Έρµαια της φθοράς του χρόνου είναι τα αρχοντικά των εµπνευστών της πρώτης συνεταιριστικής οργάνωσης στον κόσµο, η οποία ιδρύθηκε στη Θεσσαλία επί Τουρκοκρατίας -που δεν είχε τίποτα να ζηλέψει από τις σύγχρονες πολυεθνικές εταιρείες.
Τα αρχοντικά των αδελφών Γεωργίου και Δηµητρίου Σβαρτς στα Αµπελάκια Θεσσαλίας συνδέθηκαν µε µια περίοδο κατά την οποία οι Έλληνες διέπρεπαν στο εµπόριο και τις εξαγωγές τον 18ο και 19ο αι. Από εκεί πέρασαν όλοι οι ευρωπαίοι έµποροι και κεφαλαιούχοι, καθώς η περιοχή έως το 1815 είχε κερδίσει την εύνοια των πασάδων.
Σήµερα, ξεχασµένα από το ελληνικό κράτος, στο οποίο ανήκουν από το 1965, ρηµάζουν. Ιδιαίτερα το τριώροφο αρχοντικό του Δηµητρίου Σβαρτς το οποίο γκρεµίστηκε στις αρχές του ΄90 -έως τον ηµιώροφο- µε την προϋπόθεση να αναστηλωθεί, κάτι που δεν έγινε ποτέ.
«Υποσχέσεις από το υπουργείο Πολιτισµού ακούµε εδώ και είκοσι χρόνια. Δυστυχώς, είµαστε υποχρεωµένοι να βλέπουµε ένα αρχιτεκτονικό διαµάντι στο κέντρο του χωριού, µισογκρεµισµένο», λέει ο πρόεδρος της κοινότητας Αµπελακίων Γεώργιος Σολωµός.
Ο πλούσιος διάκοσµος αφαιρέθηκε το 1994 από το αρχοντικό του Δηµητρίου Μαύρου (schwarz σηµαίνει µαύρος στα γερµανικά και µεταφράστηκε για τη διευκόλυνση των συναλλαγών µε τη Βιέννη).
Έτσι, τοιχογραφίες, πόρτες, ακόµη και σκάλες σκονίζονται σε αποθήκες της 7ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων Λάρισας, ενώ οι υπεύθυνοι δεν γνωρίζουν πότε θα αρχίσει η συντήρησή τους. Όσο για την οικοσκευή, αυτή βρίσκεται στα χέρια των κληρονόµων.
Το αρχοντικό του Γεωργίου Σβαρτς που κτίστηκε το 1778 ως κατοικία του προέδρου του συνεταιρισµού των Αµπελακίων και υπήρξε έδρα του, διατηρείται σε καλύτερη κατάσταση και είναι επισκέψιµο. «Ωστόσο, πρέπει να γίνουν σύντοµα επιδιορθώσεις στη στέγη που µπάζει νερά και συντήρηση των τοιχογραφιών», λέει ο Γεώργιος Σολωµός.
Για την ιστορία, οι Αµπελακιώτες έγνεθαν το βαµβάκι και το έβαφαν κόκκινο µε το ριζάρι, φυτό που οι ρίζες του έδιναν κόκκινο χρώµα το οποίο δεν ξεθώριαζε από τον ήλιο και τον χρόνο. Η ένωση όλων των Συντροφιών οικογενειακής µορφής σε µια κοινή Συντροφιά βοήθησε στις εξαγωγές προϊόντων τους σε δέκα ευρωπαϊκές χώρες.

Πηγή: Τα Νέα, Δ. Κοντοδήμα, 14/6/10