Το Τμήμα Αρχαιοτήτων Κύπρου ανακοίνωσε την ολοκλήρωση της εργασίας πεδίου στην περιοχή Ασγάτας–Καλαβασού (Επαρχία Λεμεσού–Λάρνακας) που διεξήχθη τον Ιούλιο του 2022 από ομάδα ερευνητών του Πανεπιστήμιου Κύπρου και της Κοινότητας Ασγάτας υπό τη διεύθυνση της Καθηγήτριας Βασιλικής Κασσιανίδου (εικ. 7). Η έρευνα έγινε στο πλαίσιο του έργου «Μετάλλων Τόποι – Σταυροδρόμια Πολιτισμού στην Ανατολική Μεσόγειο», το οποίο εγκρίθηκε και υλοποιείται στο πλαίσιο του Προγράμματος Συνεργασίας INTERREG V-A Ελλάδα–Κύπρος 2014-2020 και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΤΠΑ) και από εθνικούς πόρους της Ελλάδας και της Κύπρου.

Στόχος της εργασίας πεδίου ήταν η καταγραφή καταλοίπων της αρχαίας και σύγχρονης μεταλλευτικής και μεταλλουργικής κληρονομιάς της περιοχής Ασγάτας–Καλαβασού, η οποία έτυχε εκμετάλλευσης από τους προϊστορικούς χρόνους μέχρι την Ύστερη Αρχαιότητα, δηλαδή έως τον 7ο αιώνα μ.Χ. Κατά την Εποχή του Σιδήρου τα μεταλλεία αυτά πιθανόν ανήκαν στο βασίλειο της Αμαθούντας, τον ορυκτό πλούτο της οποίας εξυμνεί ο Ρωμαίος ποιητής Οβίδιος. Έπειτα από μια μεγάλη παύση, πέραν των 1.000 χρόνων, η εκμετάλλευση ξανάρχισε το 1937 από την Ελληνική Μεταλλευτική Εταιρεία και συνεχίστηκε μέχρι τη δεκαετία του 1970. Η λειτουργία των μεταλλείων, μέχρι το 1978, προσέφερε απασχόληση τόσο στους κατοίκους του χωριού, όσο και σε ανθρώπους από όλο το νησί.

Η έρευνα πεδίου περιλάμβανε αρχαιολογική επιφανειακή επισκόπηση στις περιοχές γύρω από τα μεταλλεία – Πλαθκειές, Μαυρίδια, Μαύρη Συκιά, Κοκκινόκρεμος και Πέτρα (εικ. 2). Καταγράφηκαν οι αρχαίες γαλαρίες και αποθέσεις αρχαίων σκωριών, οι οποίες είχαν αποτυπωθεί σε χάρτες που δημιουργήθηκαν από την Ελληνική Μεταλλευτική Εταιρεία κατά τις πρώτες δεκαετίες της σύγχρονης εκμετάλλευσης στην περιοχή (εικ. 3). Οι χάρτες έχουν παραχωρηθεί στην κοινότητα Ασγάτας με σκοπό την αξιοποίησή τους στο Κέντρο Ανάδειξης της Φυσικής και Γεωμεταλλουργικής Κληρονομιάς, που θα δημιουργηθεί, στο πλαίσιο του προγράμματος «Μετάλλων Τόποι», στο Παλαιό Δημοτικό Σχολείο του χωριού. Χρησιμοποιήθηκαν επίσης οι πληροφορίες που συμπεριλαμβάνονται στη βάση γεωγραφικών δεδομένων ΕΡΑΤΟΣΘΕΝΗΣ του Τμήματος Γεωλογικής Επισκόπησης.

Κατά τη διάρκεια της εργασίας πεδίου επιβεβαιώθηκε και καταγράφηκε με σύγχρονα όργανα η ακριβής τοποθεσία και σημερινή έκταση των σωρών σκωρίας και πραγματοποιήθηκε μικρής έκτασης επιφανειακή έρευνα, κατά την οποία συλλέχθηκαν δείγματα σκωριών και κεραμικά όστρακα (εικ. 4). Σε κάθε έναν από τους σωρούς αποτυπώθηκε η στρωματογραφία σε υφιστάμενες τομές και λήφθηκαν δείγματα σκωριών, μεταλλουργικών κεραμικών καθώς και οργανικών καταλοίπων τα οποία θα χρησιμοποιηθούν για την απόλυτη χρονολόγηση των στρωμάτων με την τεχνική του άνθρακα-14 (εικ. 5).

Ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε στην καταγραφή με τη μέθοδο της φωτογραμμετρίας των καταλοίπων αρχαίων γαλαριών στο μεταλλείο Πλαθκειές, το οποίο είναι γνωστό στην τοπική κοινωνία και ως «Ρωμαϊκό μεταλλείο» (εικ. 1 και 6). Αποτέλεσμα είναι ένα τρισδιάστατο μοντέλο το οποίο θα αξιοποιηθεί για την μελέτη της αρχαίας μεταλλευτικής τεχνολογίας.

Την έρευνα πεδίου του Πανεπιστημίου Κύπρου και της κοινότητας Ασγάτας στην περιοχή Ασγάτας–Καλαβασού που ολοκληρώθηκε θα ακολουθήσει η μελέτη του σημαντικού υλικού που συλλέχθηκε, το οποίο θα βοηθήσει στην καλύτερη κατανόηση της τεχνολογίας παραγωγής κυπριακού χαλκού κατά την αρχαιότητα.