Μια περιήγηση με το σχολείο αποτελεί απλώς το πρώτο βήμα για να γνωρίσουμε καλύτερα το αστικό τοπίο της Αθήνας. Είναι μια αρχή που μπορεί να οδηγήσει και σε άλλα βήματα, μέσα και έξω από τη σχολική αίθουσα, με προορισμό μια συνεχώς ανατροφοδοτούμενη «αστική περιπέτεια». Με το σκεπτικό αυτό προτείνεται ο εμπλουτισμός των διαδρομών με εκπαιδευτικές δραστηριότητες και παιχνίδια, κατά τη διάρκεια της περιήγησης και μέσα στην τάξη, που στοχεύουν στη βιωματική μάθηση με ευχάριστο και δημιουργικό τρόπο. Κατά τον σχεδιασμό των δραστηριοτήτων δόθηκε ιδιαίτερη έμφαση στην ποικιλομορφία και στη δυνατότητα υλοποίησής τους χωρίς ιδιαίτερη εκ των προτέρων προετοιμασία. Υπάρχουν ωστόσο και προτάσεις για ερευνητική δραστηριότητα σε δεύτερο χρόνο, υπό το πρίσμα μιας διαθεματικής προσέγγισης του αθηναϊκού περιβάλλοντος.
Απαραίτητα εφόδια στις αποσκευές μας για να δούμε την Αθήνα… αλλιώς είναι η βιωματική, προσωπική ματιά, το συναίσθημα, η ομαδοσυνεργατική προσέγγιση και οι μεγάλες «δόσεις» αυτοσχεδιασμού. Έτσι, με το σχολείο στην Αθήνα η πόλη γίνεται παιχνίδι!
Στην περιήγηση
Ασκήσεις… επί χάρτου (φύλλα εργασίας)
Μπορούμε άραγε να «χαρτογραφήσουμε» ξανά την Αθήνα με το σχολείο; Περπατώντας με τους συμμαθητές μας στο ιστορικό κέντρο συμπληρώνουμε τον προσωπικό μας νοητικό χάρτη κάθε διαδρομής, καταγράφοντας εντυπώσεις, συναισθήματα, χρώματα, μυρωδιές, ονόματα. Με άλλα λόγια, αποτυπώνουμε στο χαρτί τη δική μας «ανάγνωση» της πόλης. Οι χάρτες μας μπορούν να αποτελέσουν αφετηρία για νέες περιηγητικές δραστηριότητες, μέσα και έξω από την τάξη, στην Αθήνα ή και σε άλλες πόλεις!
Γινόμαστε… μνημεία; (κινητική δραστηριότητα)
Μπορούμε, άραγε, να αναπαραστήσουμε με το σώμα μας τα μνημεία και τον περιβάλλοντα χώρο τους; Να ένας διαφορετικός τρόπος για να δούμε την πόλη βιωματικά!
Κατά τη διάρκεια της περιήγησης, επιλέγουμε ομαδικά τα μνημεία που μας κινούν το ενδιαφέρον. Τα παρατηρούμε προσεκτικά, λαμβάνοντας υπόψη και τη θέση τους στον χώρο και προσπαθούμε να τα αναπαραστήσουμε με το σώμα μας. Η ομαδική δουλειά αποτελεί προαπαιτούμενο, καθώς ο κάθε ένας από εμάς αποτελεί δομικό στοιχείο του συνόλου. Προσοχή! Κάθε φορά έχουμε κατά νου την κάτοψη, πώς δηλαδή θα φαινόταν κάθε κτίριο/ή οικιστικό σύνολο αν το κοιτάζαμε από ψηλά.
Και μερικές ιδέες: μνημείο Λυσικράτη και οδός Τριπόδων, Αγία Αικατερίνη και κατάλοιπα αρχαίων κτιρίων, «υστερορωμαϊκό» τείχος και οικία Μπενιζέλων (Πλάκα), ρωμαϊκό βαλανείο, πλατεία Συντάγματος, Βουλή, μνημείο Άγνωστου Στρατιώτη (Σύνταγμα), τζαμί Τζισδαράκη, βιβλιοθήκη Αδριανού (Μοναστηράκι), πεζόδρομοι Διονυσίου Αρεοπαγίτου, Αποστόλου Παύλου, λιθόστρωτο Πικιώνη(Φιλοπάππου), Άγιοι Ασώματοι, μνημείο Ολοκαυτώματος (Θησείο). Kι ό,τι άλλο βάλουμε εμείς στον χάρτη!
