Με κεντρική έκθεση το State craft. Διαμορφώνοντας το κράτος και συγχρόνως ακόμα έξι περιοδικές εκθέσεις, όλες παραγωγές του Εθνικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης, το νέο εκθεσιακό πρόγραμμα του ΕΜΣΤ περιμένει το κοινό.

Τις εκθέσεις είχε προαναγγείλει σε συνέντευξη Τύπου η καλλιτεχνική διευθύντρια Κατερίνα Γρέγου, όπως και «τις μικρές βελτιωτικές αρχιτεκτονικές παρεμβάσεις που κάνουν τη διαφορά στον χώρο». Στο φουαγιέ, το συμβολικό «Δένδρο της πλατείας» του Ισραηλινού Stephan Goldrajch και τα λουλούδια που τοποθετήθηκαν πρόσφατα αρχίζουν να προϊδεάζουν τον επισκέπτη για ένα πιο φιλόξενο, ανοιχτό ΕΜΣΤ.

Το στίγμα της επανεκκίνησης δίνει η κεντρική έκθεση State craft, σε επιμέλεια της ίδιας, ξεκινώντας από το ισόγειο έως τον δεύτερο όροφο, με έργα 39 ξένων και Ελλήνων καλλιτεχνών με κοινωνικές και πολιτικές προεκτάσεις.

Ο τρόπος και ο βαθμός που η τέχνη προβλέπει τη δυστοπία του μέλλοντος, εμβαθύνει στο παρόν, διαμαρτύρεται, κριτικάρει, συνδιαλέγεται πολιτισμικά με τα μεγάλα προβλήματα της εποχής μας, είναι στο βλέμμα του θεατή να τα ανακαλύψει.

Ενδεικτικά αναφέρουμε την εγκαστάσταση της Ολλανδής Femke Herregraven «Ρευστή υπηκοότητα» για την εμπορευματοποίηση της εθνικής υπηκοότητας, ένα αγαθό που μπορεί να αγοραστεί, να γίνει αντικείμενο διαπραγμάτευσης ή μπορεί και να ανακληθεί. Η εγκατάσταση ως προσομοίωση ενός app store επιτρέπει στους συμμετέχοντες να εξερευνήσουν και να αγοράσουν εθνική υπηκοότητα, βίζα ή διαβατήριο από όποια χώρα επιλέξουν.

Ο Liu Chuang από τη Σαγκάη, στη βίντεο εγκατάστασή του συνδυάζει την εξόρυξη bitcoin και ηχογραφήσεις πεδίου εθνοτικών μειονοτήτων, αντιπαραβάλλοντας την εξουσία του έθνους ή εταιρειών που στέγαζουν «ορυχεία» bitcoin σε εγκαταλειμένα υδροηλεκρικά εργοστάσια στη δυτική Κίνα. όπου ζουν αυτές οι μειονοτικές ομάδες.

To καλλιτεχνικό δίδυμο από τη Βρετανία Langlands & Bell διερευνά την ισχύ της αρχιτεκτονικής και των κτιριακών συγκροτημάτων στη ζωή μας. To Μaison de Force (Επανορθωτικό ίδρυμα) από τη συλλογή Δασκαλόπουλου, αποτελείται από επτά ξύλινες καρέκλες με γυάλινες προθήκες-καθίσματα οι οποίες περιέχουν αντίστοιχα τις κατόψεις επτά φυλακών της Ευρώπης και της Βόρειας Αμερικής με το μεγαλύτερο ποσοστό κρατουμένων παγκοσμίως. Τα σχέδια των κατόψεων προβάλλονται ως σκιές στο πάτωμα και υπενθυμίζουν τα εύλογα επιχειρήματα υπέρ της φυλάκισης για σοβαρά αδικήματα, αλλά και τον περιορισμό της ατομικής ελευθερίας «των εχθρών του κράτους» και τη φίμωση των αντιφρονούντων.

Η Ελένη Καμμά, με έδρα τις Βρυξέλλες και το Μάαστριχτ, συμμετέχει με μια πολιτισμική αλληγορία της σύγχρονης Ευρώπης για την ελευθερία της έκφρασης. Στο έργο της «Ανοιχτή οντισιόν» χρησιμοποιεί θεατρικά εργαλεία για να περιγράψει την παρρησία ανθρώπων που με θάρρος διεκδικούν τα δικαιώματά τους, όπως οι διαδηλωτές στο πάρκο Γκεζί στην Κωνσταντινούπολη, πηγή έμπνευσης του έργου. Για την οντισιόν ανεβάζει πάνω σε πασαρέλα μια κοινότητα κωμικών που επινόησε, με χαρακτήρες αντίστοιχους της τυπολογίας του Καραγκιόζη.

