Μια μοναδική τελετουργική εγκατάσταση κοντά σε γιγάντιες παγίδες, οι οποίες αποτελούν τις αρχαιότερες ανθρώπινες κατασκευές μεγάλης κλίμακας στον κόσμο, αποκάλυψε στην Ιορδανία ομάδα Ιορδανών και Γάλλων αρχαιολόγων. Η εγκατάσταση δημιουργήθηκε προκειμένου να στηρίξει το μαζικό κυνήγι γαζελών στην περιοχή κατά τη Νεολιθική Περίοδο. 

Το South Eastern Badia Archaeological Project (SEBAP) είναι ένα ιορδανογαλλικό πρόγραμμα συνεργασίας το οποίο αποκάλυψε ένα νεολιθικό ιερό 9.000 ετών στην περιοχή Μπάντια των όρεων Χασαμπίγια της Ιορδανίας: δύο όρθιους λίθους οι οποιοι φέρουν λαξευμένες ανθρώπινες μορφές καθώς και έναν βωμό και μια εστία. 

Οι κατασκευές που είναι γνωστές ως “αετοί της ερήμου” χρησιμοποιούνταν γαι να παγιδεύουν ζώα κυνηγιού. Απτελούντα από μακρά λίθινα τείχη που συνέκλιναν σχηματίζοντας κύκλο, δημιουργώντας άνοιγμα σε συγκεκριμένο χώρο όπου τελικά πέθαιναν τα ζώα.

To χρονικό των ερευνών

Το 2013, σε μια απομακρυσμένη περιοχή της νοτιοανατολικής ερήμου της Ιορδανίας, στα ανατολικά της λεκάνης Τζαφρ στην περιοχή Τζεμπέλ Αλ Χασαμπίγια (Jibal al-Khashabiyeh), η SEBAP εντόπισε τις πρώτες παγίδες μαζικού κυνηγιού της Ύστερης Προϊστορικής περιόδου, γνωστές ως «αετοί της ερήμου». Τέτοιες δομές είναι ευρέως διαδεδομένες στα ξηρά τοπία της Μέσης Ανατολής και της Νοτιοδυτικής Ασίας (κυρίως από την κεντρική Σαουδική Αραβία, μέσω της Ιορδανίας, της Συρίας, της Αρμενίας, της Τουρκίας και μέχρι το Καζακστάν). Οι «αετοί της ερήμου» είναι εντυπωσιακοί: αποτελούνται από δύο ή περισσότερους μεγάλους τοίχους που συγκλίνουν προς ένα περίβλημα. Οι μνημειακές αυτές κατασκευές μπορούν να φτάσουν πολλά χιλιόμετρα σε μήκος και μερικές φορές οργανώνονται σε αλυσίδες συνεχόμενων και αδιάλειπτων δομών, μεγιστοποιώντας τη δυνατότητα παγίδευσης άγριων θηραμάτων. Ενώ οι περισσότερες από τις πρόσφατες έρευνες σε τέτοιες κατασκευές έτειναν να τις αποδίδουν στην 4η-3η χιλιετία π.Χ., η SEBAP χρονολόγησε τους «αετούς» ήδη από τη Νεολιθική περίοδο, στο 7000 π.Χ. περίπου (Ύστερη Προ-Κεραμική Νεολιθική Β’ περίοδος μέσω μεθόδων χρονομετρικής χρονολόγησης με ραδιενεργό άνθρακα και OSL), τοποθετώντας την εφεύρεση των δομών πολύ νωρίτερα χρονικά από ό,τι πιστευόταν προηγουμένως. Οι αετοί της ερήμου στο Τζεμπέλ Αλ Χασαμπίγια είναι στην πραγματικότητα οι παλαιότερες γνωστές μέχρι σήμερα ανθρωπογενείς κατασκευές μεγάλης κλίμακας παγκοσμίως.

Τα αποτελέσματα της έρευνας έχουν εκτεταμένες συνέπειες για την κατανόηση των εξελίξεων σε αυτές τις περιοχές, καθώς πιστοποιούν την άνοδο εξαιρετικά εξελιγμένων στρατηγικών μαζικού κυνηγιού, απροσδόκητη σε ένα τόσο πρώιμο χρονικό πλαίσιοκαθώς απαιτεί μια συλλογική οργάνωση των ανθρώπινων ομάδων. Η κατασκευή των “αετών” αποτελεί ένδειξη της εκμετάλλευσης των ζωικών πόρων πέρα ​​από τους σκοπούς της επιβίωσης, που συνεπάγεται ανταλλαγή με ανθρώπινες ομάδες γειτονικών περιοχών.

Όμως το πιο σημαντικό αποτέλεσμα αυτών των τελευταίων ετών έρευνας ήταν σίγουρα η ανακάλυψη, για πρώτη φορά στη Μέση Ανατολή, των εγκαταστάσεων-κατασκηνώσεων των κυνηγών που χρησιμοποιούσαν τους «αετούς της ερήμου». Ενώ η ενασχόληση των κυνηγών με τους αετούς επιβεβαιώνεται από μια σειρά αποδεικτικών στοιχείων (η εγγύτητα των κατασκηνώσεων με τους αετούς, η σύγχρονη χρονολόγηση και των δύο τύπων θέσεων και υλικά κατάλοιπα όπως τεράστιες ποσότητες οστών γαζέλας τα οποια προέκυπταν από δραστηριότητες επεξεργασίας υλικού σχετικές με το μαζικό κυνήγι), η διερεύνηση αυτών των κατασκηνώσεων επιτρέπει την παροχή ανεκτίμητων πληροφοριών σχετικά με το κοινωνικοοικονομικό και τεχνοπολιτιστικό υπόβαθρο των ανθρώπινων ομάδων που εμπλέκονται σε αυτές τις κυνηγετικές στρατηγικές. Οι οικισμοί, που αντιπροσωπεύονται από διαφορετικά οργανωμένες ομάδες από ημι-υπόγειες κυκλικές κατοικίες, παρέχουν κατά τη διάρκεια των ανασκαφών έναν εξαιρετικά πλούσιο και διαφοροποιημένο υλικό πολιτισμό, με συγκεκριμένα μια συγκεκριμένη βιομηχανία επεξεργασίας του λίθου, η οποία οδήγησε την ομάδα να τοποθετήσει αυτή την εγκατάσταση σε μια συγκεκριμένη πολιτιστική οντότητα που ονομάζεται Γασανική («Ghassanian»), από αναφορά σε τοπωνύμιο της περιοχής.

Ενώ λοιπόν στις γειτονικές περιοχές της «Εύφορης Ημισελήνου» οι κοινότητες των μόνιμα εγκατεστημένων χωρικών ασχολούνταν εκείνη την εποχή με τη γεωργία και την κτηνοτροφία, η έρευνα αυτή έδειξε ότι οι Γασάνιοι ήταν εξειδικευμένοι κυνηγοί για τους οποίους το μαζικό κυνήγι γαζέλας με παγίδες – «αετούς της ερήμου» ήταν στο επίκεντρο της πολιτιστικής, οικονομικής, και συμβολικής ζωής.