Συνολικά 165 αριστουργήματα από μουσεία της Ελλάδας και του εξωτερικού –από τα οποία περισσότερα από τα μισά δεν έχουν «βγει» ποτέ ξανά από τις αίθουσές τους–, διαφόρων περιόδων, από την αρχαιότητα έως και τη σύγχρονη εποχή, συμμετέχουν στην εμβληματική έκθεση με τίτλο «ΝοΗΜΑΤΑ. “Προσωποποιήσεις και Αλληγορίες από την αρχαιότητα έως σήμερα”», που ξεκίνησε τη Δευτέρα 4 Δεκεμβρίου στο Μουσείο Ακρόπολης και θα εγκαινιαστεί επίσημα στις 7 Δεκεμβρίου 2023 από την πρόεδρο της Δημοκρατίας, Κ. Σακελλαροπούλου.

«Η παρούσα έκθεση επιλέχθηκε κυρίως για τη δυσκολία της να μεταφέρει στην αίθουσα των περιοδικών εκθέσεων του Μουσείου Ακρόπολης όχι απλά έναν διάλογο μεταξύ δύο διαφορετικών εποχών δημιουργίας, αλλά μια τετραλογία, που θα παρουσίαζε μαζί τέσσερις διαφορετικές περιόδους της τέχνης: αρχαιότητα, βυζάντιο, αναγέννηση και νεότερη τέχνη. Πώς δηλαδή η ελληνική αρχαιότητα συλλαμβάνει, σχεδιάζει και αποδίδει μιαν ιδέα και πώς αυτή στη συνέχεια περνάει και διατρέχει τις μετέπειτα περιόδους που προανέφερα», δήλωσε κατά τη συνέντευξη Τύπου ο γενικός διευθυντής του Μουσείου Ακρόπολης, καθηγητής Νικόλαος Σταμπολίδης, επιμελητής της έκθεσης, την ιδέα της οποίας δουλεύει εδώ και «50 χρόνια περίπου. Η πρώτη φορά που άκουσα για τις προσωποποιήσεις ήταν από τους δασκάλους μου, τον Γιώργο Δεσπίνη και τον Μανόλη Ανδρόνικο. Και το έδεσα στο μυαλό μου και ήθελα να βρω μια ευκαιρία να την κάνω. Σε αυτές βέβαια τις ευκαιρίες προστίθεντο και άλλα στρώματα γνώσης κάθε φορά – και τώρα είπα ότι είναι καιρός να γίνει. Αλλά η μεγάλη εργασία έγινε τα τελευταία δύο χρόνια», είπε ο Ν. Σταμπολίδης με αφορμή ερώτηση δημοσιογράφου.

Η έκθεση συνίσταται από έργα, μικρού, μεσαίου και μεγάλου μεγέθους από διαφορετικά υλικά και εποχές: νομίσματα, κεραμικά και πήλινα όστρακα, αγγεία, ανάγλυφα, αγάλματα, χειρόγραφα και βιβλία, τοιχογραφίες και πίνακες ζωγραφικής. «Ουσιαστικά ένα παλίμψηστο υλικών και έργων διαφορετικών συντίθεται εδώ για να φανεί έστω και αμυδρά η διείσδυση των προσωποποιήσεων και των αλληγοριών όχι μόνο στις μεγάλες αλλά και στις διακοσμητικές τέχνες», πρόσθεσε ο γενικός διευθυντής του Μουσείου Ακρόπολης.

Η έκθεση χωρίζεται σε έξι ενότητες -Χρόνος, Φύση, Θεότητες, Άνθρωπος και Ανθρώπινη Φύση, Θεσμοί, «Αλληγορίες»- και έναν Επίλογο. «Κάθε μία από αυτές έχει μία ή περισσότερες υποενότητες, αναλόγως του αριθμού των έργων που κατορθώσαμε να συγκεντρώσουμε για το τετράμηνο διάστημα διάρκειάς της στο Μουσείο Ακρόπολης», σημείωσε ο καθηγητής, που εντυπωσίασε κατά την παρουσίαση των έργων, όλα μοναδικά, τα οποία προέρχονται από διάφορα μουσεία του κόσμου. Όπως για παράδειγμα το Μουσείο του Πράδο, με το έργο «Ο Κρόνος καταβροχθίζει τον γιο του» του Ρούμπενς που «καλωσορίζει» τον επισκέπτη στην περιοδική έκθεση με μια πολύ δυνατή σκηνή η οποία μπορεί να αντιπροσωπεύει πολλά, από «την ενδοοικογενειακή βία ή ένα παρελθόν που τρώει το παρόν και το μέλλον», το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο της Νάπολης με το έργο «Φλώρα», τμήμα τοιχογραφίας με προσωποποίηση της Άνοιξης (α΄ μισό 1ου αι. μ.Χ.), την Γκαλερί Μποργκέζε με τον πίνακα «Έρως και Ψυχή» του Jacopo Zucchi (1589), τα Μουσεία Βατικανού με την «Τύχη της Αντιοχείας» του 300 π.Χ., το Μουσείο Ιστορίας της Τέχνης της Βιέννης με τον Αττικό μελανόμορφο και ερυθρόμορφο αμφορέα με απεικόνιση Δίκης με σφυρί, προσωποποίηση της δικαιοσύνης, που ετοιμάζεται να χτυπήσει την Αδικία, περ. 520 π.Χ., το Εθνικό Μουσείο της Jatta με τον Κρατήρα του Τάλω, προσωποποίηση της Κρήτης, 420–400 π.Χ., την Πινακοθήκη της Ακαδημίας της Βενετίας με το έργο «Ο Ηρακλής στο σταυροδρόμι», του Giovanni De Min (1812), και πολλά ακόμα.

