Philippe Jockey (dir.), ΛΕΥΚΟΣ ΛΙΘΟΣ. Marbres et autres roches de la Méditerranée antique: études interdisciplinaires. Actes du VIIIe colloque international de l’Association for the Study of Marble and Other Stones used in Antiquity (ASMOSIA), Aix-en-Provence 12-18 juin 2006, Maisonneuve et Larose, Maison méditerranéenne des sciences de l’homme, Paris 2009.
ISBN 978-2-7068-2024-3
Κυκλοφόρησαν τα πρακτικά του 8ου συνεδρίου για τη μελέτη του αρχαίου λίθου. Μάρμαρα, ασβεστόλιθοι, και άλλοι λίθοι που χρησιμοποίηθηκαν κυρίως στην οικοδομή και τη γλυπτική εξετάζονται σε μια ακόμη συνάντηση, η οποία πραγματοποιήθηκε στο Aix-en-Provence, τον Ιούνιο του 2006. Ο τίτλος, «Λευκός λίθος», αναφέρεται στον όρο που χρησιμοποιούνταν στην αρχαιότητα για το πιο αγνό και το πιο λευκό μάρμαρο, το παριανό. Η εκμετάλλευση των λατομείων της Πάρου είχε ξεκινήσει από την αρχαϊκή περίοδο. Παρ’ όλο που ο όρος «μάρμαρο» αναφέρεται σ’ ένα συγκεκριμένο είδος μεταμορφικού ασβεστολίθου, χρησιμοποιείται και για άλλα πετρώματα τα οποία, μετά από επεξεργασία, μπορούν να αποκτήσουν γυαλιστερή όψη, όπως το εξηγεί και ο Πλίνιος (βλ. επίσης το Dictionnaire méthodique de l’architecture grecque et romaine I, σ. 29). Υπάρχουν λοιπόν πολλά είδη πετρωμάτων που χρησιμοποιούνται για τα διακοσμητικά τους γνωρίσματα.
Στα πρακτικά του συνεδρίου αυτού, οι επιστήμονες από τους κλάδους της αρχαιολογίας, της ιστορίας της τέχνης, της αρχαιομετρίας, της φυσικής και της χημείας, συμμετείχαν με 55 άρθρα στα οποία παρουσιάζουν τα αποτελέσματα των πιο πρόσφατων ερευνών τους. Ο μεγάλος τόμος των 998 σελίδων χωρίζεται σε 5 κεφάλαια.
Το πρώτο κεφάλαιο ασχολείται με τα λατομεία, παρουσιάζοντας νέες τεκμηριώσεις, αξιοποίηση και εκμετάλλευση αρχαίων λατομείων μαρμάρου αφ’ ενός (λατομεία μαρμάρου της Ικαριάς, της Θάσου, της Εύβοιας, του Göktepe, του Νορικού και της Παννονίας, και του Tarraco), και ασβεστολίθου και άλλων πετρωμάτων αφ’ ετέρου. Το δεύτερο κεφάλαιο περιέχει μελέτες για την ταυτότητα και την κυκλοφορία των λίθων. Χωρίζεται σε δύο μέρη: το πρώτο ασχολείται με θέματα των υλικών της γλυπτικής όπως ένα γλυπτό από την Carmona (Ισπανία), το μάρμαρο που χρησιμοποιήθηκε στα γλυπτά της Φιγαλείας, ένα γλυπτό από Πεντελικό μάρμαρο, τα υλικά δομής της Αθήνας εκτός από το Πεντελικό, χρήση Πεντελικού στην κεντρική Ιταλία, την προέλευση του μαρμάρου που χρησιμοποιήθηκε σε ταφικά μνημεία και σαρκοφάγους, κ.ά.
Το δεύτερο μέρος επικεντρώνεται στα προβλήματα της μεταφοράς, της διάδοσης και του εμπορίου του αρχαίου λίθου, με θέματα όπως οι πηγές μαρμάρου για τους σαρκοφάγους της Καρχηδόνας, ναυάγια που περιείχαν μαρμάρινους μνημειώδεις ογκολίθους (Kizilburun, Τουρκία), η κυκλοφορία του μαρμάρου στο λιμάνι της Εφέσου, ναυάγια μαρμάρου στην νότια Γαλλία, και το εμπόριο του μαρμάρου στην Ερέτρια στη ρωμαϊκή περίοδο.
Στο τρίτο κεφάλαιο, μελετάται το υλικό και η τεχνική του: λατόμευση για την αρχιτεκτονική και τη γλυπτική. Εξετάζονται τα σημάδια στο αιγυπτιακό λατομείο του Aswan, η διαφορά μεταξύ της οικοδομής με λίθο και τη λάξευση μνημείων στην Ανατολή, τεχνικά χαρακτηριστικά της αρχιτεκτονικής του αμφιθεάτρου της Arles, ένα κεφάλι αγάλματος από τη Μασσαλία, η πολυχρωμία των αγαλμάτων της Δήλου, η τεχνική κατασκευής των μαρμάρινων σαρκοφάγων της Arles.
Το τέταρτο κεφάλαιο συγκεντρώνει τις μελέτες για την τύχη του μαρμάρου: μάρμαρα σε δεύτερη χρήση στην αρχαιότητα και τον μεσαίωνα (κίονες μεγάλου μεγέθους σε λατομείο της Καρύστου, η κατάσταση του μαρμάρου στους Δελφούς, το παριανό μάρμαρο στην παλαιοχριστιανική περίοδο, μαρμάρινες ταφικές στήλες από την Ρήνεια, η χρήση των κούρων για την δημιουργία πολιτιστικής ταυτότητας στην Ελλάδα), η προστασία της επιφάνειας του μαρμάρου στην αρχαιότητα και σήμερα (εξέδρες για την προστασία των αγαλμάτων, η έκθεση των μαρμάρων στις καιρικές συνθήκες και η αλλοίωση των επιφανείων).
Το πέμπτο κεφάλαιο εξετάζει την οικονομία του λίθου και το εμπόριο, τα λίθινα εργαλεία στην Ύστερη Νεολιθική, τον εφοδιασμό υλικού στις νεολιθικές κοινωνίες της Θράκης.
Το όγδοο συνέδριο για την μελέτη του αρχαίου λίθου εξετάζει, για άλλη μια φορά, μάρμαρα και άλλα πετρώματα από το λατομείο στο μνημείο ή το αντικείμενο, από την Νεολιθική περίοδο έως τον Μεσαίωνα, και από όλες τις επιστημονικές απόψεις. Αποτελεί άλλη μια σημαντική συμβολή στον τομέα αυτόν. Η προσπάθεια αυτή συνεχίζεται: τον Ιούνιο του 2009, πραγματοποιήθηκε στη Tarragona το 9ο συνέδριο και αναμένεται η οργάνωση της 10ης συνάντησης του συλλόγου το 2011 ή το 2012.
Catherine Bouras