Άρθρο του Χρήστου Τσιρογιάννη, Λέκτορα της Ένωσης Έρευνας Εγκλημάτων κατά της Τέχνης (Association for Research into Crimes against Art) δημοσιεύθηκε πριν από λίγες μέρες στον αγγλόφωνο δικτυακό τόπο του περιοδικού «Αρχαιολογία και Τέχνες». Στο άρθρο του ο κ. Τσιρογιάννης επισημαίνει ενδιαφέρουσες λεπτομέρειες και εγείρει σημαντικά ερωτήματα σε σχέση με τη δημοσιότητα που περιέβαλε πρόσφατα την επιστροφή αρχαιοτήτων στην Ιταλία από τον γνωστό οίκο δημοπρασιών Christie’s:
«Τον Μάρτιο του 2014 ταυτοποίησα μια αρχαία ελληνική γυάλινη οινοχόη σε κατάλογο του οίκου Christie’s, που αφορούσε δημοπρασία αρχαιοτήτων η οποία θα πραγματοποιούνταν στις 2 Απριλίου 2014 στο Λονδίνο. Η οινοχόη απεικονιζόταν σε φωτογραφία από το κατασχεθέν αρχείο του διαβόητου και καταδικασμένου για αρχαιοκαπηλία έμπορου αρχαιοτήτων Τζιάκομο Μέντιτσι (Giacomo Medici).
»Την ίδια περίοδο ταυτοποίησα επίσης μια αρχαία ελληνική πυξίδα, σε κατάλογο του οίκου Bonhams σχετικά με δημοπρασία αρχαιοτήτων που είχε προγραμματιστεί για τις 3 Απριλίου 2014, και πάλι στο Λονδίνο. Η πυξίδα απεικονιζόταν σε πολαρόιντ από το κατασχεθέν αρχείο του επίσης διαβόητου και καταδικασμένου για αρχαιοκαπηλία Τζιανφράνκο Μπεκίνα (Gianfranco Becchina).
»Οι δύο περιπτώσεις παρουσιάστηκαν στη σελίδα 3 της εφημερίδας “The Times” του Λονδίνου στις 2 Απριλίου 2014, και στη συνέχεια τα δύο αντικείμενα αποσύρθηκαν από τις εν λόγω δημοπρασίες. Στο άρθρο που υπέγραφε ο Peter Watson (τον οποίο ενημέρωσα εγώ), μάλιστα, εκπρόσωπος του οίκου Christie’s είχε εκφράσει την ευγνωμοσύνη του στην εφημερίδα που είχε επιστήσει την προσοχή του Οίκου στις πληροφορίες για την ύπαρξη φωτογραφίας της οινοχόης στο αρχείο του Μέντιτσι. Ωστόσο, την ίδια μέρα, πάνω από την online παρουσίαση του άρθρου των “Times” εμφανίστηκε η επισήμανση: “Το άρθρο αυτό αποτελεί αντικείμενο νομικής καταγγελίας από τους Christie’s, Manson & Wood”, προφανώς κατόπιν καταγγελίας του οίκου Christie’s στην εφημερίδα. Η υπόθεση αναμεταδόθηκε αμέσως από το BBC και παρουσιάστηκε σε διάφορες εφημερίδες και άλλα ΜΜΕ παγκοσμίως.
»Ακολουθούν ορισμένα παραδείγματα.
The Times: «Auction houses ‘handling stolen goods’»
BBC News: «‘Looted’ artefacts removed from auction»
Looting Matters: «The Medici Archive and a London sale»
Looting Matters: «Becchina, Medici and the London market»
Ελευθεροτυπία: «Αναγνώρισαν ότι ήταν κλεμμένα»
»Μερικές εβδομάδες αργότερα η επισήμανση πάνω από την online παρουσίαση του άρθρου στους “Times” αφαιρέθηκε.
»Το επόμενο έτος, τον Μάρτιο του 2015, ταυτοποίησα τέσσερις αρχαιότητες σε κατάλογο του οίκου Christie’s για δημοπρασία αρχαιοτήτων που θα πραγματοποιούνταν στις 15 Απριλίου 2015, και πάλι στο Λονδίνο. Τρεις από τις αρχαιότητες που ταυτοποιήθηκαν συμπεριλαμβάνονταν στο αρχείο του Μπεκίνα (ένας μελανόμορφος αμφορέας, μία λήκυθο από τερακότα και μία υδρία), ενώ η τέταρτη (ένα ετρουσκικό ακροκέραμο) συμπεριλαμβάνονταν στο αρχείο του Μέντιτσι. Ο οίκος Christie’s απέσυρε αμέσως και τις τέσσερις αρχαιότητες από τη δημοπρασία. Η υπόθεση παρουσιάστηκε από την εφημερίδα “The Scotsman” της Γλασκόβης και οι πληροφορίες αναμεταδόθηκαν από διάφορα ΜΜΕ.
