Η χτεσινή μέρα (22.3) ήταν αναμφίβολα σημαντική για ένα από τα σπουδαιότερα αγαθά σε ολόκληρο τον πλανήτη. Ένα αγαθό τόσο αυτονόητο και συνάμα τόσο δύσκολο να προσφερθεί απλόχερα. Ένα αγαθό που κάτω από τις δύσκολες συνθήκες εξάπλωσης του κορονοϊού είναι απαραίτητο για την ανθρωπινή επιβίωση. Ο φετινός εορτασμός της Παγκόσμιας Ημέρας Νερού, περισσότερο από κάθε άλλη χρονική στιγμή, συνδέεται απόλυτα με την προστασία του ανθρώπου. Άλλωστε, νερό και σαπούνι αποτελούν τα απαραίτητα «εργαλεία» στη «μάχη» ενάντια στην εξάπλωση του ιού.

Η χτεσινή μέρα γιορτάστηκε σε κάθε γωνιά του πλανήτη με το βλέμμα στραμμένο στην επόμενη μέρα αλλά και σε όλους εκείνους που στερούνται αυτού του πολύτιμου αγαθού.

Η μέρα αυτή ήταν μέρα γιορτής και για την Καβάλα, που έχει τη δική της μακρά ιστορική διαδρομή στην υδροδότηση της πόλης. Είναι μια διαδρομή γεμάτη αναμνήσεις, με τους μεγαλύτερους σε ηλικία να θυμούνται ακόμα τις τιτάνιες εργασίες, για τις συνθήκες της εποχής, προκειμένου να εξασφαλιστεί η μεταφορά του νερού από το βουνό.

Στο μυαλό όλων των Καβαλιωτών, το νερό είναι άρρηκτα συνυφασμένο με τον αείμνηστο δήμαρχο Ευάγγελο Ευαγγελίου, ο οποίος αν και διορίστηκε δήμαρχος την περίοδο της δικτατορίας, εντούτοις το όνομά του έγινε συνώνυμο με το μεγαλύτερο έργο υποδομής στη νεότερη ιστορία της πόλης, αυτό της μεταφοράς του νερού από τις πηγές της Βοϊράνης στο Καλαμπάκι Δράμας μέχρι την Καβάλα.

Σήμερα, η υδροδότηση του οικισμού γίνεται χάρη στη μέριμνα αυτού του ανθρώπου που, για λογαριασμό του δήμου, αγόρασε πριν από πενήντα χρόνια μια υδροφόρα πηγή, δίνοντας οριστικό τέλος στο μείζον πρόβλημα υδροδότησης της πόλης. Τα έργα που θα εκτελούνταν στην πόλη τα επόμενα χρόνια θα την έσκαβαν απ’ άκρη σ’ άκρη. Ήταν έργα εντυπωσιακά και μοναδικά για την εποχή τους που όμως θα άλλαζαν ριζικά την εικόνα της για τα επόμενα πενήντα χρόνια.

Μεταφέροντας νερό πάνω στις Καμάρες το 1525

Κι αν η μεταφορά του νερού το 1969 ήταν μια δύσκολη υπόθεση, το 1525 ήταν κάτι ασύλληπτο. Κι αν πριν από πενήντα χρόνια έπρεπε απλώς να σκαφτεί η πόλη για να περάσουν οι σωλήνες, στις αρχές του 16ου αιώνα έπρεπε να κτιστεί ένα εντυπωσιακό υδραγωγείο (Καμάρες) για να μεταφέρει το νερό, μεταμορφώνοντας κυριολεκτικά την άνυδρη χερσόνησο της Παναγίας από έναν μικρό και ασήμαντο οικισμό σε μια μεγάλη αναπτυσσόμενη πόλη.