Να το κάνουμε ακόμη πιο ενδιαφέρον; Ας προσθέσουμε τον ανθρώπινο παράγοντα, λαμβάνοντας υπόψη τις παλιότερες χρήσεις των μνημείων και τα ιστορικά γεγονότα που σχετίζονται με αυτά. Παραδείγματα: οι λιγοστοί κάτοικοι πίσω από το «υστερορωμαϊκό» τείχος μετά την επιδρομή των Ερούλων στα ρωμαϊκά χρόνια, ο λαός συγκεντρωμένος μπροστά από τα Ανάκτορα για να απαιτήσει την παραχώρηση Συντάγματος από τον Όθωνα τον 19ο αιώνα, οι Αθηναίοι που περπατούν στην οδό Τριπόδων για να φτάσουν στο Διονυσιακό Θέατρο στα κλασικά χρόνια κ.ά.
Με τη ματιά του ειδικού (φύλλα εργασίας)
Τι θα λέγαμε για μια «χαρτογράφηση» της Αθήνας με τη ματιά των ειδικών; Με στόχο την ενεργητική συμμετοχή των μαθητών και τη βιωματική μάθηση, ενθαρρύνουμε την τάξη μας να εμπλακεί σε ένα πρωτότυπο παιχνίδι ρόλων. Ανάλογα με τα ενδιαφέροντά τους οι μαθητές χωρίζονται σε ομάδες και γίνονται για λίγο «ιστορικοί», «φωτογράφοι» ή «δημοσιογράφοι», αναλαμβάνοντας ενεργό ρόλο στην αποκωδικοποίηση του αστικού περιβάλλοντος. «Χώρος εργασίας» τους είναι ένα μνημείο-ταξιδιώτης του χρόνου ή ένας χώρος ενδιαφέροντος ανά διαδρομή, που προσφέρεται για στάση και δίνει ερεθίσματα για πολλαπλές αναγνώσεις.
Φύλλα εργασίας
Χαλασμένο τηλέφωνο
Από πότε έχουμε να παίξουμε «χαλασμένο τηλέφωνο»; Ευκαιρία να το ξαναθυμηθούμε, αλλά με περιορισμό… θέματος. Η λέξη που ψάχνουμε πρέπει να έχει σχέση με την Αθήνα!
Μετά την ολοκλήρωση της περιήγησης στεκόμαστε ο ένας πλάι στον άλλο σε κύκλο (καλύτερα σε μια πλατεία) και ορίζουμε ποιος μαθητής θα κάνει την αρχή. Ο πρώτος σκέφτεται μια λέξη/αφετηρία που έχουμε ακούσει κατά τη διάρκεια της περιήγησης, τη λέει ψιθυριστά στον πλαϊνό του και πάει… λέγοντας.
Φαίνεται απλό, αλλά δεν είναι. Τις περισσότερες φορές η λέξη ταξιδεύει ως τον τελευταίο τόσο αλλοιωμένη, που δεν αναγνωρίζεται.
Και μερικές ιδέες για «αθηναϊκές» λέξεις: Λυσικράτης, Όθωνας, Λουμπαρδιάρης, Κεραμεικός, Ηριδανός.
Στην τάξη
Προτάσεις για έκθεση φωτογραφίας στο σχολείο
(ομαδική δραστηριότητα)
Σε πόσα κλικ χωράει άραγε… η πόλη; Οι περιηγήσεις μας μπορούν να μας εφοδιάσουν με πλούσιο υλικό για μια έκθεση φωτογραφίας στο σχολείο με θέμα –τι άλλο;– την Αθήνα! Φυσικά χρειαζόμαστε μια συγκεκριμένη θεματική κατεύθυνση που θα διαμορφώσει τη ματιά μας. Και μην ξεχνάμε: κάθε φωτογραφία χρειάζεται τη λεζάντα της, με το όνομα του φωτογράφου και τον τίτλο. Καλές λήψεις!
