Καρυά 1943: Καταναγκαστική εργασία και Ολοκαύτωμα

Έκθεση με τίτλο «Καρυά 1943: Καταναγκαστική εργασία και Ολοκαύτωμα» παρουσιάζεται στο Μουσείο Μπενάκη / Πειραιώς 138 από τις 17 Οκτωβρίου 2024 έως τις 16 Φεβρουαρίου 2025. Πρόκειται για την πρώτη έκθεση στη Γερμανία και την Ελλάδα, που είναι αφιερωμένη στο θέμα της καταναγκαστικής εργασίας των Ελλήνων Εβραίων κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής. Μια μικρότερη έκθεση που παρουσιάζεται στο Εβραϊκό Μουσείο Ελλάδος περιέχει εκθεσιακό υλικό, πληροφορίες για το πρόγραμμα, πολυμεσικό περιεχόμενο, αυθεντικά ευρήματα από το εργοτάξιο της Καρυάς και συνοδεύεται από εκπαιδευτικά προγράμματα για σχολικές τάξεις και ομάδες επισκεπτών.

Κεντρικό θέμα της έκθεσης είναι το εργοτάξιο καταναγκαστικής εργασίας στην Καρυά Φθιώτιδας. Εκεί, την άνοιξη του 1943, οι Γερμανοί μετέφεραν εκατοντάδες Εβραίους άνδρες από τη Θεσσαλονίκη για να κατασκευάσουν μια παρακαμπτήριο γραμμή στην κυρίως σιδηροδρομική αρτηρία Αθήνας-Θεσσαλονίκης, με σκοπό να εξυπηρετούνται καλύτερα τα τρένα της Βέρμαχτ.

Οι συνθήκες διαβίωσης και εργασίας ήταν απάνθρωπες. Δεκάδες πέθαναν από τις κακουχίες ή δολοφονήθηκαν εν ψυχρώ από επιστάτες και φρουρούς. Ελάχιστοι κατόρθωσαν να δραπετεύσουν. Οι επιζώντες εκτοπίστηκαν τον Αύγουστο του 1943 στο Άουσβιτς, όπου οι περισσότεροι δολοφονήθηκαν.

Σημείο εκκίνησης της έκθεσης είναι η φωτογραφική συλλογή ενός Γερμανού πολιτικού μηχανικού που είχε υπηρετήσει στην Ελλάδα κατά τη διάρκεια της Κατοχής ως αξιωματικός της παραστρατιωτικής Οργάνωσης Τοντ και υπήρξε υπεύθυνος αρκετών κατασκευαστικών έργων, μεταξύ άλλων και στην Καρυά. Η συλλογή περιλαμβάνει περίπου 80 φωτογραφίες από το εργοτάξιο της Καρυάς. Εντοπίστηκε το 2002 σε μια υπαίθρια αγορά στο Μόναχο από τον συλλέκτη Ανδρέα Ασσαέλ, γιο Εβραίου επιζώντα από τη Θεσσαλονίκη, ο οποίος την αγόρασε και για χρόνια ερεύνησε την ιστορία πίσω από τα μοναδικά αυτά φωτογραφικά ντοκουμέντα.

Η καινοτόμος και συμμετοχική έκθεση παρουσιάζεται παράλληλα σε Ελλάδα και Γερμανία και προσφέρει το ιστορικό πλαίσιο της Κατοχής, του Ολοκαυτώματος, αλλά και της δύσκολης μεταπολεμικής περιόδου, με επίκεντρο την ιστορία του εργοταξίου της Καρυάς. Οκτώ βιογραφίες θυμάτων και επιζώντων ενέχουν κεντρικό σημείο στην έκθεση. Το παλιό εργοτάξιο και ο σταθμός της Καρυάς, ο οποίος σήμερα είναι παροπλισμένος και εγκαταλελειμμένος, καθίστανται προσβάσιμα μέσα από τρισδιάστατα τοπογραφικά μοντέλα τα οποία θα προβάλλονται μέσα από έναν σταθμό πολυμέσων. Στον ίδιο σταθμό ο επισκέπτης έχει τη δυνατότητα να ξεφυλλίσει ψηφιακά το άλμπουμ των φωτογραφιών.

Η έκθεση απευθύνεται στο ευρύ κοινό σε Ελλάδα και Γερμανία και κυρίως στους νέους. Φιλοδοξεί να πληροφορήσει αλλά και να προβληματίσει γύρω από τη βαριά κληρονομιά του Πολέμου και της Κατοχής σε Ελλάδα και Γερμανία και το ζήτημα διατήρησης της μνήμης της Εβραϊκής γενοκτονίας.