Ανακοίνωση με τίτλο «Η προστασία του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος αποτελεί υποχρέωση του Κράτους και δικαίωμα του καθενός» εξέδωσε ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων (ΣΕΑ) με αφορμή τις πρόσφατες πυρκαγιές.

«Οι πυρκαγιές που καταστρέφουν εδώ και καιρό τη χώρα και τον φυσικό της πλούτο είναι ασύλληπτες ως προς τη χωρική και χρονική τους έκταση, και τραγικές ως προς τις συνέπειες που θα έχει η βλάβη του φυσικού περιβάλλοντος στη ζωή όλων μας. Η συζήτηση για την καταστροφή της χλωρίδας και της πανίδας –που στην Ελλάδα γίνεται κατά κανόνα αργά, όταν το κακό έχει ήδη συντελεστεί– θα πρέπει να ξεκινήσει σε μία βάση, η οποία θα προϋποθέτει την κατάθεση των απόψεων των ειδικών και την ανάληψη πολιτικών πρωτοβουλιών, που θα αποσκοπούν στην προστασία του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος, όπως ακριβώς αδιαίρετα αναφέρονται στο άρθρο 24 του Συντάγματος, κυρίως σε επίπεδο πρόληψης κινδύνων και καταστροφών. Σε αυτήν τη συζήτηση το Κράτος με τις υπηρεσίες του οφείλει να ασχοληθεί συστηματικά με την προστασία των μνημείων και των αρχαιολογικών χώρων, τα οποία συνδέονται με το φυσικό περιβάλλον ως μέρη ενός ενιαίου συστήματος.

»Ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων παρακολουθεί όσα συμβαίνουν στη χώρα και ειδικά τις περιπτώσεις εκείνες που αφορούν την τύχη μνημείων και αρχαιολογικών χώρων εντός δασικών εκτάσεων που κάηκαν σχεδόν ολοσχερώς. Τα προηγούμενα έτη σε αντίστοιχες φωτιές κάηκαν τμήμα του αρχαιολογικού χώρου των Μυκηνών και μέρος του συγκροτήματος Τατοΐου στην Πάρνηθα. Στις φετινές φωτιές έχουν πληγεί πάρα πολλοί αρχαιολογικοί χώροι, στην Αττική (Φυλή), στη Βοιωτία (Όσιος Λουκάς, ακρόπολη Στείριδας), στον Έβρο (Μεσημβρία-Ζώνη, οχυρά και ναοί στο νομό Έβρου και αναμένεται ακόμη η πλήρης καταγραφή).

»Ιδιαίτερης σημασίας γεγονός, βέβαια, αποτελεί ο κίνδυνος που αντιμετώπισε το μοναστηριακό συγκρότημα του Οσίου Λουκά στη Βοιωτία. Η Μονή του Οσίου Λουκά, μνημείο εγγεγραμμένο στον κατάλογο της UNESCO από το 1990, είναι ένα σύνολο μοναδικής ιστορικής και καλλιτεχνικής αξίας, το οποίο παραδόθηκε έως τις μέρες μας ακέραιο. Το ότι οι φωτιές κατέστρεψαν ένα κτήριο της Μονής και απείλησαν το Καθολικό και τον ναό της Παναγίας θα πρέπει να μας ανησυχεί όλους, πολίτες, επιστήμονες, Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης, την Εκκλησία, τις αρμόδιες κρατικές υπηρεσίες.

»Ως Σύλλογος ζητούμε την αλλαγή της έως τώρα εφαρμοσμένης πολιτικής στο φυσικό και αρχαιολογικό τοπίο, η οποία αποδεικνύεται εκ των αποτελεσμάτων ατελέσφορη. Ειδικότερα, αναδεικνύεται η ανάγκη ανασχεδιασμού της πολιτικής πυροπροστασίας των μνημείων αλλά και του συνολικότερου σχεδιασμού προστασίας των σημαντικών μνημειακών συνόλων που βρίσκονται εντός δασικών εκτάσεων ή εκτάσεων ιδιαίτερου φυσικού κάλλους, καθώς το περιβάλλον οφείλει να αντιμετωπιστεί ως αναπόσπαστο τμήμα ενός κηρυγμένου και προστατευόμενου συστήματος, πόσο μάλλον όταν σε αυτό περιλαμβάνονται μνημεία του καταλόγου της UNESCO.

