Στο Δημόσιο περνά το Μουσείο-Ελαιοτριβείο Βρανά, ένα εμβληματικό μνημείο στον Παπάδο της Γέρας, που αναστηλώθηκε και λειτουργεί ως μουσείο από την εταιρεία Πολιτισμού «Αρχιπέλαγος». Τη διαδικασία της μετάβασης ανακοίνωσε στη διάρκεια των εργασιών του 14ου περιφερειακού συνεδρίου στη Μυτιλήνη η υπουργός πολιτισμού Λυδία Κονιόρδου, ενώ, στην ομιλία του, ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας αναφέρθηκε στη νομοπαρασκευαστική διαδικασία με την οποία το μνημείο θα λειτουργήσει από το Δημόσιο.

Με δήλωσή του ο πρόεδρος της εταιρείας «Αρχιπέλαγος», πρώην βουλευτής και υπουργός Νίκος Σηφουνάκης, τόνισε: «Η ανακοίνωση της αποδοχής της παραχώρησης του μνημείου από τον πρωθυπουργό κατά την ομιλία του στο Περιφερειακό Συνέδριο Βορείου Αιγαίου στη Μυτιλήνη είναι ένα σημαντικό γεγονός για το Μουσείο και τη Λέσβο». Πρόσθεσε: «Εκ μέρους όλων των μελών του Μουσείου και με σεβασμό στη μνήμη του Νίκου Κούνδουρου, αλλά και του ιδρυτικού μέλους μας Άγγελου Δεληβορριά, που πριν από λίγες μέρες μας αποχαιρέτησε για πάντα, διαβεβαιώνουμε ότι:

»Θα συνεχίσουμε να εργαζόμαστε γι’ αυτό το αρχιτεκτονικό και βιομηχανικό μνημείο, συνεισφέροντας με τους εκπροσώπους μας στο Διοικητικό Συμβούλιο.

»Θα μεριμνούμε με μεγαλύτερη αποφασιστικότητα για τη διατήρηση της ιστορίας του, που μετά τη χθεσινή απόφαση του πρωθυπουργού θωρακίζεται έτι περισσότερο».

Στη δήλωσή του ο κ. Σηφουνάκης αναφέρεται στο ιστορικό της δημιουργίας του Μουσείου-Ελαιοτριβείου «Βρανά» αλλά και στη διαδικασία της παραχώρησής του.

«Πριν από 21 χρόνια μια ομάδα διακεκριμένων πολιτών και φίλων αποφάσισαν να αποκτήσουν το υπό κατάρρευση Ελαιοτριβείο Βρανά στον Παπάδο της Γέρας με σκοπό να το αναστηλώσουμε και να το λειτουργήσουμε ως Μουσείο.

»Τα συμβόλαια αγοράς υπογράφηκαν το 1997 με τον ιδιοκτήτη του, αείμνηστο Μιχάλη Βρανά, αφού συνεισέφεραν οικονομικά για την απόκτησή του όλα τα ιδρυτικά μέλη της Πολιτιστικής μας Εταιρείας Αρχιπέλαγος.

»Εκπονήσαμε τις μελέτες αναστήλωσής του, εντάχθηκε το έργο στο Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα ΟΠΑΑΧ και, μετά την ολοκλήρωσή του, λειτουργεί ως Μουσείο σε καθημερινή βάση, επί μια δεκαετία.

»Πριν από έναν χρόνο έφυγε από τη ζωή ο επί είκοσι χρόνια πρόεδρός του, Νίκος Κούνδουρος. Είχε ωριμάσει στον ίδιο αλλά και στα μέλη μας η πεποίθηση ότι αυτό το Βιομηχανικό Μνημείο που φέρει το αποτύπωμα της οικογένειας του Οδυσσέα Ελύτη, η οποία το δημιούργησε στα 1887, έπρεπε να έχει τη φροντίδα της ελληνικής πολιτείας και ότι φυσικός του αποδέκτης έπρεπε να είναι το υπουργείο Πολιτισμού.

