Την έλεγαν Νεικώ και ήταν ένα επιφανές πρόσωπο της κοινωνίας της Σικίνου, που έζησε μεταξύ 2ου και 3ου αι. μ.Χ. Τουλάχιστον αυτά προδίδουν ο πλούσια κτερισμένος τάφος της, το εντυπωσιακό μαυσωλείο που ανεγέρθηκε για να τον στεγάσει, καθώς και το άγνωστο, έως πρόσφατα, ταφικό επίγραμμα που βρέθηκε χαραγμένο πάνω σε πέτρα στον τοίχο του μνημείου, όπου, μεταξύ άλλων, αναφέρεται το γυναικείο όνομα «Νεικώ».

Πολλά είναι τα ενδιαφέροντα στοιχεία του ευρήματος, που γνωστοποίησε πρόσφατα με ανακοίνωσή του το υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού, το οποίο, διά μέσου της Εφορείας Αρχαιοτήτων (ΕΦΑ) Κυκλάδων, υλοποιεί το έργο της αποκατάστασης του σημαντικότατου μνημείου τής Επισκοπής Σικίνου από το 2017. Πρόκειται για ένα καλοδιατηρημένο ναόμορφο μαυσωλείο της όψιμης αρχαιότητας, που αργότερα μετατράπηκε σε τρουλαίο βυζαντινό ναό, «το οποίο αποτελεί ένα εντυπωσιακό παλίμψηστο αρχαιότητας και μεσαίωνα, μοναδικό στον ελλαδικό χώρο» σύμφωνα με την ανακοίνωση.

«Είναι μία ταφή εκτός κλίμακας, δηλαδή πολύ πλούσια γι’ αυτό το νησί» πληροφορεί το Αθηναϊκό-Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων ο προϊστάμενος της ΕΦΑ Κυκλάδων, Δημήτρης Αθανασούλης, για το αναπάντεχο εύρημα του τάφου, που βρέθηκε ασύλητος, καθώς ήταν πολύ καλά κρυμμένος. «Είναι εντυπωσιακό ότι την είχαν κρύψει όχι στις κανονικές κρύπτες που βρίσκονταν στο υπόγειο του μνημείου, αλλά στο διπλό τοίχωμα που είχαν φτιάξει σε σημείο του κτιρίου, ανάμεσα σε δύο τοίχους, ακριβώς για να μην την βρουν» τονίζει ο ίδιος στο ΑΠΕ-ΜΠΕ.

Υπήρχαν, δηλαδή, και άλλες ταφές; «Στο κάτω μέρος του μνημείου υπάρχουν δύο μεγάλοι χώροι με κάποιες άλλες, δευτερεύουσες ταφές, που όμως δεν είχαν τη σημασία της συγκεκριμένης, η οποία είναι κατασκευασμένη σε κιβωτιόσχημο τάφο από μεγάλες μαρμάρινες, καλοδουλεμένες πλάκες. Φαίνεται, δηλαδή, ότι εκτός από το μαυσωλείο, ξεχωριστός ήταν και ο τάφος μέσα στον οποίο την έβαλαν» ενημερώνει. Όσο για τη χρονολογία των άλλων ταφών, αυτό είναι κάτι που δεν μπορεί να εκτιμηθεί εύκολα, καθώς είναι συλημένοι, αλλά, όπως διευκρινίζει ο κ. Αθανασούλης, πρόκειται «γενικά για κατασκευές πολύ πιο ταπεινές».

Άραγε η μνήμη για αυτήν τη σημαντική γυναίκα οδήγησε αργότερα στη μετατροπή του μαυσωλείου σε ναό; «Δεν το ξέρουμε αυτό. Εμείς γνωρίζουμε για το μαυσωλείο πολύ πρόσφατα. Στην αρχή νομίζαμε ότι εκεί βρισκόταν ναός του Απόλλωνα, όπως έλεγαν οι παλιές δημοσιεύσεις. Τώρα τι έβλεπαν οι Βυζαντινοί και γιατί επέλεξαν αυτό το κτίριο να το κάνουν ναό, είναι κι αυτό ένα μυστήριο» απαντά στην ερώτηση του ΑΠΕ-ΜΠΕ ο κ. Αθανασούλης.

«Η ανασκαφή του τάφου έχει τελειώσει και το υλικό έχει έρθει στην Αθήνα όπου θα συντηρηθεί, καθώς υπάρχουν οργανικά κατάλοιπα που θέλουν ειδική φροντίδα. Έτσι, όταν θα ολοκληρωθεί η συντήρηση θα έχουμε πολύ περισσότερα στοιχεία» προσθέτει ο προϊστάμενος της ΕΦΑ Κυκλάδων, δίνοντας μία μικρή γεύση και για τα υπόλοιπα ευρήματα, εκτός των χρυσών κοσμημάτων (περικάρπια, δακτυλίδια, περιδέραιο), μίας πόρπης με ανάγλυφο καμέο, των αγγείων και των οργανικών σπαραγμάτων της ενδυμασίας της νεκρής, που περισυνελέγησαν από τον τάφο: «Πρόκειται για προσωπικά αντικείμενα, τα οποία συνδέονται με τη νεκρή, όπως μία οστέινη, πιθανόν, γραφίδα κι ένα κάτοπτρο (καθρέπτης)».

Το έργο της αποκατάστασης του μνημείου της Επισκοπής Σικίνου υλοποιείται με πιστώσεις του επιχειρησιακού προγράμματος ΕΣΠΑ της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου, προϋπολογισμού 750.000 ευρώ.