Την ολοκλήρωση της ανασκαφικής περιόδου του 2019 στην περιοχή του ελληνιστικού-ρωμαϊκού θεάτρου στο λόφο Φάμπρικα, της αρχαίας Νέας Πάφου, στην Κάτω Πάφο, ανακοίνωσε το Τμήμα Αρχαιοτήτων Κύπρου. Ο αρχαιολογικός χώρος της Νέας Πάφου αποτελεί Μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO. Οι ανασκαφές διεξάγονται από το Πανεπιστήμιο του Σίδνεϊ (Paphos Theatre Archaeological Project) υπό τη διεύθυνση του δρος Craig Barker.

Το 2019 η ομάδα έρευνας αποτελείτο από περισσότερους από 70 αρχαιολόγους, τόσο ειδικούς μελετητές, όσο και φοιτητές από την Αυστραλία. Κατά τις φετινές έρευνες, διάρκειας 5 εβδομάδων (Οκτώβριος 2019), απομακρύνθηκαν τεράστιες ποσότητες χώματος και έτσι αποκαλύφθηκαν πολλά αρχαία και μεσαιωνικά αρχιτεκτονικά στοιχεία της περιοχής του εληνιστικού και ρωμαϊκού θεάτρου που βρίσκεται στη βορειοανατολική γωνία της αρχαίας πρωτεύουσας της Κύπρου. Οι ανασκαφικές τομές που διανοίχθηκαν στόχευαν στην αποκάλυψη της συνέχειας του πλακοστρωμένου ρωμαϊκού δρόμου που διέρχεται στα νότια του θεάτρου. Ο δρόμος, με κατεύθυνση Α-Δ, έχει πλάτος πέραν των 8,5 μ. και διαθέτει εξελιγμένο αποχετευτικό σύστημα και θα εξυπηρετούσε τη βορειοανατολική πύλη της αρχαίας πόλης. Οι αυλακιές των τροχών των αμαξών δείχνουν ότι ο δρόμος θα χρησιμοποιείτο για άμαξες αλλά και για τους πεζούς. 14 επιπλέον μέτρα του δρόμου του 2ου αι. μ.Χ. αποκαλύφθηκαν σε τρεις ξεχωριστές τομές. Ο δρόμος ήταν κατασκευασμένος από ορθογώνιες ασβεστολιθικές πλάκες και θα έπαιζε σημαντικό ρόλο στην εσωτερική οργάνωση της αρχαίας πόλης και στη μετακίνηση των ανθρώπων της εποχής. Οι ανασκαφές επιβεβαίωσαν επίσης τα αποτελέσματα του σεισμού του 4ου αι. μ.Χ. αφού βρέθηκαν πεσμένα αρχιτεκτονικά στοιχεία πάνω στο δρόμο, ενώ σημεία του δρόμου χρησιμοποιήθηκαν σε μεταγενέστερες περιόδους.

Σε μια τομή 30 μέτρα νότια του ασφαλτοστρωμένου δρόμου βρέθηκε ακόμη ένας δρόμος κατασκευασμένος από ακατέργαστες πέτρες. Το μονοπάτι αυτό επιβεβαιώνει το μέγεθος των οικοδομικών τετραγώνων αυτού του τμήματος της αρχαίας πόλης. Το βάθος του νέου αυτού δρόμου, σε σύγκριση με τον πλακοστρωμένο στα βόρειά του, υποδηλώνει επίσης ότι η τοπογραφία της αρχαίας πόλης ήταν πολύ διαφορετική από σήμερα. Ένας τοίχος στα βόρεια του νέου δρόμου από ακατέργαστες πέτρες αντιπροσωπεύει τη θεμελίωση των κτιρίων που βρίσκονται στο οικοδομικό τετράγωνο μεταξύ του οδικού δικτύου και του χώρου. Η χρήση των κτιρίων αυτών παραμένει άγνωστη στο στάδιο αυτό. Η ανεύρεση τμημάτων από τοιχογραφίες της ύστερης Ελληνιστικής και Ρωμαϊκής περιόδου δείχνει ότι τουλάχιστον κάποια τμήματα των οικοδομημάτων παρέμειναν σε χρήση για πολλούς αιώνες. Τα ευρήματα αυτά θα διερευνηθούν περαιτέρω κατά τις επόμενες ανασκαφικές περιόδους.

