Η προεπαναστική περίοδος, τα χρόνια της Επανάστασης του 1821 και τα γεγονότα που ακολούθησαν μέχρι και την έλευση του Όθωνα αναβιώνουν μέσα από μόνιμη συλλογή σπάνιων κειμηλίων που φιλοξενούνται εδώ και 15 χρόνια σε πτέρυγα του Πολεμικού Μουσείου στη Θεσσαλονίκη.

Βιβλία, εφημερίδες, επιστολές των αγωνιστών, όπλα, μετάλλια και έργα τέχνης, μέρος της συλλογής Βασιλείου Νικόλτσιου, αφηγούνται τα κομβικά γεγονότα της νεοελληνικής ιστορίας, αλλά αναδεικνύουν και πτυχές της καθημερινότητας των πρωταγωνιστών τους.

«Υπάρχουν “κύτταρα” ιστορικής μνήμης, ενταγμένα στον ιστό της Θεσσαλονίκης, που δεν γνωρίζουμε», εξηγεί στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο Βασίλειος Νικόλτσιος, διευθυντής του Ελληνικού Φαρμακευτικού Μουσείου και σύμβουλος του διοικητικού συμβουλίου του Πολεμικού Μουσείου Αθηνών, ο οποίος για περισσότερα από 40 χρόνια ασχολείται με την ιστορική έρευνα, απόκτηση, καταγραφή, φύλαξη, τεκμηρίωση, έρευνα, ερμηνεία, έκθεση και προβολή ιστορικού υλικού.

Ο επισκέπτης του Πολεμικού Μουσείου που περιηγείται στον χώρο όπου φιλοξενούνται τα κειμήλια της Ελληνικής Επανάστασης «γνωρίζει καλύτερα την αφετηρία σύστασης του νεοελληνικού κράτους, μαθαίνει ποιοι άνθρωποι και με ποιους αγώνες έχτισαν τη νέα Ελλάδα», υπογραμμίζει ο κ. Νικόλτσιος.

Με την είσοδό του στο τμήμα του Πολεμικού Μουσείου που παρουσιάζει την Ελληνική Επανάσταση, ο επισκέπτης αντικρίζει μια μεγάλη συλλογή από βιβλία δασκάλων του Γένους, του Αδαμάντιου Κοραή, του Νεόφυτου Βάμβα, του Νεόφυτου Δούκα. Μια από τις πρώτες εκδόσεις των ποιημάτων του Διονυσίου Σολωμού, που θυμίζει τον Ύμνο στην Ελευθερία, και τα έργα του Λόρδου Βύρωνα εκτίθενται στην ίδια προθήκη.

Στον χώρο της έκθεσης υπάρχουν τρία πανό με πλούσιο φωτογραφικό υλικό και κείμενα στα ελληνικά και αγγλικά εξιστορούν τα ιστορικά γεγονότα και παρέχουν πληροφορίες για τα κειμήλια που φυλάσσονται σε προθήκες.

Καριοφίλια, τα κύρια τυφέκια των Ελλήνων, σισανέδες, τυφέκια περσικού τύπου, διακοσμημένα όπως όλα τα όπλα της συγκεκριμένης εποχής με σχέδια από τον φυτικό κόσμο και διακοσμημένα με ένθετα τεμάχια από φίλντισι, γιαταγάνια με κεράτινη, μπρούντζινη ή λαβή από κέρατο θαλάσιου ελέφαντα, που ήταν τα βασικά όπλα του Έλληνα μαχητή, φυλάσσονται στην πρώτη προθήκη. Στον ίδιο χώρο υπάρχουν συλλογές από πολεμικά τσεκούρια και κεφαλοθραύστες που καταδεικνύουν την αγριότητα των μαχών του ’21.

«Σε άλλη προθήκη παρουσιάζεται συλλογή από σπάθες, πιστόλες ή κουμπούρες, όπως ονομάζονταν, από την οθωμανική λέξη kubur, με μπρούντζινα ή αργυρά ενθέματα. Είναι σπάνιο να βρεθούν δύο όμοιες πιστόλες, γι’ αυτό και η αξία τους είναι πάντα ιδιαίτερη», επισημαίνει ο κ. Νικόλτσιος σημειώνοντας πως τα όπλα των βαθμοφόρων μαχητών ήταν κατασκευασμένα από ποιοτικότερα υλικά.

Ξεχωριστό τμήμα της συλλογής είναι τα ναυτικά όπλα, τα ναυτικά γιαταγάνια, τρομπόνια, ναυτικά τσεκούρια, εξάντες και βόμβες κανονιών, κανόνια, αλλά και η αρπάγη πυρπολικού, που αφηγούνται τις ιστορίες των μπουρλοτιέρηδων.