Μεταξύ των εκθεμάτων είναι και τα οκτώ αγγεία από το Βρετανικό Μουσείο, όπως η ερυθρόμορφη υδρία του Μειδία, με 27 μορφές, τα ονόματά τους και την υπογραφή του κεραμέα ΜΕΙΔΙΑΣ ΕΠΙΟΗΣΕΝ στον «ώμο» του αγγείου (420-410 π.Χ.), το οποίο για πρώτη φορά «ταξιδεύει» εκτός Βρετανικού Μουσείου. Το αγγείο, όπως τόνισε ο κ. Σταμπολίδης, «επέμενα να έρθει όχι μόνο για τις προσωποποιήσεις του, αλλά κυρίως γιατί έχει τις αναλογίες σε ύψος και πλάτος με τις υδρίες από τη βόρεια ζωφόρο του Παρθενώνα με τους υδριαφόρους. Τέτοια αγγεία, κατά τη γνώμη μου, δεν είναι αγγεία καθημερινής χρήσης. Είναι αγγεία που χρησιμοποιούνταν στην τελετουργία των γενεθλίων της θεάς Αθηνάς. Οι υδριαφόροι, δηλαδή, έφερναν τέτοιου είδους αγγεία πάνω στους ώμους τους για να τελέσουν όλες τις τελετουργίες και τις θυσίες κατά τη διάρκεια των εορταστικών γενεθλίων και της Πομπής των Παναθηναίων στην Ακρόπολη», πληροφόρησε ο καθηγητής για τη σχετική έρευνα που αναμένεται να ανακοινωθεί σύντομα σε επιστημονικό συνέδριο.

Με αφορμή, μάλιστα, τα αγγεία από το Βρετανικό Μουσείο και το τι μπορεί να σημαίνει ο δανεισμός τους σε σχέση με τα Γλυπτά του Παρθενώνα, ο Ν. Σταμπολίδης, απαντώντας σε ερωτήσεις των δημοσιογράφων, ξεκαθάρισε, μεταξύ άλλων, τα εξής: «Εμείς θέλουμε τον αρχιτεκτονικό γλυπτό διάκοσμο του Παρθενώνα, ενωμένο για πάντα. Όπως έγινε με το θραύσμα Fagan και τα τρία θραύσματα από το Βατικανό, που ήρθαν και έμειναν εδώ, χωρίς ανταλλάγματα. Θέλουμε τα Γλυπτά να επιστρέψουν εδώ για πάντα. Όχι για την περηφάνια και την ταυτότητά μας – η ταυτότητά μας βρίσκεται εδώ, στον Βράχο πάνω που στέκει ακόμα ο Παρθενώνας. Εμείς θέλουμε να έρθουν εδώ, όχι μόνοι μας, όλος ο πλανήτης το θέλει. Ο δυτικός πολιτισμός το θέλει. Να είναι η επιστροφή και η επανένωση αυτή ένας τρόπος για να δούμε τον κόσμο μας, τον σημερινό του 21ου αιώνα, ενωμένο κάτω από το σύμβολό του που είναι ο Παρθενώνας», τόνισε.

Εμβληματικά είναι και τα αντικείμενα από τα ελληνικά μουσεία και τις ιδιωτικές συλλογές που κοσμούν την έκθεση, η οποία θα διαρκέσει έως τις 14 Απριλίου 2024. Μεταξύ αυτών, συγκαταλέγονται περίφημα έργα των Γιάννη Τσαρούχη, Νικολάου Γύζη, Χρήστου Μποκόρου, Ιωάννη Κόσσου και Θεόδωρου Βρυζάκη, καθώς και μοναδικές αρχαιότητες, όπως η Σανδαλίζουσα (420–410 π.Χ.), από το Μουσείο Ακρόπολης, το κεφάλι με κράνος από άγαλμα της θεάς Ρώμης (προσωποποίηση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, 130-140 μ.Χ.) από το Αρχαιολογικό Μουσείο Αρχαίας Σικυώνας ή η Εικόνα αλληγορία της Θείας Μετάληψης του 18ου αιώνα, έργο του Κωνσταντίνου Κονταρίνη από το Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο.