Δημοτικό Μουσείο Αγίας Νάπας THALASSA

Παπυρέλλα, Δημοτικό Μουσείο Αγίας Νάπας THALASSA

Πιστό αντίγραφο της παπυρέλλας, ενός ελληνικού μεσολιθικού πλοιαρίου (9200 π.Χ.).

Το 1967, στις ανασκαφές του Καθηγητή Thomas W. Jacobsen, του Πανεπιστημίου της Indiana, στο σπήλαιο Φράγχθι της Αργολίδας, ήρθαν στο φως, ανάμεσα σε πληθώρα ευρημάτων της Παλαιολιθικής, Μεσολιθικής και Νεολιθικής Περιόδου, οι πρωιμότερες επεξεργασμένες λεπίδες οψιανού που βρέθηκαν στην Ευρώπη.

Ο οψιανός χρονολογήθηκε στα 11.000 με 12.000 χρόνια από σήμερα. Πηγή αυτού του ηφαιστιογενούς πετρώματος είναι η Μήλος, ένα νησί των Κυκλάδων, και το ερώτημα που προέκυψε είναι πώς αυτό το υαλώδες και πολύ σκληρό πέτρωμα μεταφέρθηκε μέχρι την ηπειρωτική Ελλάδα. Το εύρημα του σπηλαίου Φράγχθι είναι η πρωιμότερη μαρτυρία ενός ταξιδιού ανοιχτής θαλάσσης στον κόσμο. Η απόσταση της Μήλου μέχρι την πλησιέστερη ακτή της Πελοποννήσου είναι περίπου 70 ναυτικά μίλια. Ο «δρόμος» προς τη Λαυρεωτική είναι επίσης 70 ναυτικά μίλια, με το πλεονέκτημα όμως των πολλών νησιών κατά τη διαδρομή.

Ανταποκρινόμενος στο αίτημα του Καθηγητή Thomas W. Jacobsen, ο Χάρης Τζάλας ερεύνησε τις δυνατότητες κατασκευής μιας πρωτόγονης σχεδίας, χρησιμοποιώντας λίθινα εργαλεία, όπως εκείνα που διέθεταν οι άνθρωποι των Μεσολιθικών χρόνων. Το πρόγραμμα πειραματικής αρχαιολογίας που διηύθυνε ο Χάρης Τζάλας συμπεριέλαβε την έρευνα και τη μελέτη όσων πληροφοριών ήταν διαθέσιμες για την πρώιμη ναυσιπλοΐα στην Ανατολική Μεσόγειο και για πειραματισμούς με μονόξυλα και σχεδίες. Ένα παπυρένιο πλοιάριο κατασκευάστηκε με βάση τις πληροφορίες που συγκεντρώθηκαν από την κερκυραϊκή παπυρέλλα, μια μικρή σχεδία που διασώθηκε στο νησί μέχρι τις αρχές του 20ού αιώνα.

Υπάρχει ακόμα περιορισμένη ποσότητα παπύρου στην περιοχή Λιαπάδες της βόρειας Κέρκυρας και η κατασκευή αυτής της απλής σχεδίας με υλικά και εργαλεία που ήταν προσιτά πριν από 1.200 χρόνια, ήταν κάτι το σχετικά εύκολο. Η γνώση που είχε διασωθεί στην μνήμη των ηλικιωμένων Κερκυραίων ήταν χρησιμότατη για την κατασκευή της «παπυρέλλας».

Έτσι κατασκευάστηκε μια πολύ στερεή σχεδία που είχε εξαιρετική πλευστότητα και μπορεί να καλύψει τις μεγάλες αποστάσεις που χωρίζουν τα νησιά των Κυκλάδων. Η Παπυρέλλα πραγματοποίησε το ταξίδι της από τη Λαυρεωτική μέχρι τη Μήλο σε επτά ημέρες κωπηλατούμενη από πέντε αθλητές καγιάκ. Ασφαλώς, δεν απεδείχθη ότι η πρώιμη μεταφορά του οψιανού έγινε με παπυρένια πλοιάρια. Αλλά το αποτέλεσμα αυτού του προγράμματος πειραματικής αρχαιολογίας είναι μια ένδειξη ότι ένα τέτοιο ναυπήγημα θα μπορούσε να είχε χρησιμοποιηθεί αρχικά για μεταφορές, σε ό,τι έγινε αργότερα γνωστό ως «ο δρόμος του οψιανού». Πολλά επιστημονικά άρθρα και παρουσιάσεις έγιναν γι’ αυτό το πρόγραμμα πειραματικής αρχαιολογίας.