Και μερικές ιδέες για θεματικές:
- Tι «βλέπουν» τα μνημεία σήμερα;
Με την πλάτη γυρισμένη σε ένα μνημείο που στέκεται ελεύθερα στον χώρο (όπως το μνημείο του Λυσικράτη) κάνουμε έναν κύκλο γύρω του βγάζοντας διαδοχικές φωτογραφίες των γειτονικών κτιρίων για να φτιάξουμε μια κυκλική σύνθεση. Τι παρατηρούμε;
- Πώς νιώθουμε μπροστά σε ένα μνημείο;
Η κάμερα τώρα στρέφεται σε εμάς για να αποτυπώσει το κυρίαρχο συναίσθημα που εκφράζει το πρόσωπο ή το σώμα μας. Απαραίτητη προϋπόθεση: να εντάξουμε στο κάδρο μας την πηγή της έμπνευσής μας, δηλαδή το μνημείο.
- Έχουν τα μνημεία… συγκατοίκους;
Ας προσπαθήσουμε να αποτυπώσουμε με τον φακό μας ενδιαφέρουσες ή αταίριαστες «συνυπάρξεις», όπως τις αντιλαμβανόμαστε εμείς. Αν φωτογραφίσουμε το ίδιο θέμα με τους συμμαθητές μας, θα συνειδητοποιήσουμε πόσο μοναδική είναι η ματιά του καθενός!
Μνημεία-ταξιδιώτες του χρόνου (ερευνητική εργασία)
Το ιστορικό κέντρο της Αθήνας είναι ένα υπαίθριο «μουσείο» αρχιτεκτονικής, με κτίρια και μνημεία από διαφορετικές ιστορικές περιόδους που συνθέτουν ένα δυναμικό μωσαϊκό. Κάποια από αυτά διαδραμάτισαν σπουδαίο ρόλο στη ζωή της πόλης από τότε που κατασκευάστηκαν ως σήμερα, αλλάζοντας χρήσεις ανά εποχές. Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι ο ναός του Ηφαίστου και της Εργάνης Αθηνάς στο Θησείο (αρχαίος ναός, βυζαντινή εκκλησιά, προτεσταντικό νεκροταφείο, μουσείο) και το μνημείο του Λυσικράτη στην Πλάκα (χορηγικό μνημείο, αναγνωστήριο, βιβλιοθήκη).
Πέραν της ιστορικής και αρχιτεκτονικής τους αξίας, τα κτίρια αυτά«αφηγούνται» σιωπηρά ιστορίες της πόλης συναρπαστικές. Μπορούμε άραγε να γίνουμε εμείς η «φωνή» τους; Αφού μελετήσουμε τις πέντε προτεινόμενες περιηγήσεις επιλέγουμε ένα μνημείο που απέκτησε διαφορετικές χρήσεις στο πέρασμα των αιώνων. Αναζητώντας πληροφορίες στο διαδίκτυο συνθέτουμε την «ταυτότητά» του σε μία καρτέλα που θα σχεδιάσουμε μόνοι μας (πιθανά πεδία: ονομασία, χρονολογία κατασκευής, αρχιτέκτονας, χρήσεις, σημερινή κατάσταση, σημεία ενδιαφέροντος κ.ά). Στη διάρκεια της περιήγησης παρουσιάζουμε την ιστορία του μνημείου μας στους συμμαθητές μας, εντάσσοντας σε αυτήν ανθρώπους και ιστορικά γεγονότα.
Ποια συμπεράσματα βγάζουμε για τον ρόλο των μνημείων στη ζωή της πόλης και ποια είναι η σχέση μαζί τους σήμερα; Υπάρχει στη γειτονιά μας ή κοντά στο σχολείο μας κάποιο κτίριο που άλλαξε χρήσεις στον χρόνο;
Παιχνίδια ρητορικής
Τα μνημεία της Aθήνας, σιωπηλοί μάρτυρες της μακραίωνης οικιστικής της πορείας, αποτελούν ενιαίο σύνολο με τον σύγχρονο αστικό ιστό. Μπορούν άραγε να «αναμετρηθούν» μεταξύ τους για τον ρόλο τους στη ζωή της πόλης; Ας τα (προ)καλέσουμε σε μια δημόσια συζήτηση «μνημειακών» διαστάσεων!
Μετά την περιήγησή μας στο ιστορικό κέντρο καταγράφουμε τα μνημεία που επισκεφτήκαμε. Στη συνέχεια χωριζόμαστε σε ομάδες. Η κάθε μία αναλαμβάνει ένα μνημείο και γίνεται η «φωνή» του, επιχειρηματολογώντας για τον ρόλο του στη ζωή της πόλης την εποχή που χτίστηκε, κάποια άλλη εποχή ή και σήμερα. Το μνημείο-νικητής αναδεικνύεται κατόπιν φανερής ψηφοφορίας!
