Η εν Αθήναις Αρχαιολογική Εταιρεία παιδί του ‘21

Βασίλειος Χ. Πετράκος, Η εν Αθήναις Αρχαιολογική Εταιρεία παιδί του ‘21, τόμ. I.: Ιδέες των Νεοελλήνων για τις αρχαιότητες (1821-2021) (ΒΑΕ 338, σελ. 276), τόμ. ΙΙ: Οι εμψυχωτές (BAE 339, σελ. 339), Εν Αθήναις Αρχαιολογική Εταιρεία, Αθήνα 2021. ISBN 978-618-5047-62-7 (τόμ. Ι) και ISBN 978-618-5047-63-4 (τόμ. ΙΙ).

Το δίτομο έργο του Γενικού Γραμματέα της Αρχαιολογικής Εταιρείας, Β.Χ. Πετράκου αποτελεί τη συμμετοχή της Εταιρείας στον εορτασμό των 200 χρόνων από την Επανάσταση του 1821.

Ο πρώτος τόμος έχει υπότιτλο Ιδέες των Νεοελλήνων για τις αρχαιότητες (1821-2021) και σε αυτόν εκτίθενται οι απόψεις που διατυπώθηκαν για την αξία και τη σημασία των ελληνικών αρχαιοτήτων από τα χρόνια του Ρήγα έως το 2021. Βασικό στοιχείο, που αποτελεί τον άξονα όσων γράφονται, είναι το ιστορικό κενό από τη συμβατική αφετηρία του 146 π.Χ., της απώλειας της πολιτικής ελευθερίας της Ελλάδος, μέχρι το 1821. Η γεφύρωση του κενού γίνεται με τις ιδέες του Ρήγα, όπως παρουσιάζονται στη Χάρτα, και με τις ιδέες των ανθρώπων του Αγώνα και των τότε λογίων, οι οποίοι επηρεασμένοι από τον περιηγητισμό του 18ου και 19ου αιώνα και τον Διαφωτισμό, σχημάτισαν απόψεις, οι οποίες κυριάρχησαν, παράλληλα προς το γλωσσικό ζήτημα. Η δημιουργία και ανάπτυξη των ιδεών της εποχής του Αγώνα και του Καποδίστρια, συμπυκνώνεται σε λίγα χρόνια στον κύριο παράγοντα της έρευνας και της μελέτης της μνημειακής αρχαιότητος στην Ελλάδα, την Αρχαιολογική Εταιρεία. Κατά περίπτωση μνημονεύονται οι κρατικές ενέργειες, όχι γνώμες ή απόψεις, ως προς τις αρχαιότητες που υπηρετούν πάντοτε πολιτικές ή κομματικές σκοπιμότητες.

Ο δεύτερος τόμος, με υπότιτλο Οι Εμψυχωτές, είναι το Μητρώον των εταίρων της Αρχαιολογικής Εταιρείας κατά την πρώτη εκατονταετία του βίου της, 1837-1937. Εκδίδεται, χωρίς περικοπές ή διορθώσεις, περιέχει ± 3.000 μέλη, με τη βοήθεια των οποίων η Εταιρεία μπόρεσε να δράσει επί 184 χρόνια και να δημιουργήσει το μέγα εθνικό και επιστημονικό έργο της: ανασκαφές, μουσεία, δημοσιεύσεις, διεθνή περιοδικά, αρχείο, βιβλιοθήκη. Τα ονόματα των μελών της αποτελούν μία ειδική προσωπογραφία της πρώτης εκατονταετίας της ελευθερίας. Αγωνιστές, λόγιοι που υπηρέτησαν τον Αγώνα, οι πρώτοι επιστήμονες, τα παιδιά των αγωνιστών, τα εγγόνια τους, οι πρώτες γυναίκες, ελάχιστες έως το 137, οι Έφοροι, Μουστοξύδης, Πιττάκης, Σταματάκης, Τσούντας, Καββαδίας, Καρούζος, Μαρινάτος.

Εικονογράφηση και αναλυτικά ευρετήρια συμπληρώνουν τα κείμενα των δύο τόμων.