Στο φύλλο της «Καθημερινής» της 12-1-2012 δημοσιεύθηκε εμπεριστατωμένο άρθρο του Κ. Ονισένκο για τη θλιβερή κατάσταση των διατηρητέων κτιρίων στο κέντρο της Αθήνας. Στο άρθρο αναφέρεται η πρόθεση της Ένωσης Περιφερειών να προωθηθεί «η αξιοποίηση των [διατηρητέων] ακινήτων του Δημοσίου αλλά και των ακινήτων ιδιωτών». Για τον στόχο αυτόν προτείνεται το «εργαλείο»… του εκσυγχρονισμού της νομοθεσίας για τις απαλλοτριώσεις! Και μόνον η πρόταση αυτή καταδεικνύει το πόσο μακριά από την πραγματικότητα βρίσκεται η Διοίκηση, του Δημοσίου και, τώρα, η αιρετή, ως προς το θέμα αυτό.

Δεν είναι το είδος και ο τρόπος κτήσεως διατηρητέων κτιρίων από το κράτος αυτός που τα προστατεύει, αλλά αυτά που με άκρα συντομία θα εκθέσουμε ακολούθως. Άλλωστε στο κράτος ανήκει λ.χ. το πολύπαθο «Ακροπόλ» και σε ΝΠΔΔ, την Αγροτική Τράπεζα (τον πλουσιοπάροχο δανειστή ελληνικών κομμάτων, κατά τα άλλα), το σπίτι του Σπυρίδωνα Τρικούπη (κτ. 1830) στο Άργος. Αλλά και τα δύο έχουν αφεθεί στην τύχη τους.

Η κακοδαιμονία βρίσκεται αλλού. Και είναι καταρχήν η πλήρης ασχετοσύνη πολιτικών αρμοδίων στο θέμα (οι εξαιρέσεις ελάχιστες). Οι πλείστοι από αυτούς δεν διατηρούσαν κανένα ιστορικό ή αισθητικό ερέθισμα και μόνο τα «επικοινωνιακά» τούς ενδιέφεραν. Έπειτα, η ξεπερασμένη διοικητική δομή προστασίας, με κύρια τη διάσπαση αρμοδιοτήτων μεταξύ ΥΠΠΟ(Τ) και ΥΠΕΚΑ. Αντί να συγκεντρωθούν σε ένα και το αυτό Υπουργείο (εννοείται ιστορικού και φυσικού) Περιβάλλοντος, με μίξη, συνεργασία και σωστή αποκέντρωση όλων των ειδικοτήτων, και μάλιστα με ρόλο διαμορφωτικό νοοτροπιών σε τοπικό επίπεδο, παραμένουν εκ των πραγμάτων ασυντόνιστες μέχρι και αλληλοσυγκρουόμενες. Αντί γι’ αυτό, προτιμήθηκε να «κολλήσει» στο περιβάλλον ο οπωσδήποτε συχνά ανταγωνιστικός τομέας της Ενέργειας. Τα αποτελέσματα είναι απτότατα.

Τέλος, η πολυδιάσπαση της νομοθεσίας και, το κυριότερο, η μη εφαρμογή νομοθετικών μέτρων εύστοχων, που έχουν ληφθεί εδώ και δεκαετίες. Είναι απορίας άξιο λ.χ. ότι κανένας δεν πληροφόρησε τους «περιφερειακούς» πως από το 1983 υφίσταται το βασικό άρθρο 32, παρ. 4 (αλλά και άλλες σχετικές διατάξεις) του «οικιστικού» νόμου 1337, για την εφαρμογή του οποίου εκδόθηκε το 1988 ειδικό προεδρικό διάταγμα – με θέμα την εμπλοκή του κράτους για τη συντήρηση διατηρητέων κτιρίων, δίχως τη βραδυπορούσα, σήμερα ίσως και οικονομικά ανέφικτη, διαδικασία των απαλλοτριώσεων. Οι διατάξεις αυτές δεν χρειάζεται να πολυσυζητηθούν, απλώς πρέπει να εφαρμοστούν.

Κράτος και ΟΤΑ (συναρμόδιοι στο θέμα αυτό) αποφεύγουν να τις εφαρμόσουν, και φαίνεται ότι οι σημερινές Περιφέρειες αγνοούν ακόμα και την ύπαρξή τους…

Όσα επισημαίνουμε και η μακροχρόνια, πλέον, αδιαφορία για τη χάραξη μιας διαχρονικής, συγκροτημένης και συνεπούς πολιτικής για την προστασία της αρχιτεκτονικής μας κληρονομιάς, δίχως «αποχαρακτηρισμούς» [πρακτική του ΥΠΠΟ(Τ)], και δίχως καταχρηστικές «ειδικές ρυθμίσεις» (πρακτική του ΥΠΕΚΑ), οδήγησαν στη σημερινή κατάσταση, όχι μόνο των διατηρητέων της Αθήνας, αλλά και της υπόλοιπης Ελλάδας. Το δε πολύ χαρακτηριστικό αυτών των ημερών είναι η «μεταχείρισή» τους από τον νόμο για το διαβόητο «χαράτσι», αλλά και η ισχύουσα φορολογική νομοθεσία στο σύνολό της.

Βασίλης Κ. Δωροβίνης