Στα τέλη του 2017 και κατά τη διάρκεια της μετακόμισης των παλαιών βιβλιοθηκών του τμήματος Τέχνης και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Princeton, το προσωπικό ανακάλυψε ένα κρυμμένο βαρέλι, το περιεχόμενο του οποίου έκρυβε ένα άγνωστο και ξεχασμένο ταξίδι.

Η έρευνα που ακολούθησε από στελέχη του τμήματος προσδιόρισε ότι τα εννέα κάνιστρα φιλμ που είχαν τοποθετηθεί εντός του βαρελιού περιείχαν την καταγραφή ενός ταξιδιού στο Άγιον Όρος και τα Μετέωρα από ομάδα περιηγητών-ταξιδιωτών, ενώ η συνέχεια της έρευνας συνέδεσε το υλικό των φιλμ με φωτογραφικό υλικό που υπήρχε ήδη αταύτιστο στη συλλογή Οπτικών Μέσων του Πανεπιστημίου του Princeton. Μέρος από αυτό το υλικό εκτίθεται στον πολιτιστικό χώρο του Δήμου Μετεώρων (πρώην ΚΕΓΕ) στην Καλαμπάκα σε μια έκθεση που παρουσιάζει ξεχωριστό ενδιαφέρον. Ειδικότερα, η Αγιορειτική Εστία σε συνεργασία με το τμήμα Τέχνης και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Princeton και την Ακαδημία Θεολογικών και Ιστορικών Μελετών Αγίων Μετεώρων παρουσιάζουν στον παραπάνω χώρο την έκθεση με ιστορικές φωτογραφίες από την αποστολή τριών περιηγητών-καλλιτεχνών από το Princeton στα Μετέωρα και το Άγιον Όρος του 1929. Η έκθεση πρωτοπαρουσιάστηκε με μεγάλη επιτυχία στον εκθεσιακό χώρο της Αγιορειτικής Εστίας από τον Μάιο έως τον Σεπτέμβριο του 2023, ενώ η έκθεση που παρουσιάζεται στην Καλαμπάκα διαφοροποιείται ως προς το υλικό και περιλαμβάνει περισσότερο φωτογραφικό υλικό από τα Μετέωρα και την περιοχή της Καλαμπάκας και λιγότερο από το Άγιον Όρος.

Η έκθεση πραγματοποιείται υπό την αιγίδα της Ιεράς Μητρόπολης Σταγών και Μετεώρων με την υποστήριξη του Δήμου Μετεώρων. Το ταξίδι της ομάδας περιηγητών-ταξιδιωτών πραγματοποιήθηκε το φθινόπωρο του 1929 και η ομάδα αποτελούνταν από τον Ρώσο εμιγκρέ, ζωγράφο, εξερευνητή –με ιδιαίτερα επικοινωνιακά χαρίσματα– Vladimir “Vovo” Perfilieff, τον φωτογράφο, ταλαντούχο κινηματογραφιστή και μετέπειτα βραβευμένο με Όσκαρ, Floyd Crosby, και τον αρχιτέκτονα και απόφοιτο του Πανεπιστημίου του Princeton, Gordon McCormick. Τους τρεις περιηγητές συνόδευε o νεαρός Αναστάσιος Χατζημήτσος, διερμηνέας από τη Θεσσαλονίκη.

Οι φωτογραφίες της συλλογής φέρνουν στο φως ένα σπάνιο υλικό και οι πληροφορίες που λαμβάνουμε σε επίπεδο ιστορικό, κοινωνικό, λαογραφικό, αλλά και αρχιτεκτονικής καταγραφής, είναι εξαιρετικά σημαντικές, καθώς διευρύνουν τις πρωτότυπες πηγές και προσθέτουν πολύτιμα στοιχεία στην ιστορική έρευνα δύο κορυφαίων μοναστικών κέντρων του ορθόδοξου κόσμου, του Αγίου Όρους και των Μετεώρων. Πιο αναλυτικά, σύμφωνα με την Αγιορείτικη Εστία, το αρχείο ανήκει στο Τμήμα Αρχαιολογίας και Τέχνης του πανεπιστημίου Princeton των ΗΠΑ. Περιλαμβάνει στο σύνολο 336 φωτογραφίες και αποσπάσματα κινηματογραφικού φιλμ διάρκειας 33 λεπτών. Οι φωτογραφίες διαχωρίζονται σε δύο διακριτές κατηγορίες: 80 φωτογραφίες σε γυάλινες πλάκες και 256 εκτυπωμένες ασπρόμαυρες φωτογραφίες διαφόρων διαστάσεων. Από τις 80 φωτογραφίες των γυάλινων πλακών, οι 16 είναι επιχρωματισμένες. Από το γενικό σύνολο των φωτογραφιών, 268 φωτογραφίες έχουν ως θέμα τους το Άγιον Όρος, 51 τα Μετέωρα και την Καλαμπάκα, 4 τη Θεσσαλονίκη, 1 την Αθήνα και 12 άγνωστη τοποθεσία, καθώς δεν ταυτίστηκαν ακόμα. Οι περισσότερες λήψεις αφορούν εξωτερικές απεικονίσεις μοναστηριών, εστιάζοντας κυρίως στις αρχιτεκτονικές όψεις των κτιρίων. Αρκετές είναι οι φωτογραφίες που παρουσιάζουν σκηνές του καθημερινού βίου των μοναχών, ενώ επίσης εντυπωσιακά είναι τα πορτρέτα μοναχών. Λίγες έως ελάχιστες είναι οι φωτογραφίες εσωτερικών χώρων, όπως για παράδειγμα στα καθολικά των μονών, πιθανότατα λόγω έλλειψης καλού φωτισμού.

Η έρευνα και η επιμέλεια της έκθεσης ανήκει στον Αναστάσιο Ντούρο ο οποίος τονίζει στο Αθηναϊκό-Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων: «Είμαστε ιδιαίτερα χαρούμενοι και αισθανόμαστε τιμή για τη συνεργασία που αναπτύξαμε με το Τμήμα Τέχνης και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Princeton, διότι μέσω αυτής μας δόθηκε η ευκαιρία να αναδείξουμε ένα σημαντικό αρχείο που ήταν κρυμμένο για πολλά χρόνια και να το παρουσιάσουμε στο ευρύ κοινό. Εξάλλου, ένας από τους βασικούς καταστατικούς σκοπούς του φορέα μας είναι η ανάδειξη και η προβολή κάθε στοιχείου της πολιτιστικής κληρονομιάς του Αγίου Όρους και το κινηματογραφικό και φωτογραφικό υλικό από το αρχείο του Princeton εμπεριέχει πολλά και σημαντικά στοιχεία για τις δυο μοναστικές κοινότητες του Ορθόδοξου κόσμου. Η έκθεση προγραμματίζεται να επανεκτεθεί στους εκθεσιακούς χώρους της Αγιορειτικής Εστίας στα τέλη Ιανουαρίου 2024, έπειτα από αίτημα πολλών σχολείων και ακολούθως θα ταξιδέψει στην Αμερική».