Οι Μήδειες, δέκα από τους δώδεκα Σάτυρους και Έρωτα, το Παραμύθι της Πεντάμορφης, το γλυπτό Οιδίπους και Αντιγόνη, εξαιρετικά επιτύμβια και για πρώτη φορά όλα μαζί τα κατάστιχα με σχέδιά του που σώζονται, είναι μερικά από τα 150 έργα που παρουσιάζονται στην έκθεση «Γιανούλης Χαλεπάς: Δούναι και Λαβείν», που διατρέχει όλη τη μυθιστορηματική ζωή του Τήνιου γλύπτη και η οποία εγκαινιάστηκε την περασμένη Παρασκευή στο Τελλόγλειο Ίδρυμα Τεχνών ΑΠΘ από την Πρόεδρο της Δημοκρατίας Κατερίνα Σακελλαροπούλου.

Η έκθεση αποτελεί συμπαραγωγή του Τελλογλείου με το Onassis Culture και αφετηρία της είναι η πρόσφατη απόκτηση ενός μεγάλου συνόλου γλυπτών και σχεδίων του Χαλεπά από το Ίδρυμα Ωνάση. Πρόκειται για ένα μέρος της συλλογής των Ειρήνης και Βασιλείου Χαλεπά, των ανιψιών του καλλιτέχνη, οι οποίοι τον Αύγουστο του 1930 τον μετέφεραν από την Τήνο στην Αθήνα, όπου δημιούργησε περισσότερα από 40 έργα και πάρα πολλά σχέδια στα τελευταία οκτώ χρόνια της ζωής του.

Επρόκειτο για τη σημαντικότερη συλλογή για το έργο και τη ζωή του Χαλεπά, καθώς διέσωσε σημαντικά έργα της πρώτης, της δεύτερης και κυρίως της τρίτης περιόδου της καλλιτεχνικής του παραγωγής.

Η πρώτη περίοδος (1870-1878) στο έργο του Χαλεπά καλύπτει τα νεανικά του χρόνια μέχρι την εμφάνιση της αρρώστιας του. Η δεύτερη περίοδος (1902-1930), τα χρόνια που έζησε και εργάστηκε στην Τήνο, μετά την επάνοδό του από το Ψυχιατρείο της Κέρκυρας, και η τρίτη περίοδος ταυτίζεται με την εποχή που έζησε και δημιούργησε στην Αθήνα, δηλαδή τα χρόνια 1930-1938.

Στην έκθεση παρουσιάζονται περισσότερα από 150 έργα (γλυπτά, σχέδια, κατάστιχα), 80 από τα οποία ανήκουν στη Συλλογή του Ιδρύματος Ωνάση, ενώ τα υπόλοιπα είναι από τη Συλλογή Έργων Τέχνης του Τελλογλείου, την Εθνική Πινακοθήκη Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτσου, το Ίδρυμα Τηνιακού Πολιτισμού (ΙΤΗΠ) Τήνου και το Μουσείο Γιανούλη Χαλεπά Πύργου Τήνου, καθώς και από Ιδιωτικές Συλλογές.

Σχέδια σε κατάστιχα λογαριασμών

Για πρώτη φορά παρουσιάζονται στο κοινό συγκλονιστικά σχέδια του Γιανούλη Χαλεπά σε κατάστιχα της επιχείρησης του πατέρα του. Η μελέτη των δέκα κατάστιχων που έχουν διασωθεί επιτρέπει τη διείσδυση στην εικαστική σκέψη του δημιουργού και από τις σελίδες τους προέρχεται και ο τίτλος της έκθεσης Δούναι-Λαβείν, που ταιριάζει με την παραγωγική διαδικασία στη γλυπτική του Γιανούλη.

Το Δούναι και Λαβείν στις σελίδες των κατάστιχων εκφράζει το πάρε-δώσε μορφών, θεμάτων, παραγγελιών και τις συνέπειές τους μέσα στο έργο του Χαλεπά, αλλά και του εργαστηρίου του πατέρα του μέσα από ανταλλαγές με γλύπτες, σύγχρονούς του, ή παλιότερων εποχών, που επηρεάζουν τις επιλογές, το έργο του, την καλλιτεχνική του δημιουργία.

«Σε όλο το έργο του Γιανούλη, το “αμφίδρομο” δίνω-παίρνω, κατά το “Δούναι και Λαβείν” στα κατάστιχα λογαριασμών της επιχείρησης του πατέρα του, μοιάζει μοιραία να καθορίζει τη διαδικασία της δημιουργικής του πορείας, αποδεικνύοντας τη δύναμη της αμοιβαιότητας στον καλλιτεχνικό τομέα», ανέφερε σε συνέντευξη Τύπου η γενική διευθύντρια του Τελλογλείου, Αλεξάνδρα Γουλάκη-Βουτυρά.

