Κλέφτες και Αρματολοί, Μουσείο Ελληνικής Ιστορίας | Παύλος Βρέλλης

Το υπόδουλο έθνος, σκλαβωμένο επί τετρακόσια χρόνια, μπόρεσε να γιγαντωθεί και να κάνει δικό του στρατό, μέσα στο ίδιο το κράτος του κατακτητή χάρη στους Κλέφτες και Αρματολούς.
Ο Κλέφτης δεν είναι ληστής, είναι ο αρματωμένος Έλληνας που πολεμούσε τον κατακτητή Τούρκο. Ήταν το καμάρι και ο προστάτης του σκλαβωμένου ελληνισμού. Αυτό αρχίζει μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης περίπου στα 1529-1565. Το φούντωμα της κλεφτουριάς ήρθε μετά το 1650.
Στη σύνθεση αυτή ο καλλιτέχνης Παύλος Βρέλλης παρουσιάζει μια φανταστική σκηνή.
Στη σπηλιά βλέπουμε μια σύμπραξη αρματολών και κλεφτών, με φυσιογνωμίες από διάφορες περιοχές. Το «επιτελείο» τους είναι μια σπηλιά τσομπαναραίων στα βουνά. Όλα τα αντικείμενα οικιακής χρήσης της εποχής, όπως χερόμυλα, σκαφίδες, μπούντες, καρδάρες, σκεπάσματα (τσέργες, βελέντζες, κάπες κ.λπ.) βρίσκονται στο αριστερό τμήμα της σπηλιάς. Στο δεξί μέρος, τα παλικάρια ξεκουράζονται για μια νέα επίθεση. Τα φρούτα από πηλό, γύψο και τέμπερες, ώστε να μιμηθεί τα φυσικά, είναι δημιουργία του Παύλου Βρέλλη πριν ακόμη μπει στην Α.Σ.Κ.Τ. (1945), γι’ αυτό και είχαν μεγάλη συναισθηματική αξία για εκείνον.
Μεγάλη προσοχή επίσης γράφει ότι έχει δώσει στις φορεσιές. Χαρακτηριστικά στοιχεία είναι η φουστανέλα, το πουκάμισο με τα ψεύτικα μανίκια στις πλάτες και το κιουστέκι (σταυρός) που φοριέται χιαστί στο στήθος, το χαϊμαλί (φυλαχτό), όπως και το χρησιμότατο «σελάχι» (η ζώνη που φοριέται γύρω από τη μέση με σκοπό να συγκρατεί όπλα και μαχαίρια).Ο γερο-κλέφτης κοντά στη φωτιά, καθιστός, τυλιγμένος με την κάπα, ξεκουράζεται. Είναι αρχή του χειμώνα, ψηλά στο βουνό, μέσα σε μια απόμακρη σπηλιά. Οι περισσότεροι, ντυμένοι με βαριά μάλλινα ρούχα, καθένας με το δικό του τύπο, το σκοπό του, τις σκέψεις του, τις αποφάσεις που έχει πάρει, τη λεβεντιά που αποπνέει. Όλοι μαζί κάνουν μια δύναμη, μια ψυχή, ένα σώμα.
Ο βασικός τους εξοπλισμός περιλαμβάνει καριοφίλι (ονομάστηκε έτσι από το όνομα των «KarioeFilio» [Κάριο και Υιός] που είχαν έδρα τους τη Βενετία), εμπροσθογεμής όπλο με μακριά κάννη. Περίπου 45 καριοφίλια δημιούργησε στο παλιό του εργαστήρι στα Γιάννενα το 1978. Τα διακόσμησε με λαϊκές παραστάσεις, ανάγλυφες, καθώς και διακοσμητικά ποικίλματα (ρόδακες, καρφιά, κ.ά.). Το κοντάκι είναι από ξύλο οξιάς, η κάννη από μεταλλικό σωλήνα, τα διακοσμητικά στοιχεία από μπρούντζο. Λεπτά φύλλα ορείχαλκου ενώνουν μέταλλο και ξύλο. Επίσης τα διακόσμησε με χτυπήματα στα δεσίματα της κάννης κα τεχνική οξείδωση του «Σαββάτ».