Στη συλλογή περιλαμβάνονται επίσης μπαρουτοθήκες, δοσομετρητές πυρίτιδας, φυσίγγια, πόρπες, αλλά και τα μετάλλια του Αγώνα, που «έκοψε» ο Βασιλιάς Όθωνας για να τιμήσει τους αγωνιστές (Α’ τάξης για τους μεγάλους οπλαρχηγούς, Β’ για τους μικρούς και Γ’ για όλους όσοι συμμετείχαν στην Επανάσταση). Πιστόλα με επιχρυσωμένο τον κρουστικό μηχανισμό και την κάνη, αλλά και αργυρά ελάσματα τοποθετημένα σε όλο το μήκος της ξύλινης λαβής και παλάσκες, μεδουλάρια, χαρμπιά και μαχαίρια παρουσιάζονται επίσης στην ειδική πτέρυγα του Πολεμικού Μουσείου.

Πρωτότυπες επιστολές αγωνιστών του 1821, μεταξύ των οποίων και επιστολή του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, αποτελούν ξεχωριστή ενότητα της συλλογής. Το περιεχόμενό τους συνδέεται με την καθημερινότητα των πρωτεργατών του Αγώνα, φανερώνει την προσπάθεια δημιουργίας δυναμικής για αίτημα δανείου, ή πρόκειται για αιτήσεις άδειας μετακίνησης ή χορήγησης βεβαιώσεων για τη συμμετοχή και συνεισφορά στον αγώνα, απαραίτητων για την ικανοποίηση διεκδικήσεων. Ευρωπαϊκές εφημερίδες που καταγράφουν την πορεία των γεγονότων και δίνουν πρόσθετες πληροφορίες συμπληρώνουν την εικόνα της Επανάστασης.

Ένα φιλελληνικό ρολόι και μια πιστόλα από καθαρό ασήμι αντιπροσωπεύουν εικαστικά έργα γλυπτικής και χρυσοχοΐας, που άφησε πίσω της η Επανάσταση.

Έργα τέχνης που έχουν θέμα την Επανάσταση του 1821 είναι πίνακες του Πέτερ Φον Ες, στους οποίους απεικονίζονται φορεσιές, αρματωσιές και αποκαλύπτουν τη σκληρότητα του Αγώνα, δέκα ελαιογραφίες, αντίγραφα γνωστών έργων Ελλήνων και ξένων ζωγράφων που δημιουργήθηκαν στη Ρωσία, λιθογραφίες εποχής με το πορτρέτου του Λόρδου Βύρωνα. Πίνακας του Όθωνα και φλιτζάνι από την τσαγιέρα του Όθωνα, που βρέθηκε στο Μόναχο και επαναπατρίστηκε είναι από τα ιδιαίτερης αξίας κειμήλια.

Ένα από τα πιο σημαντικά εκθέματα, σύμφωνα με τον κ. Νικόλτσιο, ο οποίος πιστεύει ότι τα ιστορικά κειμήλια φέρνουν τον κόσμο σε ουσιαστική επαφή με την ελληνική ιστορία, είναι η πρωτότυπη προκήρυξη της Επανάστασης στη Μολδοβλαχία το 1821.

«Συντάχθηκε στις 24 Φεβρουαρίου 1821 στο Ιάσιο για να σταλεί στο τυπογραφείο και να μοιραστεί σε όλους τους Έλληνες και τους Φιλικούς, να τους καλέσει σε υπεραπόδοση και να στρατολογήσει τους Έλληνες που είχαν φύγει εκεί από τον τουρκικό ζυγό», τόνισε.

«Τα κειμήλια του ’21 αναδύθηκαν από το σκοτάδι της αποθήκευσης για να γίνουν κτήμα όλου του κόσμου. Παρουσιάζουν το παρελθόν και παραδίδουν μαθήματα για το μέλλον», τονίζει ο Βασίλειος Νικόλτσιος, συνταγματάρχης φαρμακοποιός ε.α, κάτοχος περισσότερων από 20.000 ιστορικών κειμηλίων της Νεώτερης Ελληνικής Ιστορίας, τα οποία εκτίθενται και έχουν αποτελέσει εκθέματα περισσότερων από 200 ιστορικών περιοδικών εκθέσεων στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Το κύριο μέρος της συλλογής του εκτίθεται στο Πολεμικό Μουσείο/Παράρτημα Θεσσαλονίκης και το υπόλοιπο σε 14 ιστορικά μουσεία και εκθεσιακούς χώρους της Ελλάδας, από το Ρέθυμνο και την Καλαμάτα, μέχρι το Σκρα και τα Γιαννιτσά.

Το Πολεμικό Μουσείο Θεσσαλονίκης είναι ανοικτό για το κοινό καθημερινά από τις 9.00 μέχρι τις 19.00.