Το τέλειο ατελές του Χαλεπά και το μήνυμά του

«Ακόμη και τα σκίτσα, που μπορεί να είναι μια λεπτομέρεια πτύχωσης, είναι ένα ολοκληρωμένο έργο. Αυτό το ατελές είναι τελικά τέλειο», σημείωσε η Αφροδίτη Παναγιωτάκου, διευθύντρια Πολιτισμού του Ιδρύματος Ωνάση, με την κα Βουτυρά να συμπληρώνει ότι «το τέλειο γλυπτό για τον Χαλεπά είναι αυτό που πρέπει να το δεις γύρω-γύρω, δεν έχει μία κύρια πλευρά», υπογραμμίζοντας και την εμμονή του γλύπτη για την τέλεια σύνθεση.

Αναφερόμενη στο ήθος του Χαλεπά, η κα Βουτυρά, σημείωσε ότι αυτό «τον πηγαίνει σε ένα χώρο αγιοσύνης. Ο τρόπος που μέσα σε τέτοιες δυσκολίες κατάφερε να προχωρήσει την τέχνη του είναι ένα παράδειγμα που μας κάνει πιο αισιόδοξους. Αν το κατάφερε, μπορούμε».

Ο Χαλεπάς μας αφορά «επειδή η ζωή και το έργο του είναι μια αφήγηση για τις δυνατότητες και τα όρια της νεοελληνικής κοινωνίας», αναφέρει στο κείμενο του καταλόγου ο Πρόεδρος του Ιδρύματος Ωνάση, Αντώνης Σ. Παπαδημητρίου.

Χαλεπάς εκτός συνόρων

Τόσο η κα Παναγιωτάκου, εκπροσωπώντας το Ίδρυμα Ωνάση, όσο και η κα Βουτυρά, εκπροσωπώντας το Τελλόγλειο, συμφώνησαν ότι το έργο του Χαλεπά πρέπει να βγει και εκτός συνόρων. «Θέλουμε τα έργα να ταξιδεύουν», τόνισε η κα Παναγιωτάκου, συμπληρώνοντας ότι επίκειται και η δημιουργία ενός ψηφιακού περιβάλλοντος για το σύνολο της συλλογής.

Το Ίδρυμα Ωνάση στη Θεσσαλονίκη

Η διευθύντρια Πολιτισμού του Ιδρύματος Ωνάση εξέφρασε την πρόθεση του Ιδρύματος να ταξιδέψει η έκθεση στην Αθήνα, αλλά και η αφιερωμένη στον Χαλεπά παράσταση υπό το σκηνοθετικό βλέμμα της Αργυρώς Χιώτη και τη γραφή του «The Boy» που φιλοξενείται αυτές τις ημέρες στη Στέγη Γραμμάτων να έρθει στη Θεσσαλονίκη.

Αναφερόμενη στη συνεργασία των δύο Ιδρυμάτων και «παίζοντας» με τον τίτλο της έκθεσης, η Αφροδίτη Παναγιωτάκου τόνισε ότι «υπήρξε ένα δούναι και λαβειν πολύ γενναιόδωρο σε επίπεδο ροής και επικοινωνίας», προσθέτοντας ότι αυτό αποτελεί την αρχή της σχέσης του Ιδρύματος με το Τελλόγλειο, αλλά και με τη Θεσσαλονίκη. «Θέλαμε να βρούμε τους ανθρώπους που μιλάμε μια κοινή γλώσσα και να ονειρευτούμε μαζί», σημείωσε χαρακτηριστικά η κα Παναγιωτάκου.

Η έκθεση πλαισιώνεται από δίγλωσση έκδοση σε παραγωγή του τμήματος Εκδόσεων του Ιδρύματος Ωνάση και σχεδιασμό του Grid Office και είναι διαθέσιμη στο Τελλόγλειο, στη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση και σε βιβλιοπωλεία.

Την επιστημονική επιμέλεια της έκθεσης και της έκδοσης υπογράφει η Αλεξάνδρα Γουλάκη-Βουτυρά και τον σχεδιασμό της έκθεσης ο σκηνογράφος, Παύλος Θανόπουλος.

Η έκθεση θα διαρκέσει ως τις 5 Ιουνίου 2022 και είναι επισκέψιμη για το κοινό από το Σάββατο 19 Φεβρουαρίου στις 10:00, με τις ξεναγήσεις να ξεκινούν την Κυριακή 20 Φεβρουαρίου.

Ωράριο λειτουργίας: Τρίτη, Πέμπτη, Παρασκευή 9:00-14:00, Τετάρτη 9:00-14:00 και 17:00-21:00, Σάββατο και Κυριακή 10:00-18:00.

Για την είσοδο στο Τελλόγλειο είναι απαραίτητη η επίδειξη πιστοποιητικού εμβολιασμού ή πιστοποιητικού νόσησης.