«Ο Κριτίου παίς» ονομάστηκε έτσι γιατί εικονίζει ένα παιδί και γιατί ο γλύπτης που τον κατασκεύασε εικάζεται ότι ήταν ο Κρίτιος η Κριτίας. Όπως είναι γνωστό, ο γλύπτης αυτός μαζί με τον Νησιώτη κατασκεύασαν το αντίγραφο του συμπλέγματος των Τυραννοκτόνων αφού το πρωτότυπο, έργο του Αντήνορος, το είχε πάρει μαζί του ο Ξέρξης.
Η απόδοση του παιδιού στον Κριτία έγινε γιατί μοιάζει με το άγαλμα του Αρμοδίου που έχει σωθεί σε αντίγραφα.
Το άγαλμα του γυμνού εφήβου ύψους 1.67 μ. είναι από τα ωραιότερα και τελειότερα δείγματα της πρώιμης κλασικής τέχνης και είναι αντιπροσωπευτική δημιουργία της εποχής μετά τους περσικούς πολέμους, μετά το 480 π.Χ., γιατί συνδυάζει κίνηση, πλαστικότητα και σοβαρότητα στην έκφραση του προσώπου.
Οι επιμήκεις αναλογίες του αγάλματος είναι εκείνες ενός έφηβου πριν από την ήβη, η γενική επιμήκυνση οφείλεται προπάντων στη ζώνη ανάμεσα στον αφαλό και τους θωρακικούς μυς. Η στάση χαρακτηρίζεται καταρχήν από την αντίθεση ανάμεσα στην κεκλιμένη λεκάνη και τους οριζόντιους ώμους. Το σκέλος στήριξης είναι το αριστερό το οποίο είναι τεντωμένο. Η στάση αυτή ανασηκώνει τον γοφό αυτής της πλευράς. Αντίθετα, όλο το πάνω μέρος του κορμού είναι μετωπικό όμως το κεφάλι ζωηρεύει το ανώτερο μέρος ανταποκρινόμενο στην κλίση της λεκάνης, είναι δηλαδή συγχρόνως στραμμένο και γερμένο προς την πλευρά του γοφού που χαμηλώνει.
Εικονίζεται σε μετωπική στάση και έχει επιμελημένη κόμμωση, με βοστρύχους τυλιγμένους γύρω από στεφάνι στο μέτωπο και πλεγμένους σε δύο διασταυρούμενες πλεξίδες στον αυχένα. Το κεφάλι είναι ελαφρά στραμμένο προς τα δεξιά και τα μάτια του ήταν ένθετα από άλλο υλικό. Στο άγαλμα για πρώτη φορά διαφοροποιείται η λειτουργία των σκελών, από τα οποία το ένα είναι άνετο και το άλλο στηρίζει το σώμα. Από τη στάση αυτή (χιασμός) ξεκινά μια εσωτερική κίνηση, που διατρέχει όλο το σώμα ως το κεφάλι και προετοιμάζει τη μετάβαση στις αθλητικές μορφές της κλασικής εποχής.
Πηγή :
• G.M.A. RICHTER , “KOUROI ARCHAIC GREEK YOUTHS”, LONDON 1960
• Claude Rolley , «Η Ελληνική Γλυπτική», Ινστιτούτο του βιβλίου Α. Καρδαμίτσα, Αθήνα 2006
• Ισμήνη Τριάντη, «Το Μουσείο Ακροπόλεως», Όμιλος Λάτση , Αθήνα 1998