Το πιο αναγνωρίσιμο και εμβληματικό μνημείο της Καβάλας, οι Καμάρες, έχει μήκος 270 μέτρα και μέγιστο ύψος 25 μέτρα. Είναι κτισμένο από ντόπιο γρανίτη και πλίνθους. Πατά πάνω σε 18 ογκώδη μεσόβαθρα και φέρει διπλή και σε ορισμένα σημεία τριπλή σειρά επάλληλων τόξων. Κατασκευάστηκε για να γεφυρώσει το χαμηλό μέρος που χωρίζει τη χερσόνησο της Παναγίας από τα απέναντι υψώματα. Έτσι, το νερό έφτανε στις δημόσιες κρήνες, στις δεξαμενές, στα λουτρά και στα ιδρύματα της παλιάς πόλης στην ομώνυμη χερσόνησο της Παναγίας.

«Ως έργο είναι τεράστιο», επισημαίνει, μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, ο ιστορικός και συγγραφέας Κυριάκος Λυκουρίνος. «Δυσανάλογο», όπως λέει, «με το μέγεθος του τότε ασήμαντου οικισμού». Παρόμοιο υδραγωγείο της Οθωμανικής περιόδου, τέτοιας κλίμακας και τόσο ισχυρής κατασκευής, δεν εντοπίζεται αλλού, σύμφωνα με τον κ. Λυκουρίνο, ο οποίος εξηγεί: «Πιθανολογείται, λοιπόν, ότι στον ίδιο χώρο υπήρχε υδραγωγείο παλαιότερης περιόδου, πάνω στα απομεινάρια του οποίου κτίστηκαν οι Καμάρες».

Η πόλη της Καβάλας στα χρόνια της εγκατάστασης των προσφύγων από τη Μικρά Ασία αντιμετώπισε τεράστιο πρόβλημα υδροδότησης. Ο πληθυσμός της αυξήθηκε υπερβολικά από 25.000 σε 50.000 άτομα και εσωτερικό δίκτυο ύδρευσης δεν υπήρχε. Το νερό έφτανε στην παλιά πόλη μέρα παρά μέρα και μόνο για λίγες ώρες και οι κοινόχρηστες βρύσες γίνονταν θέατρο ομηρικών καυγάδων για το σπάνιο αγαθό. Στο διάστημα αυτό λοιπόν, 1914- 1928, η πόλη δοκιμαζόταν με τραγικό τρόπο από την έλλειψη νερού, γεγονός που οδήγησε σε συστηματικές προσπάθειες για αντιμετώπιση του προβλήματος.

Ο «Δρόμος του Νερού» συνδετικός κρίκος της τοπικής ιστορίας

Το παλιό αυτό υδραγωγείο, οι Καμάρες, ύδρευε την πόλη της Καβάλας μέχρι τις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα. Διατηρήθηκε σε καλή κατάσταση για τέσσερις αιώνες χάρη στη συνεχή και συστηματική συντήρησή του και τις κατά καιρούς επισκευές. Οι Καμάρες ήταν η κατάληξη ενός μονοπατιού που εξασφάλιζε άλλοτε την επικοινωνία του χωριού της Παλαιάς Καβάλας με την πόλη της Καβάλας. Στην πραγματικότητα ήταν το μονοπάτι του νερού ή αλλιώς «ο Δρόμος του Νερού», όπου μέσω του κτιστού αγωγού μεταφερόταν το νερό από το βουνό στην πόλη.

Συνολικού μήκους 10,5 χλμ., το ξεχωριστό αυτό μονοπάτι, εύκολο και βατό, ξεκινά από το χωριό της Παλαιάς Καβάλας, διέρχεται μέσα από ένα τυπικό μεσογειακό τοπίο, παρέχει θέα στα τενάγη των Φιλίππων, στο Θρακικό πέλαγος και τη Θάσο. Στο μέσο περίπου της διαδρομής του, συναντά τη «Μάνα του Νερού», την κύρια πηγή που υδροδότησε επί αιώνες την πόλη της Καβάλας. Από εκεί και έως την απόληξή του, στη συνοικία του Αγίου Κωνσταντίνου, στις παρυφές της Καβάλας, η διαδρομή κινείται πάνω στον κτιστό αγωγό του μεσαιωνικού υδραγωγείου. Περνά τις υδατογέφυρες που χρησιμοποιήθηκαν για τη διέλευσή του πάνω από τις ρεματιές. Συναντά ερείπια από τις κρήνες και τις ποτίστρες που εξυπηρετούσαν τις ανάγκες πεζών και ζώων. Διασταυρώνεται με δεξαμενές που αναλάμβαναν τον καθαρισμό του νερού. Ανασυνθέτει μια διαδρομή αιώνων, γνωστή από την περίοδο της Τουρκοκρατίας ως «Δρόμος του Νερού».

