Μοσχοφόρος (αρ. 624), Μουσείο της Ακρόπολης

Ο μοσχοφόρος είναι αρχαίο αττικό γλυπτό. Το σώμα βρέθηκε το 1864 και η βάση το 1887 στις ανασκαφές της Ακρόπολης. Βρέθηκαν ακόμα πολλά άλλα μικρότερα κομμάτια, και το άγαλμα συμπληρώθηκε αρκετά, χωρίς όμως να είναι τελικά ολοκληρωμένο.
Είναι κατασκευασμένο από μάρμαρο του Υμηττού, ενώ η βάση είναι από πωρόλιθο. Έχει ύψος περίπου 1,65 μ. (αποκαταστημένο) και παρουσιάζει έναν γεροδεμένο γενειοφόρο άνδρα με διάφανο ιμάτιο να βηματίζει φέροντας στους ώμους του μόσχο ζωντανό. Κρατάει με το δεξί χέρι τα μπροστινά, με το αριστερό τα πίσω πόδια του ζώου. Το άγαλμα είναι μικρότερο του φυσικού, δίνει όμως την αίσθηση ενός ψηλού, λεπτού μα και γεροδεμένου νεαρού. Φοράει χλαμύδα που φτάνει ως τη μέση των μηρών του, καλύπτει ώμους και μπράτσα, ενώ μπροστά αφήνει το στήθος ακάλυπτο. Η κόμη είναι δεμένη ψηλά στο κεφάλι με ταινία, και μακρείς βόστρυχοι πέφτουν μπροστά στον μακρύ και ωραίο λαιμό. Το μέτωπο είναι επίπεδο και κάθετο, το πρόσωπο χαρωπό και φωτεινό. Ο μοσχοφόρος ζωντανεύει από την ασυμμετρία του ζώου, του οποίου τα πόδια είναι σαν εξαρθρωμένα για να τα πιάνει πιο εύκολα ο άνδρας, και από ένα πολύ ζωηρό κεφάλι ( ο γλύπτης, εφόσον δεν υπήρχαν σχήματα που να τα έχει διδαχθεί, απλά κοίταξε τη φύση). Σε αυτό το έργο όλα είναι κατ’ εξαίρεση, όπως για παράδειγμα τα ένθετα μάτια και ο λεπτός μανδύας που τυλίγει το σώμα με ένα πολύ υπολογισμένο σχέδιο. Το πολύ απλό πλάσιμο του προσώπου και το στόμα, που κόβεται ίσια αλλά με γωνίες που ανασηκώνονται λίγο, δίνουν την εντύπωση ότι είναι κάπως πιο αυστηρά από το υπόλοιπο της μορφής.
Στη βάση του είναι σκαλισμένη επιγραφή από δεξιά προς τα αριστερά: «(Ρ)ΟΜΒΟΣ ΑΝΕΘΕΚΕΝ ΠΑΛΟΥ ΥΙΟΣ».
Ο Ρόμβος, ο γιός του Πάλου αφιέρωσε (το άγαλμα).
Στην αρχαία τέχνη συχνά συναντάμε το θέμα του νεανία που φέρει τετράποδο, πολύ πριν αλλά και μετά τον μοσχοφόρο. Άλλοτε προβατάκι, κριάρι, ή όπως εδώ, ένα μοσχαράκι. Παρόλα τα τραύματα και θραύσματα που υπέστη, το γλυπτό είναι φανερότατα έργο αριστουργηματικό, και ίσως το καλύτερο του είδους του. Πολλά έχουν ειπωθεί για να το ερμηνεύσουν, και ονόματα πολλά του έχουν δώσει ως τώρα. Το έχουν πει «Απόλλων νόμιος», «Ερμής δαμαληφόρος» και «Θησεύς». Είπαν ότι είναι ανάθημα αποικίας, σήμα θυσίας και αρχαΐζον μίμημα.
Ο Ρόμβος που πρόσφερε το άγαλμα θα ήταν ευγενής κάτοικος της Αττικής, και εύπορος ικανός να πληρώσει τον αριστουργηματικό τεχνίτη που το κατασκεύασε. Προφανώς θυσίασε και ένα μοσχάρι, ίσως στην θεά Αθηνά, αφού την εποχή εκείνη κυρίως ναός ήταν ο πρώτος ναός της Αθηνάς στον λόφο της Ακρόπολης, ο λεγόμενος αρχαίος Παρθενώνας, ο οποίος καταστράφηκε μαζί με όλα τα αναθήματα το έτος 480 π.Χ.
Η πρώιμη αττική τεχνοτροπία του μοσχοφόρου και η πρώιμη ιωνική επιρροή δείχνουν ότι το έργο είναι του 6ου π.Χ. αιώνα γύρω στο 570 π.Χ.