»Εκτός από την αυτονόητη τοποθέτηση σύγχρονων συστημάτων πυρασφάλειας και πυρόσβεσης στα μνημεία και αρχαιολογικούς χώρους μετά από κεντρικό σχεδιασμό, εξασφάλιση τεχνογνωσίας και πιστώσεων από τις κεντρικές διευθύνσεις του ΥΠΠΟ, και την έγκαιρη παροχή προσωπικού και πιστώσεων για τους καθαρισμούς, απαιτείται πλέον μια δημόσια διαβούλευση με τους εμπλεκόμενους φορείς για τη δημιουργία σχεδίου συνολικής αντιμετώπισης με έμφαση στην πρόληψη και όχι μόνο στην αντιμετώπιση των καταστροφικών πυρκαγιών. Αυτό αποτελεί πρωτίστως ευθύνη της ηγεσίας του ΥΠΠΟ και του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας και όχι περιφερειακών υπηρεσιών ή επιμέρους ΟΤΑ, οι οποίοι προσπαθούν με πενιχρά μέσα να αντιμετωπίσουν τις νέες κλιματολογικές και περιβαλλοντικές συνθήκες. Το Κράτος, υποχρεωμένο από το άρθρο 24 του Συντάγματος, οφείλει να ενισχύσει, με προσωπικό, μέσα και χρηματοδότηση τις υπηρεσίες εκείνες που είναι επιφορτισμένες με την προστασία του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος, όπως η Δασική Υπηρεσία και οι Υπηρεσίες του ΥΠΠΟ.

»Ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων εκφράζει την αμέριστη στήριξή του στα μέλη του που αγωνιούν και προσπαθούν για την προστασία και αποκατάσταση των μνημείων σε όλες τις πληττόμενες περιοχές και ζητά την άμεση σύγκληση των αρμοδίων οργάνων για τη χάραξη μακροπρόθεσμου σχεδιασμού προστασίας πολιτιστικού και φυσικού περιβάλλοντος, όπως επιτάσσει το Σύνταγμα.

»Αναμένουμε επίσης από το Υπουργείο Πολιτισμού τη δημοσιοποίηση του πλήρους καταλόγου των μνημείων της χώρας που υπέστησαν φθορές ή καταστροφές από τις πυρκαγιές, και την έκτακτη χρηματοδότηση των υπηρεσιών του ΥΠΠΟ για την αποκατάστασή τους» καταλήγει η ανακοίνωση.

Η ανακοίνωση του ΥΠΠΟ για την πυρκαγιά στη Μονή Οσίου Λουκά (24-8-2023)

«Η μεγάλη πυρκαγιά στην περιοχή της Τ.Κ. Στειρίου του Δήμου Διστόμου-Αράχοβας-Αντίκυρας Βοιωτίας απείλησε ιδιαίτερα τη Μονή του Οσίου Λουκά, μνημείου εγγεγραμμένου στον Κατάλογο της Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO.

»Με την έγκαιρη και συντονισμένη παρέμβαση της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας και χάρη στις εργασίες συστηματικής αποψίλωσης του περιβάλλοντος χώρου, που είχαν προηγηθεί, από τον Δήμο Διστόμου-Αράχοβας- Αντίκυρας, το Καθολικό της Μονής, ο Ναός της Παναγίας, η Κρύπτη, το Φωτάναμα, το Βορδονάρειο και οι Βορειοανατολικές Στοές δεν υπέστησαν ουδεμία βλάβη.

»Η φωτιά έβλαψε τμήμα του περιβάλλοντος χώρου της Μονής, κατέκαψε τη στέγη του εγκαταλελειμμένου κελιού του μοναχού Ιωάσαφ, του 19ου αιώνα, στη νοτιοανατολική πτέρυγα της Μονής, με αποτέλεσμα την κατάρρευση του κτηρίου, ενώ προκάλεσε βλάβες στους χώρους υγιεινής των επισκεπτών.

»Χάρη στις άμεσες ενέργειες του προσωπικού της Εφορείας Αρχαιοτήτων Βοιωτίας, αμέσως μετά την εκδήλωση της πυρκαγιάς, σε πολύ μικρή απόσταση από τη Μονή, απομακρύνθηκαν, με ταχύτητα και ασφάλεια, επισκέπτες και προσκυνητές, που εκείνη την ώρα βρίσκονταν εντός του μνημείου.

»Η Μονή του Οσίου Λουκά έχει συμπεριληφθεί στα μνημεία που μελετά η κοινή ομάδα εργασίας του Υπουργείου Πολιτισμού και του Υπουργείου Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας με την επιστημονική συνεργασία του Πανεπιστημίου Αθηνών. Στο πλαίσιο αυτό εκπονήθηκε μελέτη πυρόσβεσης από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Βοιωτίας, ελέγχθηκε αρμοδίως από την Πυροσβεστική Υπηρεσία, επικαιροποιήθηκε και επίκειται η εισαγωγή της στο Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο, προκειμένου αμέσως μετά να ξεκινήσει η διαδικασία δημοπράτησης του έργου».

