Tη βαθιά ανησυχία της για την κατάσταση αρχαιοτήτων και μουσείων στο Σουδάν εκφράζει η UNESCO με πρόσφατο Δελτίο Τύπου. Η ανακοίνωση προέκυψε με αφορμή αναφορές για πιθανή λεηλασία και καταστροφή μουσείων και ιδρυμάτων πολιτιστικής κληρονομιάς –μεταξύ των οποίων του Εθνικού Μουσείου στο Χαρτούμ– από ένοπλες ομάδες. Σύμφωνα με το Δελτίο Τύπου, ο Οργανισμός καλεί τη διεθνή κοινότητα να καταβάλει κάθε δυνατή προσπάθεια για την προστασία της κληρονομιάς του Σουδάν από την καταστροφή και την παράνομη διακίνηση αρχαιοτήτων.

Όπως αναφέρεται: «Από την έναρξη των εχθροπραξιών τον Απρίλιο του 2023, η UNESCO παρακολουθεί στενά τον αντίκτυπο της κρίσης στην κληρονομιά, τα πολιτιστικά ιδρύματα και τους καλλιτέχνες του Σουδάν. Τις τελευταίες εβδομάδες, η απειλή για τον πολιτισμό φαίνεται να έχει φτάσει σε πρωτοφανές επίπεδο, με αναφορές για λεηλασίες μουσείων, χώρων πολιτιστικής κληρονομιάς, αρχαιολογικών χώρων και ιδιωτικών συλλογών.

»Η UNESCO υπενθυμίζει τις υποχρεώσεις όλων των μερών να συμμορφώνονται με το διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο, αποφεύγοντας να καταστρέφουν, να λεηλατούν ή να χρησιμοποιούν πολιτιστικά αγαθά για στρατιωτικούς σκοπούς. Ο Οργανισμός ανησυχεί ιδιαίτερα από τις αναφορές για λεηλασίες στο Εθνικό Μουσείο του Σουδάν, την αποκατάσταση του οποίου συντονίζει η UNESCO με τη χρηματοδότηση της Ιταλίας από το 2019. Περιέχει σημαντικές αρχαιότητες, αγάλματα και αρχαιολογικές συλλογές υψηλής ιστορικής και υλικής αξίας.

»Αρκετές άλλες σημαντικές συλλογές, που μαρτυρούν τη σημαντική ιστορία του Σουδάν, έχουν αναφερθεί ως κλαπείσες από το Μουσείο της Οικίας Χαλίφα και το Μουσείο της Νιάλα. Ο Οργανισμός διασταυρώνει αυτές τις αναφορές για να προσδιορίσει την έκταση των ζημιών.

»Η UNESCO επαναλαμβάνει την έκκλησή της προς το κοινό και την αγορά έργων τέχνης που εμπλέκονται στο εμπόριο πολιτιστικών αγαθών στην περιοχή και παγκοσμίως να απέχουν από την απόκτηση ή τη συμμετοχή στην εισαγωγή, εξαγωγή ή μεταβίβαση της κυριότητας πολιτιστικών αγαθών από το Σουδάν. Οποιαδήποτε παράνομη πώληση ή μετακίνηση αυτών των πολιτιστικών αντικειμένων θα είχε ως αποτέλεσμα την εξαφάνιση μέρους της σουδανικής πολιτιστικής ταυτότητας και θα έθετε σε κίνδυνο την ανάκαμψη της χώρας».

Το Δελτίο Τύπου συνεχίζει αναφέροντας ότι «η UNESCO θα συνεχίσει να εντείνει τη δράση της για την πρόληψη της παράνομης διακίνησης. Μέχρι το τέλος του 2024, πρόκειται να οργανώσει στο Κάιρο (Αίγυπτος) μια εκπαιδευτική δράση για τα μέλη των αρχών επιβολής του νόμου και του δικαστικού σώματος των γειτονικών χωρών του Σουδάν. Μέσω δορυφορικών εικόνων, ο Οργανισμός διεξάγει επίσης αξιολόγηση κινδύνων και ζημιών στους χώρους παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς «Γκεμπέλ Μπαρκάλ και θέσεις της περιοχής της Ναπάτα» και «Αρχαιολογικοί χώροι του νησιού Μερόη», καθώς και σε άλλους ιστορικούς χώρους.

