Tιμητική εκδήλωση για τον δρα Bjørn Lovén

Tιμητική εκδήλωση για τον αρχαιολόγο δρα Bjørn Lovén, Διευθυντή του ερευνητικού προγράμματος Zea Harbour Project, ο οποίος έχει συμβάλει σημαντικά στην ανάδειξη και προώθηση της ναυτικής ιστορίας και της πολιτιστικής κληρονομιάς της πόλης του Πειραιά, θα πραγματοποιηθεί την Τετάρτη 10 Μαΐου 2023 και ώρα 19:00 στο Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος. Την εκδήλωση συνδιοργανώνουν το Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος και η Φιλολογική Στέγη Πειραιώς.

Από το 2001 μέχρι και το 2012 ο δρ Bjørn Lovén διηύθυνε τις χερσαίες και ενάλιες αρχαιολογικές έρευνες στα λιμάνια της Ζέας και της Μουνιχίας (Zea Harbour Project), που διεξάγονταν υπό την αιγίδα του Ινστιτούτου της Δανίας στην Αθήνα και την επίβλεψη της Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων και της Εφορείας Αρχαιοτήτων Πειραιώς και Νήσων. Το ίδρυμα Carlsberg υπήρξε ο βασικότερος χρηματοδότης των ερευνών από το 2004.

Στο πλαίσιο του Zea Harbour Project ανασκάφηκαν και αποτυπώθηκαν νεώσοικοι, νεωλκεία και λιμενικές οχυρώσεις και ήρθαν στο φως σημαντικά νέα τεκμήρια για την ιστορία και την αρχιτεκτονική των ναυστάθμων της Αθηναϊκής Δημοκρατίας του 5ου και 4ου αιώνα π.Χ. στον Πειραιά. Ο δρ Bjørn Lovén δημοσίευσε αναλυτικά τα αποτελέσματα των ερευνών του σε πέντε τόμους με τον γενικό τίτλο «The Ancient Harbours of the Piraeus» (έκδοση του Ινστιτούτου της Δανίας στην Αθήνα).

Για το θέμα των αρχαίων λιμενικών εγκαταστάσεων του Πειραιά έχει επίσης πραγματοποιήσει πολυάριθμες ομιλίες σε Ευρώπη και Αμερική και έχει κάνει παρουσιάσεις σε ντοκιμαντέρ διεθνών τηλεοπτικών δικτύων, όπως το BBC, το National Geographic TV, το Al Jazeera. To 2016 το Αρχαιολογικό Ινστιτούτο της Αμερικής τον τίμησε με το βραβείο Samuel Kress για το ερευνητικό του έργο.

Δείτε εδώ το πρόγραμμα της εκδήλωσης.

Η ομιλία του δρος Bjørn Lovén

Στο πλαίσιο της εκδήλωσης ο δρ Bjørn Lovén θα μιλήσει με θέμα «Τα σημαντικότερα ευρήματα των αρχαιολογικών ερευνών του Zea Harbour Project (2001-2012)».

«Η Αθήνα κατά την εποχή της ναυτικής κυριαρχίας της δημιούργησε συγκροτήματα νεωσοίκων και στα τρία φυσικά λιμάνια του Πειραιά, στον Κάνθαρο (κεντρικό, εμπορικό λιμάνι) 94, στη Ζέα (Πασαλιμάνι) 196 και στη Μουνιχία (Μικρολίμανο) 82» αναφέρει σχετικά με το θέμα της ομιλίας του ο δρ Lovén. «Οι εγκαταστάσεις του πολεμικού στόλου της αθηναϊκής δημοκρατίας το 330 π.Χ. καταλάμβαναν μία συνολική έκταση 101.000 τ.μ. και συγκαταλέγονται σήμερα μεταξύ των μεγαλύτερων κατασκευών της αρχαιότητας.

»Οι χερσαίες και ενάλιες αρχαιολογικές ανασκαφές του Zea Harbour Project στον Πειραιά επικεντρώθηκαν στα δύο λιμάνια της Ζέας και της Μουνιχίας, τα οποία κατά την αρχαιότητα είχαν αποκλειστικά πολεμική χρήση. Ανασκάφηκαν και αποτυπώθηκαν τα κατάλοιπα 63 νεωσοίκων και νεωλκείων. Τα ευρήματα βοήθησαν στην πληρέστερη ανασύσταση της ιστορίας και εικόνας των ναυστάθμων της αθηναϊκής δημοκρατίας κατά τον 5ο και τον 4ο αιώνα. Οι μεγαλοπρεπείς ναυτικές εγκαταστάσεις και οι στιβαρές οχυρώσεις των κλειστών λιμένων λειτουργούσαν ως μνημειακές πύλες της πόλης προς τη θάλασσα και τόνιζαν τη ναυτική υπεροχή των Αθηναίων.

»Η σημαντικότερη ανακάλυψη έγινε το 2010, όταν εντοπίστηκε στη βόρεια πλευρά του λιμένα της Μουνιχίας ο πρωιμότερος νεώσοικος του Πειραιά, η κατασκευή του οποίου μπορεί να χρονολογηθεί με ασφάλεια στα 500-480 π.Χ. Μέχρι στιγμής αποτελεί το αρχαιότερο κτίσμα των ναυτικών βάσεων της αρχαίας Αθήνας και ταυτόχρονα είναι ο αρχαιότερος νεώσοικος που κατασκευάστηκε για να στεγάσει πολεμική τριήρη. Είναι συγκλονιστική η ιδέα ότι εκεί στεγάστηκε μια από τις τριήρεις που έλαβαν μέρος στις ναυμαχίες των περσικών πολέμων το 480 π.Χ.

»Στην παραθαλάσσια οχύρωση του λιμένα της Μουνιχίας εντοπίστηκε οικοδομική φάση που μπορεί να χρονολογηθεί το 493/492 π.Χ., δηλαδή όταν ο Θεμιστοκλής εκλέγεται για πρώτη φορά Άρχων και ξεκινά το οικοδομικό του πρόγραμμα για τη δημιουργία ναυτικών βάσεων στον Πειραιά.

»Στο λιμάνι της Ζέας, τον μεγαλύτερο πολεμικό ναύσταθμο, με τις έρευνες του Zea Harbour Project κατέστη εφικτή η αναπαράσταση της τοπογραφίας, των οικοδομικών φάσεων, o προσδιορισμός της αρχαίας ακτογραμμής και ο ακριβέστερος υπολογισμός των διαστάσεων των νεωσοίκων που στέγαζαν τις αθηναϊκές τριήρεις. Συγκεκριμένα ανασκάφηκε και αποτυπώθηκε συγκρότημα από 22 διπλούς νεωσοίκους του 4ου αι. π.Χ., οι οποίοι θα στέγαζαν 44 τριήρεις και υπολογίζεται ότι καταλάμβαναν έκταση 11.630 με 11.989 τ.μ.

»Μεταξύ των σημαντικότερων ευρημάτων των ανασκαφών στη Ζέα ήταν και τα επτά νεωλκεία (γλίστρες) χωρίς στέγη στη νοτιοανατολική πλευρά της εισόδου του λιμανιού, με ασυνήθιστα μεγάλες διαστάσεις. Αυτές οι κατασκευές είχαν σχεδιαστεί για να εξυπηρετήσουν μεγαλύτερα από την τριήρη πολεμικά πλοία, πιθανόν τις πεντήρεις που εισήχθησαν στο αθηναϊκό ναυτικό μεταξύ 329/8 π.Χ. και 326/5 π.Χ., όπως μαρτυρούν οι επιγραφές στους Ναυτικούς Καταλόγους».