Η ανακοίνωση του ΥΠΠΟ για τη φωτιά στον αρχαιολογικό χώρο της Αρχαίας Ζώνης (23/8/2023)

«​Σχετικά με το πέρασμα της φωτιάς, από τον επισκέψιμο αρχαιολογικό χώρο της Αρχαίας Ζώνης, στον Έβρο, το βράδυ της 22ας Αυγούστου, το Υπουργείο Πολιτισμού αναφέρει τα εξής:

»Νωρίς το πρωί της Τετάρτης 23 Αυγούστου, ενώ ακόμη έκαιγαν μικρές εστίες, εντός του αρχαιολογικού χώρου και των κτηριακών εγκαταστάσεων, οι οποίες είχαν αντιμετωπιστεί, επιτυχώς, από πυροσβεστικό κλιμάκιο, υπαλλήλους και εθελοντές, οι αρχαιολόγοι και οι φύλακες της Εφορείας Αρχαιοτήτων Έβρου μετέβησαν στον αρχαιολογικό χώρο Ζώνης, στον Δήμο Αλεξανδρούπολης, που πλήττεται σφοδρά, τα τελευταία 24ωρα, από τις καταστροφικές πυρκαγιές. Περίπου στη 1 μ.μ. υπήρξαν αναζωπυρώσεις στην ευρύτερη περιοχή και η Πυροσβεστική Υπηρεσία ζήτησε την απομάκρυνση του προσωπικού από τον χώρο.

»Κατά την αυτοψία που πραγματοποιήθηκε, διαπιστώθηκαν τα εξής:

»- Δεν κινδύνεψαν ανθρώπινες ζωές, καθώς ο χώρος, με εντολή Υπουργού, είχε κλείσει προληπτικά, από την προηγούμενη ημέρα.

»- Τα αρχαία αρχιτεκτονικά κατάλοιπα δεν έχουν υποστεί εμφανή ζημιά, καθώς ο χώρος ήταν πολύ προσεκτικά αποψιλωμένος. Σε δύο σημεία του χώρου, και στο ρέμα που διέρχεται το ανατολικό τμήμα του χώρου, όπου δεν υπάρχουν αρχαιολογικά κατάλοιπα, κάηκε η χαμερπής βλάστηση, όπως και ορισμένα δέντρα και η βλάστηση στην ακρόπολη, του αρχαίου οικισμού. Δεν επιχειρήθηκε προσέγγιση  στην ακρόπολη, λόγω του φόβου αναζωπυρώσεων.

»- Σημαντικές ζημιές προκλήθηκαν, κυρίως, σε ορισμένες υποδομές του χώρου. Συγκεκριμένα, στους ξύλινους διαδρόμους ΑμεΑ, της δυτικής και νότιας πλευράς, και σε κτίσμα που φιλοξενεί αποθήκες και χώρους εργασίας, του οποίου ολοσχερώς καταστράφηκε η οροφή και το περιεχόμενο στο εσωτερικό του. (Προωθητικό υλικό του χώρου, τμήμα του αρχείου των ανασκαφών, εξοπλισμός εκδηλώσεων, ηλεκτρονικοί υπολογιστές και περιφερειακά, τηλεφωνικό κέντρο και πωλητέα είδη του ΟΔΑΠ).

»- Αλώβητο, εκτός από τις αρχαιότητες, έμεινε  και το κτήριο του εργαστηρίου, μία αποθήκη, ένας χώρος γραφείου και το φυλάκιο-εκδοτήριο εισιτηρίων. Η φωτιά κατέκαψε μικρό αποθηκευτικό χώρο στον οποίο ήταν αποθηκευμένα ξύλινα κιβώτια με κεραμική, όστρεα και οστά προκαλώντας ζημιά σε τμήμα του αρχαιολογικού υλικού.

»- Ο χώρος δεν έχει ηλεκτροδότηση, υδροδότηση και τηλεφωνική σύνδεση. Έχει ενημερωθεί σχετικά το ΚΕΛΕΣΣ.

»Ο αρχαιολογικός χώρος θα παραμείνει κλειστός μέχρι την αποκατάσταση των βασικών υποδομών του. Η κατάσταση που επικρατεί στη γύρω περιοχή δεν αποκλείει την πρόκληση περαιτέρω ζημιών, καθώς ο άνεμος παραμένει ισχυρός».