε την εποχή του Νέρωνα, είναι ιδιαίτερα σημαντικές. Έχει χλωμή επιδερμίδα, ειδικά εάν τη συγκρίνουμε με εκείνη των ανδρών, γεγονός που μαρτυρεί πως καταγόταν από υψηλά κοινωνικά στρώματα. Σίγουρα πάντως δεν ήταν μια γυναίκα που έπρεπε να εργάζεται καθημερινά κάτω από τον ήλιο.

Είναι μακιγιαρισμένη και φοράει χρυσά ενώτια, του τύπου που μας είναι γνωστά από την Πομπηία, καθώς και χρυσό περιδέραιο, κόκκινη ταινία στα μαλλιά με πέρλες και πορφυρό μανδύα γύρω από τους ώμους της.

Φοροελαφρύνσεις στους Έλληνες…

Πιστεύεται ότι οι άνθρωποι που απεικονίζονται στα τρία πορτρέτα είναι απευθείας απόγονοι των πρώτων κατοίκων του Φαγιούμ, οι οποίοι ήταν Έλληνες μισθοφόροι που είχαν πολεμήσει για τους Πτολεμαίους. Τους δόθηκε αυτή η γη, και εκείνοι υιοθέτησαν τον αιγυπτιακό τρόπο ζωής.

Η καταγωγή τους είχε σημασία, γιατί όταν οι Ρωμαίοι κατέκτησαν την Αίγυπτο επέβαλαν πολύ βαρύτερους φόρους στους Αιγύπτιους απ’ ό,τι στους Έλληνες σε μέρη όπως η Αλεξάνδρεια. Οι κάτοικοι του Φαγιούμ κατάφεραν μια φορολογική ελάφρυνση διατεινόμενοι ότι ήταν και εκείνοι Έλληνες.

Οι 6745

Η κοινότητα του Φαγιούμ αυτοαποκαλούνταν «οι 6745». «[Ο αριθμός] θα πρέπει να αναφέρεται είτε στους επιζήσαντες απογόνους ή, πιθανότατα, στους ανθρώπους που εγκαταστάθηκαν εκεί πρώτοι», λέει η Susan Walker του Ashmolean Museum.

Και οι τρεις απεικονιζόμενοι στα νεκρικά προσωπεία έχουν ένα αρκετά ρωμαϊκό στυλ – η γυναίκα έχει τα κοσμήματά της και οι άνδρες φορούν clavi, υπόλευκους χιτώνες με ερυθρές ταινίες.

Πότε φιλοτεχνούνταν τα νεκρικά πορτρέτα;

Σχετικά με τα νεκρικά προσωπεία οι απόψεις διίστανται. Ένα από τα ερωτήματα είναι, για παράδειγμα, εάν φιλοτεχνούνταν ενώ τα απεικονιζόμενα πρόσωπα ήταν εν ζωή ή μετά θάνατον, ως μέρος της διαδικασίας μουμιοποίησης διάρκειας 70 ημερών.

Η Walker, ωστόσο, λέει πως σύμφωνα με τα στοιχεία που έχουμε, τα πορτρέτα αυτά θα πρέπει να φιλοτεχνούνταν είτε τη στιγμή είτε λίγο πριν το θάνατο των προσώπων από καλλιτέχνες που συνδέονταν με τα νεκροταφεία.

To Μουσείο ανακαινίζεται

Η αποκατάσταση των νεκρικών προσωπείων είναι μέρος ενός τεράστιου προγράμματος συντήρησης, από τα μεγαλύτερα του είδους του στην πρόσφατη ιστορία. Ένα χρόνο πριν, το προσωπικό του Ashmolean αφαίρεσε 50.000 αντικείμενα από τις παλιές προθήκες, πολλά εκ των οποίων μεταφέρθηκαν στους νέους χώρους συντήρησης του μουσείου.

Οι νέες αίθουσες συμπεριλαμβάνονται στη δεύτερη φάση της ανακαίνισης του μουσείου και ακολουθούν το πνεύμα του εσωτερικού επανασχεδιασμού του αρχαιότερου βρετανικού μουσείου από τον αρχιτέκτονα Rick Mather. Στις 26 Νοεμβρίου, το κοινό θα μπορέσει να δει όλες τις καινούργιες αίθουσες της Αρχαίας Αιγύπτου και της Νουβίας.