Στις 20 Σεπτεμβρίου συμπληρώθηκε ακριβώς μισός αιώνας από το θάνατο του Γιώργου Σεφέρη (1900-1971). Η πάνδημη κηδεία και ταφή του αποτέλεσαν μέγα ορόσημο του αντιδικτατορικού αγώνα. Το μέγα πλήθος που τον συνόδευσε στο Πρώτο Νεκροταφείο, τον αποχαιρέτησε με το μελοποιημένο, από τον πρόσφατα εκλιπόντα, Μίκη Θεοδωράκη, ποίημα Άρνηση. Ο Γιώργος Σεφέρης δεν πρόλαβε να δει την αναπότρεπτη Κυπριακή τραγωδία στο τέλος, και τα πάθη της Μεγαλονήσου που τόσο αγάπησε.
Για να τιμηθεί η μνήμη του ποιητή, το Μουσείο Μπενάκη τοποθετεί στο επίκεντρο των επετειακών εκδηλώσεων, υπό την αιγίδα της Προέδρου της Δημοκρατίας Κατερίνας Σακελλαροπούλου, την έκθεση της Λήδας Κοντογιαννοπούλου Το Σπίτι της Μνήμης στο Μουσείο Μπενάκη / Πινακοθήκη Γκίκα. Η έκθεση εγκαινιάστηκε από την Πρόεδρο της Δημοκρατίας τη Δευτέρα 20 Σεπτεμβρίου και θα είναι ανοικτή στο κοινό από τις 22 Σεπτεμβρίου 2021 μέχρι τις 8 Ιανουαρίου 2022.
Η Λήδα Κοντογιαννοπούλου, μαθήτρια του Γιάννη Ψυχοπαίδη, γοητεύεται από τους κλειστούς χώρους. Πάνω σε αρχική ιδέα της επίσης ζωγράφου, Νίκης Ελευθεριάδη, ξεκίνησε το 2015 να ζωγραφίζει εσωτερικά σπιτιών προσφιλών της καλλιτεχνών.
Το πρώτο εσωτερικό, τον Δεκέμβριο του 2015, γεννιέται στο σπίτι του Παναγιώτη Τέτση. Θα ακολουθήσει μια σύντομη στάση στο σπίτι της Ναταλίας Μελά και επιστροφή στο σπίτι του Τέτση. Τον χειμώνα του 2016-17, η Κοντογιαννοπούλου «ανακαλύπτει» το σπίτι του Γιώργου Σεφέρη στη θρυλική οδό Άγρας. Οι χώροι του θα γίνουν η ραχοκοκαλιά στην ενότητα Το Σπίτι της Μνήμης. Μέχρι τις αρχές καλοκαιριού του 2018 μοιράζει τον δημιουργικό της χρόνο ανάμεσα στα σπίτια του Σεφέρη και του Τέτση, για να αφοσιωθεί οριστικά, από το φθινόπωρο της ίδιας χρονιάς, στο σπίτι του Σεφέρη. Εκεί, κάτω από τη φιλόξενη στέγη της Άννας Λόντου, κόρης της Μαρώς Σεφέρη, θα δημιουργήσει 13 μεγάλα και μικρά εσωτερικά μέχρι τον Ιανουάριο του 2021. «Με τη βοήθεια της Άννας Λόντου», όπως επισημαίνει ο σκηνοθέτης Λάκης Παπαστάθης στον κατάλογο της έκθεσης, «έμαθε κάθε γωνιά του σπιτιού, ακούμπησε με το χέρι της αντικείμενα, έπιπλα, βιβλία, φωτογραφίες, χαλιά, καθετί που θύμιζε» το ζεύγος Σεφέρη. Αυτά τα εσωτερικά, μαζί με άλλα εννέα έργα από τα σπίτια του Παναγιώτη Τέτση και της Ναταλίας Μελά, συγκροτούν το σώμα της έκθεσης.
Τα σπίτια των τριών, αλλά ιδιαίτερα εκείνο της οδού Άγρας 20, έγιναν για την Κοντογιαννοπούλου καταφύγια από την πικρή, φοβερότατη του κόσμου ανεμοζάλη. Παρόλο που στον θεατή μπορεί ενίοτε να μεταδίδουν την αίσθηση μιας απόκοσμης μοναξιάς, για την ίδια είναι χώροι ζεστοί, οικείοι, βιωμένοι, όπου η εστιακή φλόγα καίει ακόμα, όπου το πνεύμα των ενοίκων τους επιμένει να ζει ή να επιστρέφει σαν θύμηση απαλή.