»Η UNESCO συνέβαλε επίσης στην εφαρμογή μέτρων έκτακτης ανάγκης σε πέντε αρχαιολογικά μουσεία στο Σουδάν (Μουσείο Κέρμα, Μουσείο Γκεμπέλ Μπαρκάλ, Μουσείο Ερυθράς Θάλασσας, Μουσείο Ελ Ντάμερ και Μουσείο Σεννάρ): μεταξύ άλλων συσκευάστηκαν και ασφαλίστηκαν οι συλλογές σε κίνδυνο, προετοιμάστηκαν ασφαλή καταφύγια και απογράφηκαν και ψηφιοποιήθηκαν περισσότερα από 1.700 αντικείμενα. Ο Οργανισμός παρείχε επίσης στήριξη στους Σουδανούς καλλιτέχνες με τη δημιουργία ενός κέντρου στο Πορτ Σουδάν που επιτρέπει στους εσωτερικά εκτοπισμένους επαγγελματίες του πολιτισμού να ασκούν τις καλλιτεχνικές τους δραστηριότητες σε έναν ασφαλή χώρο, να δικτυώνονται και να συζητούν κοινές προκλήσεις, να αναπτύσσουν νέες δεξιότητες και γνώσεις και να αλληλεπιδρούν με την τοπική κοινότητα».

Για το Σουδάν

Το Σουδάν διαθέτει ένα μοναδικό, πλούσιο και εξαιρετικά σημαντικό αρχαιολογικό και πολιτιστικό κεφάλαιο. Οι τοπικές παραδόσεις συνδυασμένες με την ισχυρή επίδραση της γειτονικής Αιγύπτου συντέλεσαν στον ιδιάζοντα αρχαίο πολιτισμό του Σουδάν, που διακρίνεται από εντυπωσιακά μνημεία. Το Σουδάν διαθέτει περισσότερες πυραμίδες από την Αίγυπτο, ενώ τα μνημεία του είναι κατάγραφα από κείμενα στη «μεροϊτική» ιερογλυφική γραφή – η οποία, αντίθετα με την αιγυπτιακή, παραμένει ακόμη κρυπτογραφημένη. Με πλούσια αρχαιολογικά κατάλοιπα ήδη από τη Νεολιθική περίοδο, το Σουδάν αποτέλεσε έδρα του βασιλείου του Κους, του κύριου αντιπάλου της αρχαίας Αιγύπτου στην Αφρική. Το Κους ακμάζει αρχικά κατά τη Μέση Εποχή του Χαλκού (περίοδος Κέρμα) ενώ καταλύεται και γίνεται αιγυπτιακή κτήση κατά την Ύστερη Εποχή του Χαλκού. Με την απόσυρση των Αιγυπτίων κατά την Εποχή του Σιδήρου γνωρίζει νέα ακμή (φάση Ναπάτα) ώστε να κατακτήσει για ένα διάστημα την Αίγυπτο (754–656 π.Χ.), με τους βασιλιάδες του να κυβερνούν ως Φαραώ (25η Δυναστεία). Και μετά την απώλεια της Αιγύπτου όμως επιβιώνει ως ισχυρό αφρικανικό βασίλειο, ανεξάρτητο μέχρι τη ρωμαϊκή κατάκτηση (23 π.Χ.) και αυτόνομο μέχρι και το 400 μ.Χ., και πρωτεύουσα τη Μερόη (από το 590 π.Χ.), που αποτελεί κέντρο της περιοχής μεταξύ 270 π.Χ. και περ. 400 μ.Χ. (φάση Μερόης). Η έλευση του Χριστιανισμού θα αντικαταστήσει το κράτος της Μερόης με τρία μεσαιωνικά βασίλεια (Μακουρία/Migi, Αλόντια/Alwa, και Νοβαδία/ Dotawo) που ήταν σημαντικά για τη διάδοση του Χριστιανισμού στην Αφρική. Να σημειωθεί ότι το πρόσφατο εύρημα στην περιοχή Old Dongola, πρωτεύουσας της Μακουρίας, δικαιολόγησε υποψηφιότητα για το διεθνές βραβείο International Archaeological Discovery Award «Khaled al-Asaad».

Μάθετε περισσότερα στο αφιέρωμά μας για το Σουδάν κάνοντας κλικ εδώ, εδώ, εδώ και εδώ.