»Ενδεικτικά:
The Scotsman: «Christie’s artefacts linked to organised crime»
Looting Matters: «Lots withdrawn from Christie’s»
ARCAblog: «Sir, how much is that (2nd Century B.C.E.) Vase in the Window? Part III»
»Στις 12 Φεβρουαρίου 2019, κατά τη διάρκεια επίσημης τελετής που πραγματοποιήθηκε στην ιταλική πρεσβεία στο Λονδίνο, ανακοινώθηκε από εκπροσώπους της πρεσβείας και του οίκου Christie’s η επιστροφή οκτώ αρχαιοτήτων στην Ιταλία. Μεταξύ αυτών, η οινοχόη που ταυτοποιήθηκε στον κατάλογο των Christie’s για τη δημοπρασία του 2014, και το ακροκέραμο και η υδρία που ταυτοποιήθηκαν στον κατάλογο για τη δημοπρασία του 2015. Στο δελτίο τύπου, δεν γινόταν καμία αναφορά στην απόσυρση αυτών των τριών αρχαιοτήτων μόλις μία μέρα πριν από τη δημοπράτησή τους (εξαιτίας της ταυτοποίησής τους από εμένα και της δημοσιοποίησης του θέματος σε διάφορα μέσα στη συνέχεια).
»Επιπλέον, ο οίκος Christie’s δήλωσε ότι οι αρχαιότητες “επιστράφηκαν οικειοθελώς”, ενώ η ιταλική πρεσβεία στο Λονδίνο δήλωσε ότι ο επαναπατρισμός των έργων τέχνης “κατέστη εφικτός χάρη στη σχέση εμπιστοσύνης και συνεργασίας που η πρεσβεία έχει αναπτύξει με τον οίκο Christie’s στο πέρασμα των ετών. Ήταν η πρώτη φορά που το ιταλικό κράτος συνεργάστηκε τόσο στενά με έναν ιδιωτικό οίκο δημοπρασιών”.
»Στην εκδήλωση παρευρέθηκαν ο Ιταλός υπουργός Πολιτισμού Alberto Bonisoli, ο πρέσβης της Ιταλίας στο Λονδίνο Raffaele Trombetta, ο Fabrizio Parrulli, εκ μέρους της διοίκησης του ειδικού αστυνομικού σώματος των Ιταλών Καραμπινιέρων για την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς, ο γενικός διευθυντής του Christie’s Guillaume Cerutti και ο Stephen Brooks, αναπληρωτής διευθύνων σύμβουλος του οίκου.
»Η υπόθεση του επαναπατρισμού αυτών των αρχαιοτήτων καλύφθηκε από πολλά ΜΜΕ. Ενδεικτικά:
CNN: «Ancient looted artworks returned to Italy by Christie’s auction house»
ARCAblog: «Looted artworks returned to Italy via voluntary forfeiture via Christie’s auction house in London»
»Ωστόσο στις 7 Μαρτίου 2019, ο Peter Watson σε άρθρο που δημοσιεύθηκε στη σελίδα 26 της εφημερίδας “The Times” επισήμανε ότι ο επαναπατρισμός της οινοχόης οφειλόταν στη δική μου εργασία και στη δημοσιοποίηση της υπόθεσης από την εφημερίδα το 2014, και δεν ήταν οικειοθελής πράξη του οίκου Christie’s.
»Υπάρχουν αρκετά ζητήματα τα οποία αφορούν αυτή την υπόθεση και πρέπει να διευκρινιστούν. Μερικά από αυτά είναι:
»α) Πόσο “οικειοθελής” ήταν, τελικά, η επιστροφή της οινοχόης από τον οίκο Christie’s, ειδικά αν λάβει κανείς υπόψη του τη νομική καταγγελία του 2014 εναντίον της εφημερίδας “The Times”;
»β) Γιατί ο οίκος Christie’s και η ιταλική πρεσβεία στο Λονδίνο, που διατηρούν επισήμως μια “σχέση εμπιστοσύνης και συνεργασίας”, δεν παρουσιάζουν την αλήθεια σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο αυτές οι αρχαιότητες ταυτοποιήθηκαν, αποσύρθηκαν από τη δημοπρασία και –τελικά‒ επιστράφηκαν στην Ιταλία;
»γ) Γιατί ο οίκος Christie’s και η ιταλική πρεσβεία στο Λονδίνο δεν κάνουν καμία αναφορά στους καταδικασμένους για αρχαιοκαπηλία εμπόρους αρχαιοτήτων που εμπλέκονται στην υπόθεση, όπως ο Μέντιτσι και ο Μπεκίνα, και στις αποδείξεις που οδήγησαν στην ταυτοποίηση, τη διεκδίκηση και τον επαναπατρισμό αυτών των αρχαιοτήτων;
»δ) Γιατί ο οίκος Christie’s και η ιταλική πρεσβεία στο Λονδίνο δεν κάνουν καμία αναφορά στο τι συνέβη στον μελανόμορφο αμφορέα και τη λήκυθο από τερακότα που ταυτοποιήθηκαν στη δημοπρασία του Απριλίου του 2015 και επαναπατρίζουν μόνο την οινοχόη από τη δημοπρασία του Απριλίου του 2014 και το ακροκέραμο και την υδρία που ταυτοποιήθηκαν τον Απρίλιο του 2015, στην ίδια δημοπρασία του οίκου στο Λονδίνο, και δημοσιεύθηκαν ταυτόχρονα; Και γιατί η ιταλική πρεσβεία στο Λονδίνο δεν έκανε καμία αναφορά στο τι συνέβη στην πυξίδα που ταυτοποιήθηκε στον οίκο Bonhams τον Απρίλιο του 2015;
»ε) Οι ιταλικές αρχές κινήθηκαν νομικά εναντίον των καταδικασμένων εμπόρων και των άλλων ατόμων που εμπλέκονται στη διακίνηση αυτών των αρχαιοτήτων, που τώρα πια όλοι δέχονται ότι ήταν παράνομη;»
Η συνέχεια αναμένεται με μεγάλο ενδιαφέρον.