Για αυτό και οι απεικονιζόμενοι χώροι έχουν γίνει ένα πορτρέτο του εαυτού της, περισσότερο ευανάγνωστο και περισσότερο εσωτερικό από μια αυτοπροσωπογραφία στον καθρέφτη. Πέρα από το προφανές, τον φόρο τιμής στους ενοίκους των συγκεκριμένων σπιτιών, πρώην και νυν, ζώντες τε και τεθνεώτες, υπάρχει στις προθέσεις της ζωγράφου (συνειδητές και ασύνειδες) αυτός ο ουσιαστικότερος στόχος, και το όχημα για να τον πετύχει είναι η απροσμέτρητη αγάπη της για τη λεπτοδουλεμένη εξιστόρηση των κομψοτεχνημάτων, για τα διάφορα σχήματα, υλικά, υφές, ποιότητες, λάμψεις, αντανακλάσεις και χρώματα των αντικειμένων, καθώς αυτά αναδύονται μέσα από το νυχτερινό ημίφως.
Την έκθεση επιμελήθηκε ο Νίκος Παΐσιος, ενώ ο Διονύσης Φωτόπουλος ανέλαβε το σχεδιασμό της. Τη σκηνοθεσία της συνοδευτικής προβολής στον εκθεσιακό χώρο είχε ο Λάκης Παπαστάθης. Η έκδοση που συνοδεύει την έκθεση, πραγματοποιήθηκε με τη χορηγία της Vergos Auctions και την υποστήριξη του Ιδρύματος «Η άλλη Αρκαδία». Την επιμέλεια του καταλόγου είχε ο Διονύσης Φωτόπουλος.
Παράλληλες δράσεις
Η έκθεση πλαισιώνεται από παράλληλες δράσεις και εκδηλώσεις όπως:
—Podcasts και σπάνιες ηχογραφήσεις: Πρόκειται για μία σειρά podcast με αναγνώσεις ποιημάτων, δοκιμίων και μεταφράσεων του Γιώργου Σεφέρη (η άδεια χρήσης του υλικού είναι ευγενική προσφορά των Εκδόσεων Ίκαρος) από επίλεκτες φωνές. Με αρχική και τελική ανάγνωση της Προέδρου της Δημοκρατίας Κατερίνας Σακελλαροπούλου, θα ακουστούν οι: Νίκος Αλιβιζάτος, Μιχάλης Γκανάς, Ζυράννα Ζατέλη, Σταύρος Ζουμπουλάκης, Παύλος Καλλιγάς, Διονύσης Καψάλης, Άννα Κοκκίνου, Ιωάννης Κωνσταντάκος, Αλέκος Λεβίδης, Γιώργος Μαγγίνης, Τζένη Μαστοράκη, Νίκος Παναγιωτόπουλος, Χρήστος Παπάζογλου, Ερρίκος Σοφράς, Τζούλια Τσιακίρη.
Παράλληλα, θα παρουσιαστούν και «άγνωστες» ηχογραφήσεις με τη φωνή του ποιητή που συνδέονται με σημαντικούς σταθμούς στη ζωή και το έργο του.
Οι εξαιρετικής ποιότητας ηχογραφήσεις που ετοιμάστηκαν θα διατεθούν σε εβδομαδιαία βάση αποκλειστικά μέσω του δικτυακού τόπου της lifo.gr, που αποτελεί και τον επίσημο χορηγό επικοινωνίας του Μουσείου Μπενάκη.
Πρώτη είναι η ανάγνωση του ποιήματος του Γιώργου Σεφέρη «Επί Ασπαλάθων» από την Πρόεδρο της Δημοκρατίας Κατερίνα Σακελλαροπούλου.
—Διαλέξεις: Κατά τη διάρκεια της έκθεσης στο Μουσείο Μπενάκη / Πειραιώς 138 έχουν προγραμματιστεί οι εξής διαλέξεις: Χρήστος Παπάζογλου (Institut National des Langues et Civilisation Orientales): «Ο Σεφέρης δια του Σεφέρη» (Οκτώβριος 2021), Ιωάννης Κωνσταντάκος (ΕΚΠΑ): «Πόλεμος, Νέκυια, Αναζήτηση – Ο Σεφέρης και οι Αρχετυπικοί Μύθοι του Ελληνισμού» (Νοέμβριος 2021) και Μιχάλης Κοπιδάκης: «Σεφέρης Πολύτροπος» (Δεκέμβριος 2021).
Τέλος, θα διοργανωθούν ξεναγήσεις στην έκθεση «Το Σπίτι της Μνήμης», οι ακριβείς ημερομηνίες των οποίων θα ανακοινωθούν σύντομα.
Πληροφορίες
Μουσείο Μπενάκη / Πινακοθήκη Γκίκα, Κριεζώτου 3, τηλ.: 210 3615702 και 210 3630818.
Ωράριο λειτουργίας έκθεσης: Τετάρτη, Πέμπτη, Παρασκευή Σάββατο: 10:00-18:00, Κυριακή, Δευτέρα, Τρίτη: Κλειστά.
Τιμή εισιτηρίου έκθεσης: € 5