Στον δεύτερο όροφο του ΕΜΣΤ η ατομική έκθεση του Αντώνη Πίττα με τίτλο jaune, geel, gelb, yellow εντάσσεται στο νέο πρόγραμμα του ΕΜΣΤ, όπου σύγχρονοι καλλιτέχνες καλούνται να παρέμβουν στη συλλογή του μουσείου. Το 2019 όταν ήταν φιλοξενούμενος καλλιτέχνης (artist-in-residence) στην οικία Van Doesburg, το πάλαι ποτέ σπίτι και στούντιο του Ολλανδού Τέο φαν Ντέσμπουργκ, βασικού εμπνευστή του κινήματος νεοπλαστικισμού De Stijl μαζί με τον Μοντριάν, η διαμονή του συνέπεσε με τις μεγάλες διαμαρτυρίες του κινήματος των κίτρινων γιλέκων στη Γαλλία. Ο Πίττας πέρασε από τον φλέγοντα χαρακτήρα των διαδηλώσεων έξω στους δρόμους, στο ιστορικό πλαίσιο και την ιδιωτική σφαίρα του Van Doesburg House. Η επιλογή του αυτή τον ώθησε να εξετάσει την κληρονομιά του μοντερνισμού μέσα από ένα πολιτικό πρίσμα. Στα σχέδια και γκουάς του Τέο φαν Ντέσμπουργκ, αντιπαραθέτει τις δικές του μεγάλων διαστάσεων σιλουέτες από αλουμίνιο. Η εγκατάσταση του Πίττα παρεμβαίνει στη συλλογή του ΕΜΣΤ, συγκεκριμένα σε ένα κεφάλαιο που αναφέρεται στην πολιτική αναταραχή και διαμαρτυρία τις δεκαετίες του 1960 και 1970, και έρχεται να προτείνει την εξέταση διαφόρων πτυχών της πολιτικής δυσαρέσκειας και των μέσων, με τα οποία αυτή εκφράζεται.

Η φωτογράφος Ειρήνη Βουρλούμη, στην έκθεσή της με τίτλο Στον ίδιο χώρο ανοίγει έναν καλλιτεχνικό διάλογο με το ζωγραφικό έργο του παππού της, ζωγράφου Ανδρέα Βουρλούμη (1910-1999). Δίπλα σε δικές της φωτογραφίες τραβηγμένες με κινητό τηλέφωνο κατά τις περιπλανήσεις της στην Αθήνα αντιπαραβάλλει έργα του Ανδρέα Βουρλούμη που επέλεξε η ίδια. Μια γέφυρα της μεταπολεμικής Αθήνας και του σήμερα, φορτισμένη συγκινησιακά από τους ανθρώπους της τότε και τώρα, αναδύονται από αυτά τα 32 ζεύγη φωτογραφιών και ζωγραφικών έργων, σ’ έναν φόρο τιμής στον σημαντικό ζωγράφο από την εγγονή του.

Στο αμφιθέατρο του ημιορόφου ο Ιορδανός Lawrence Abu Hamdan, με έδρα τη Βηρυτό, γνωστός καλλιτεχνικά ως «ηχητικός ντετέκτιβ», εξερευνά την πολιτική επίδραση της ακρόασης και του ήχου στα ανθρώπινα δικαιώματα και το νόμο. Οι ηχητικές έρευνές του έχουν χρησιμοποιηθεί ως αποδεικτικά στοιχεία στο Δικαστήριο Ασύλου και Μετανάστευσης του Ηνωμένου Βασιλείου, καθώς και για την υποστήριξη οργανώσεων όπως η Διεθνής Αμνηστία. Είναι η πρώτη του ατομική ελληνική έκθεση και παρουσιάζονται επιλεγμένα κινηματογραφικά του έργα, τα οποία εξερευνούν τις θεματικές των αμφισβητούμενων συνόρων, της ιθαγένειας και της ελευθερίας μετακίνησης.

Τα Απόβλητα της Jennifer Nelson στο project room του ΕΜΣΤ είναι ένα έργο σε εξέλιξη και θα διαρκέσει έξι μήνες. Προσκεκλημένη artsist at work του ΕΜΣΤ, δημιουργεί μέσα στο μουσείο το έργο της και το κοινό γίνεται μάρτυρας της δημιουργίας. Έχει συλλέξει τα σκουπίδια ενός χρόνου της τριμελούς οικογένειάς της και θα δημιουργήσει ένα τέραστιο γλυπτό από σκουπίδια το οποίο θα αποπειραθεί να το φορέσει με περφόρμανς, επωμιζόμενη κυριολεκτικά το βάρος και τις συνέπειες των καταναλωτικών μας συνηθειών.

Εκτός των τειχών του ΕΜΣΤ συνεχίζεται ο Αμαζόνιος του Δημήτρη Τσουμπλέκα, στο παλιό εργαστήριο του Νίκου Κεσσανλή και της Χρύσας Ρωμανού, στο κτήμα τους στο Μαρούσι.

Όσο για την έκθεση της μόνιμης συλλογής, που μέρος της εκτίθεται στο μουσείο, η διευθύντρια του ΕΜΣΤ ανακοίνωσε ότι «εν όψει της ριζικής ανανέωσής της στο τέλος του έτους και της ενσωμάτωσης σε αυτήν μέρους της δωρεάς έργων από τη Συλλογή Δασκαλόπουλου, έχει αποκτήσει περισσότερη θεματική και μορφολογική συνοχή με επικεντρωμένες μετακινήσεις και αφαιρέσεις έργων. Ελπίζουμε», είπε η Κατερίνα Γρέγου «σε συχνές παρουσιάσεις της, να αξιοποιηθεί όσο το δυνατόν μεγαλύτερο κομμάτι της. Δεν είμαστε μουσείο του 19ου αιώνα, είμαστε ένα σύγχρονο μουσείο, τα έργα πρέπει να βγούν από τις αποθήκες να αναπνεύσουν αλλιώς είναι σα να μην υπάρχουν», τόνισε.