»Είναι συγκινητικό για μένα που διαδέχτηκα στην προεδρία του πολιτιστικού μας φορέα τον Νίκο Κούνδουρο, το γεγονός ότι η υπουργός Πολιτισμού κα Λυδία Κονιόρδου υιοθέτησε την εκπεφρασμένη επιθυμία αυτού του μεγάλου Έλληνα καθώς και την ομόθυμη βούληση όλων των μελών μας για τη δωρεάν παραχώρηση του Μουσείου στο ΥΠΠΟΑ, και εισηγήθηκε σχετικά στον πρωθυπουργό κ. Αλέξη Τσίπρα».

Η ιστορία του μνημείου

Το Ελαιοτριβείο Βρανά ιδρύθηκε το 1887 και διέκοψε τη λειτουργία του στις αρχές της δεκαετίας του 1970. Ήταν ένα από τα πρώτα ατμοκίνητα εργοστάσια της Λέσβου και ανήκε στην οικογένεια της μητέρας του ποιητή Οδυσσέα Ελύτη.

Το 1999 αγοράστηκε από μέλη της πολιτιστικής, αστικής, μη κερδοσκοπικής εταιρείας «Αρχιπέλαγος», τα οποία το παραχώρησαν στην εταιρεία για να γίνει μουσείο και χώρος πολιτισμού. Οι εργασίες αποκατάστασης ξεκίνησαν το 2005 και κράτησαν περίπου τέσσερα χρόνια.

Το Ελαιοτριβείο-Μουσείο Βρανά εγκαινιάστηκε το καλοκαίρι του 2009. Στους χώρους του παρουσιάζονται τα στάδια και τα μέσα της μηχανοκίνητης ελαιουργίας και μέρος του σπάνιου αρχειακού υλικού που ανασύρθηκε από τα ερείπια του εργοστασίου.

Παράλληλα, λειτουργούν δύο ξεχωριστές μόνιμες εκθέσεις. Η έκθεση «Ματιές σ’ ένα μνημείο» περιλαμβάνει έργα σύγχρονων καλλιτεχνών εμπνευσμένα από το ελαιοτριβείο.

Η έκθεση «Η Λέσβος του Ελύτη» παρουσιάζει τους ιδιαίτερους δεσμούς της ζωής και του έργου του μεγάλου ποιητή με τη γενέτειρα των γονιών του, στον πιο κατάλληλο χώρο: στο λιοτρίβι του παππού του.

Το Ελαιοτριβείο-Μουσείο Βρανά είναι ένας πολύπλευρος χώρος πολιτισμού. Μέσα από τις εγκαταστάσεις και τα αρχεία του, προβάλλει η οικονομία και η κοινωνία του Παπάδου, της Γέρας και της Λέσβου στο γύρισμα του 19ου προς τον 20ό αιώνα, καθώς και η τεχνολογία των μηχανών, που προκάλεσε επανάσταση σε πολλούς τομείς της παραγωγής και στο σύνολο της ζωής των ανθρώπων. Με τη φιλοξενία ποικίλων εκδηλώσεων, το Μουσείο καλλιεργεί έναν δυναμικό διάλογο με τη σύγχρονη καλλιτεχνική δημιουργία και παγιώνει μια σχέση οικειότητας και διαρκούς επικοινωνίας με το κοινό.

Είναι ένα μουσείο μνήμης και τιμής. Για τους πρωτεργάτες της εκβιομηχάνισης, ιδιοκτήτες, εργάτες και μηχανικούς. Για τις μέρες που η ζωή ήταν αλλιώς, τότε που η μπουρού σφύριζε, το φουγάρο κάπνιζε, η πυρήνα μύριζε, το λάδι ησύχαζε μέσα στα πιθάρια. Για να βεβαιώνει διαρκώς, όπως κάθε μουσείο-μνημείο, ότι «σταθερά τα παμπάλαια πράγματα μες τα τωρινά μας επιβιούν».