Ένα σπάνιο και εξαιρετικά σημαντικό διπλό γεγονός πραγματοποιείται στο Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο (ΒΧΜ). Στις 19 Ιουνίου εγκαινιάζεται η έκθεση με τίτλο «Donum Amicorum» («Δώρο Φίλων») η οποία περιλαμβάνει μεγάλο μέρος από τα 135 σπουδαία έργα που άφησε ο αείμνηστος ζωγράφος Παύλος Σάμιος ως δωρεά στα μεγαλύτερα μουσεία της χώρας. Μια πράξη γενναιοδωρίας και προσφοράς στο κοινωνικό σύνολο από έναν κορυφαίο δημιουργό που υπήρξε και καθηγητής της Σχολής Καλών Τεχνών. Η έκθεση, που θα διαρκέσει έως τις 15 Σεπτεμβρίου 2024, πραγματοποιείται με την επιμέλεια του artworx που ίδρυσαν η σύντροφος ζωής για τον Παύλο Σάμιο, Μαρία Ξανθάκου, και η Ιζαμπέλα Φρανσές.

Την έκθεση συνοδεύει πολυτελής κατάλογος με τίτλο «Liber Amicorum» («Βιβλίο Φίλων»), που περιλαμβάνει κείμενα σημαντικών ανθρώπων της τέχνης και του πολιτισμού, οι οποίοι εκτιμούν το έργο του Παύλου Σάμιου και συνδέθηκαν μαζί του, καθώς βέβαια και τα έργα της δωρεάς. Ο κατάλογος κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μίλητος με την αιγίδα του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού.

Η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη σημειώνει στον κατάλογο της έκθεσης: «Ο Παύλος Σάμιος ήταν ένας χαρισματικός καλλιτέχνης, με άμεση και τολμηρή ματιά, εκφράζοντας με σπάνια αίσθηση των χρωμάτων την ισχυρή προσωπικότητά του. Η αστείρευτη φαντασία του δημιουργούσε συνεχώς νέες εκφράσεις στην τεχνική του. Αυστηρός με τον εαυτό του δούλευε ασταμάτητα, κληροδοτώντας μας ένα έργο συμπαγές. Μικρό, αλλά απολύτως αντιπροσωπευτικό δείγμα του, αποτελεί η ανθολογία της έκθεσης “Παύλος Σάμιος – Liber Amicorum” που φιλοξενείται στο Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο».

Από την πλευρά της η δρ Αικατερίνη Π. Δελλαπόρτα, γενική διευθύντρια του Βυζαντινού και Χριστιανικού Μουσείου, όπου ο Παύλος Σάμιος είχε παρουσιάσει την τελευταία του μεγάλη εμβληματική έκθεση το 2019 με τίτλο «Broken History» («Σπασμένη Ιστορία»), σημειώνει: «Σε μια εποχή που η αντοχή της ιστορικής μνήμης και οι ανθρωπιστικές αξίες δοκιμάζονται σκληρά, ο Παύλος Σάμιος δεν εφησυχάζει ούτε μετά θάνατον… Πέντε χρόνια μετά, το Βυζαντινό Μουσείο έρχεται να φιλοξενήσει και πάλι τον Παύλο Σάμιο, αυτήν τη φορά μέσα από ένα εικαστικό requiem των έργων που ο καλλιτέχνης άφησε γενναιόδωρα σε διάφορα μουσεία της Αθήνας. Στο Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο, αγαπημένο του στέκι και πηγή έμπνευσης αρκετών έργων του, ο Παύλος Σάμιος άφησε 34 αντιπροσωπευτικά έργα, τα περισσότερα με θρησκευτικό περιεχόμενο… Η δωρεά που ο Παύλος Σάμιος άφησε στα μουσεία της Αθήνας είναι μια απάντηση στο ερώτημα τι χρησιμεύουν οι καλλιτέχνες σήμερα, γιατί η τέχνη στα μάτια του Σάμιου δεν ήταν μια μοναχική απόλαυση, αλλά ένα μέσο, ένας τρόπος να ζει πάντα μαζί με όλους τους άλλους».

Το 2021 ο Παύλος Σάμιος προέβη σε μια ύστατη πράξη προσφοράς στον πολιτισμό, αφήνοντας πίσω του, μέσω διαθήκης, ένα μοναδικό κληροδότημα. Ο κορυφαίος Έλληνας ζωγράφος και καθηγητής της Σχολής Καλών Τεχνών, ο οποίος μετέδωσε με τη διδασκαλία του τα μυστικά της τέχνης στις νεότερες γενιές καλλιτεχνών, δώρισε σε σημαντικά μουσεία της χώρας και ιδρύματα σπουδαία έργα τέχνης που προέρχονται από όλη τη διάρκεια της καλλιτεχνικής του δημιουργίας. Ανάμεσά τους είναι η Εθνική Πινακοθήκη, το Βυζαντινό Μουσείο, το Μουσείο Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή, το Μουσείο Ακρόπολης, το Αρχαιολογικό Μουσείο Ολυμπίας, το Αρχαιολογικό Μουσείο Δελφών, η Δημοτική Πινακοθήκη Χανίων, το Μουσείο Μπενάκη, το Ολυμπιακό Μουσείο της Αθήνας, το Μέγαρο Μουσικής, το Νομισματικό Μουσείο κ.ά.

«Θα ήθελα να με θυμούνται μέσα από τα έργα μου. Να αισθάνονται εκείνοι που θα τα βλέπουν κάτι από εκείνο που αισθάνθηκα εγώ όταν ζωγράφιζα», έγραφε ο ίδιος, επεξηγώντας κατά κάποιο τρόπο την πρωτοβουλία του.

Η μεγάλη αυτή δωρεά παρουσιάζεται τώρα στο ΒΧΜ, πριν διαμοιραστεί στα διαφορετικά μουσεία-φορείς αποδοχής της δωρεάς. Μια έκθεση που αποκτά και συμβολικό χαρακτήρα, καθώς ο Παύλος Σάμιος είχε εκθέσει εκεί το 2019 τη σειρά «Σπασμένη Ιστορία», με εξαιρετική επιτυχία. Την επιμέλεια της έκδοσης «Liber Amicorum», που συνοδεύει την έκθεση, έχουν οι Μαρία Ξανθάκου, Ιζαμπέλα Φρανσές, Βένια Παστάκα. Τα έργα της δωρεάς παρουσιάζονται ανά μουσείο, καθώς ο Παύλος Σάμιος είχε επιλέξει ο ίδιος, ανάλογα με τη θεματική τους, τους φορείς όπου ήθελε να τα κληροδοτήσει.