«Αντίπαρος: από το Πρωτοκυκλαδικό νεκροταφείο των Κρασάδων στη Μεσοκυκλαδική/Υστεροκυκλαδική Ι θέση του Αγριόκαστρου» είναι ο τίτλος διάλεξης που θα δώσει η δρ Ζώζη Παπαδοπούλου (Τμηματάρχης Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων και Μουσείων Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων) την Τρίτη 11 Δεκεμβρίου 2018 και ώρα 19.00, στο κτήριο της Εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας (Πανεπιστημίου 22, Αθήνα).
«Η Αντίπαρος αποτελεί ένα από τα λιγότερο ερευνημένα νησιά των Κυκλάδων» αναφέρει η δρ Ζ. Παπαδοπούλου. «Ο J. Τheodore Bent, που στα τέλη του 19ου αι. διαπιστώνει “πυκνή κατοίκηση του νησιού κατά την ΠΚ περίοδο”, ερεύνησε δύο νεκροταφεία, το “δυτικό”, όπως το ονομάζει, της ΠΚΙ περιόδου και το “ανατολικό”, της ΠΚΙΙ περιόδου, με ευρήματα που σήμερα βρίσκονται στο Βρετανικό Μουσείο. Την πρώτη συστηματική αρχαιολογική έρευνα στο νησί διενήργησε ο Χρίστος Τσούντας, ο οποίος ανέσκαψε τάφους της ΠΚΙ περιόδου στο νεκροταφείο των Κρασάδων, στην περιοχή του Αγίου Γεωργίου, το οποίο πιθανώς ταυτίζεται με το “δυτικό” νεκροταφείο του Bent.
»Σε πρόσφατες έρευνες της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων επανεντοπίστηκε η θέση Κρασάδες και εκεί ερευνήθηκε συστάδα τάφων ορισμένοι εκ των οποίων αδιατάρακτοι. Οι τάφοι είναι κιβωτιόσχημοι και με κτιστά σήματα (όπου σώζονται). Ανάμεσά τους ξεχωρίζει μεγάλος τάφος νέας γυναίκας ενταφιασμένης με ιδιαίτερη επιμέλεια και κτερισμένης με αγγείο που περιείχε 715 λίθινες ψήφους. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει επίσης η διερεύνηση κυκλικής φρεατόσχημης κατασκευής με υπερκείμενο μνημειακό κτιστό σήμα και επίστεψη με μεγάλο λίθο, και με ευρήματα που συνδέονται με τελετουργικές πρακτικές των Κυκλαδιτών στις αρχές της Πρώιμης Εποχής του Χαλκού. Η μορφή και οι διαστάσεις της κατασκευής υποδεικνύουν την ιδιαίτερη σημασία της (ίσως σήμα ολόκληρου του νεκροταφείου ή τελετουργικός αποθέτης).
»Δυτικότερα του νεκροταφείου των Κρασάδων, στην πλαγιά πάνω από το νεκροταφείο, είναι ορατά κατάλοιπα τοίχων ανάμεσα σε βραχώδη εξάρματα καθώς και κεραμική Προϊστορικής περιόδου, οψιανοί και λίθινα εργαλεία που υποδεικνύουν την ύπαρξη οικισμού που προφανώς συνδέεται με το νεκροταφείο. Είναι ενδιαφέρον μάλιστα ότι στην ίδια περιοχή εντοπίστηκαν επιφανειακά μεταλλουργικά κατάλοιπα (σκωρίες, λιθάργυροι, κοιτάσματα μολυβδούχου σιδήρου και χαλκού) που υποδεικνύουν μεταλλουργική δραστηριότητα στην ίδια θέση.
»Μία δεύτερη σημαντική προϊστορική εγκατάσταση εντοπίστηκε στο βορειοδυτικό άκρο του νησιού. Σε βραχώδες ακρωτήριο βόρεια του Σιφνέικου Γιαλού εκτείνονται τα κατάλοιπα οικισμού στη θέση Αγριόκαστρο που, όπως δείχνει η επιφανειακή κεραμική, ήκμασε κατά την ύστερη Μεσοκυκλαδική και την Υστεροκυκλαδική Ι περίοδο.
»Νοτιοδυτικά του οικισμού εντοπίστηκε το νεκροταφείο, στο οποίο διενεργήθηκε περιορισμένη σωστική ανασκαφή. Αποκαλύφθηκαν δύο μεγάλοι κτιστοί θαλαμωτοί τάφοι, μοναδικοί έως σήμερα για τον χώρο των Κυκλάδων και δύο μικροί κυκλοτερείς κτιστοί τάφοι. Τα ευρήματα της ανασκαφής ‒ειδικά εκείνα των κτιστών θαλαμωτών τάφων‒ είναι ιδιαίτερα πλούσια και διαφωτίζουν τομείς σχετικούς τόσο με τις ταφικές πρακτικές όσο και με την κεραμική παραγωγή και τεχνολογία των πρώτων αιώνων της 2ης χιλιετίας π.Χ. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι μεσοκυκλαδικές ραμφόστομες πρόχοι και μαστοπρόχοι με δίχρωμη διακόσμηση, ορισμένες από τις οποίες είναι εγχώριας κατασκευής ενώ άλλες είναι εισηγμένες. Όπως έχουν δείξει οι προκαταρκτικές έρευνες, η εγχώρια κεραμική (κυκλαδικής παράδοσης και μινωίζουσα) αποτελεί την πλέον πολυάριθμη ομάδα ενώ δεν λείπουν και εισαγωγές από την Ηπειρωτική Ελλάδα, την Κρήτη και τις άλλες Κυκλάδες.
»Τα ευρήματα των Κρασάδων και του Αγριόκαστρου σε συνδυασμό με τα προκαταρκτικά στοιχεία για την άσκηση μεταλλουργικών δραστηριοτήτων, επιτρέπουν τη διατύπωση της βάσιμης υπόθεσης ότι οι κοινότητες της Αντιπάρου συμμετείχαν δυναμικά στο εμπορικό και πολιτισμικό δίκτυο επαφών και ανταλλαγών του προϊστορικού Αιγαίου».
Η διάλεξη, που θα δοθεί στα ελληνικά, πραγματοποιείται στο πλαίσιο του Κυκλαδικού Σεμιναρίου της Αρχαιολογικής Εταιρείας που διοργανώνει η Μαρίζα Μαρθάρη.