Ο Δήμος Καβάλας, το 2014, σε συνεργασία με την τότε 12η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων και με τη συνδρομή ευρωπαϊκών χρηματοδοτικών προγραμμάτων, υλοποίησε ένα σημαντικό έργο, με τίτλο «Οργάνωση και ανάδειξη του μονοπατιού “Ο Δρόμος του Νερού” (Παλαιά Καβάλα- Καβάλα),» με στόχο να συμβάλει στη διατήρηση και προβολή μιας διαδρομής ιδιαίτερου ενδιαφέροντος και αξίας, να προβάλει τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της περιοχής, προσφέροντας στον επισκέπτη ενδιαφέρουσες ευκαιρίες ενημέρωσης και αναψυχής.

Οι κατασκευαστικές εργασίες διαμόρφωσης και οργάνωσης του μονοπατιού περιελάμβαναν, μεταξύ άλλων: καθαρισμούς, μικρής κλίμακας βοηθητικά έργα (όπως λιθοστρώσεις, ξύλινες κουπαστές, σκαλοπάτια σε αναγκαία σημεία, τραπεζοκαθίσματα), οργανωμένες θέσεις θέας, υπαίθρια περίπτερα πληροφόρησης, πινακίδες σήμανσης και κατεύθυνσης, που παρέχουν στον επισκέπτη ενδιαφέρουσες ευκαιρίες ενημέρωσης και αναψυχής, εξασφαλίζοντας έτσι την άνετη περιήγησή του σε ένα από τα σπουδαιότερα μονοπάτια της περιοχής.

«Ο Δρόμος του Νερού», εξηγεί στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο δήμαρχος Θόδωρος Μουριάδης, «θυμίζει σε όλους τους πολίτες αλλά και όσους μελετούν την ιστορία υδροδότησης της πόλης, τους αγώνες και τις προσπάθειες που καταβλήθηκαν προκειμένου η Καβάλα να αποκτήσει σήμερα ένα αγαθό που μπορεί να θεωρείται αυτονόητο, αλλά σίγουρα δεν είναι. Για το λόγο αυτό αξίζει τον σεβασμό και τη φροντίδα μας για να μπορούμε να το απολαμβάνουμε για πάντα. Ο “Δρόμος του Νερού” θυμίζει την τεχνογνωσία και την προσπάθεια που κατέβαλαν οι άνθρωποι για να φέρουν το νερό στην πόλη και επιπλέον μας επιτρέπει να επανασυνδεθούμε με την πρόσφατη τοπική μας ιστορία, καθώς το μονοπάτι αποτελούσε, πριν από τον πόλεμο, τον πλέον δημοφιλή τρόπο πρόσβασης στην πόλη για τους κατοίκους των ορεινών κοινοτήτων του δήμου».

«Ο Δρόμος του Νερού», καταλήγει ο δήμαρχος, «είναι μια διαδρομή στην ιστορία αλλά κι ένα βήμα στο μέλλον. Ένα βήμα ακόμη για μια Καβάλα, η οποία, με αυτοπεποίθηση, επιβεβαιώνει ότι είναι μια ωραία πόλη με μία πανέμορφη περιοχή γύρω της, ένας προορισμός με πολλά όμορφα πρόσωπα. Ο “Δρόμος του Νερού” αποτελεί αναμφίβολα ένα συνδετικό κρίκο του χθες με το σήμερα».