Ο διευθυντής της αρχαιολογικής αποστολής δρ Craig Barker του Πανεπιστημίου του Σίδνεϊ δήλωσε ότι «οι ανασκαφές έχουν εμπλουτίσει τις γνώσεις μας για την αστική τοπογραφία των ρωμαϊκών πόλεων της Κύπρου. Κατανοούμε τώρα καλύτερα την περίπλοκη δομή της αρχαίας Πάφου η οποία αποκτούσε περισσότερο πληθυσμό ενώ αντανακλούσε την Αυτοκρατορική δύναμη της Ρώμης».

Οι υπόλοιπες ανασκαφικές τομές που διανοίχθηκαν το 2019 στόχευαν στην καλύτερη κατανόηση της θεμελίωσης του κτιρίου της σκηνής του θεάτρου της Ρωμαϊκής περιόδου. Παράλληλα, οι ανασκαφές στην κορυφή του λόφου πίσω από το θέατρο αποκάλυψαν επιπρόσθετα κατάλοιπα ενός σημαντικού, μεγάλης κλίμακας μεσαιωνικού κτιρίου που φαίνεται να ήταν σε χρήση για αρκετούς αιώνες. Άλλα σημαντικά ευρήματα της φετινής ανασκαφικής περιόδου ήταν ένα σχεδόν ακέραιο αγγείο της Ύστερης Ρωμαϊκής περιόδου και αριθμός μαρμάρινων και ασβεστολιθικών κιονόκρανων, τα οποία θα κοσμούσαν κάποτε το κτίριο της σκηνής του θεάτρου. Αποκαλύφθηκε επίσης και ένας κίονας από γρανίτη, που θα ήταν μέρος του περιστυλίου της αρχαίας πόλης.

Οι αρχαιολογικές έρευνες του «Paphos Theatre Archaeological Project» διεξάγονται υπό την επίβλεψη και στενή συνεργασία του Τμήματος Αρχαιοτήτων και με τη στήριξη του Αρχαιολογικού Ινστιτούτου Αυστραλίας στην Αθήνα και του Nicholson Museum στο Πανεπιστήμιο του Σίδνεϊ.

Το αρχαίο θέατρο της Νέας Πάφου αποτελεί ένα από τα πιο σημαντικά ελληνιστικά-ρωμαϊκά κτίρια της Κύπρου. Το θέατρο ήταν σε χρήση για περισσότερο από έξι αιώνες από την ανέγερσή του γύρω στο 300 π.Χ. Αρχικά χρησιμοποιείτο για δραματικές παραστάσεις αλλά κατά τις τελευταίες περιόδους της λειτουργίας του κατά τη Ρωμαϊκή περίοδο μετατράπηκε σε αρένα, η οποία γέμιζε με νερό για ξεχωριστές παραστάσεις και άλλα θεάματα στο νερό. Σε αντίθεση με άλλα αρχαία θέατρα που έχουν ανασκαφεί στην Κύπρο, αυτό της Νέας Πάφου δεν θα αποκατασταθεί, πράγμα που θα διευκολύνει τις μελλοντικές έρευνες που αφορούν την αρχιτεκτονική εξέλιξη των ελληνιστικών και ρωμαϊκών θεάτρων της Κύπρου. Η Αυστραλιανή ομάδα θα επιστρέψει στον αρχαιολογικό χώρο το 2020 για την 25η ανασκαφική περίοδο, ενώ παράλληλα ετοιμάζει τη δημοσίευση της αρχιτεκτονικής και των κινητών ευρημάτων από τη θέση.